جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اروپا: من اکنون روی میز متنی گذاشته‌ام که در آن، رفع تحریم‌ها و گام‌های هسته‌ای برای احیای برجام به تفصیل شرح داده شده‌اند. لازم است برای مغتنم شمردن این فرصت برای موفقیت، تصمیم‌های لازم گرفته‌شوند.

جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در مقاله‌‌‌‌‌‌ای در روزنامه فایننشال‌‌‌تایمز چاپ لندن نوشت که پس از ۱۵ ماه مذاکرات فشرده در وین با اعضای توافق هسته‌‌‌ای برجام و ایالات‌متحده «فرصت برای مصالحه‌‌‌های بیشتر بر سر مسائل مهم، به پایان رسیده است.» وی افزود: «من اکنون روی میز متنی گذاشته‌‌‌ام که در آن، رفع تحریم‌ها و گام‌‌‌های هسته‌‌‌ای برای احیای برجام به تفصیل شرح داده شده‌‌‌اند.» این در حالی است که علی باقری، معاون سیاسی وزیر خارجه در واکنش به متن پیشنهادی بورل، در توییتی تاکید کرد: «ما نیز ایده‌‌‌هایی برای جمع‌‌‌بندی مذاکرات، هم از لحاظ شکلی و هم محتوایی، داریم که به اشتراک گذاشته خواهد شد.» در این بین هم آمریکا و هم اروپا از ایده بورل استقبال کردند؛ ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا دریافت متن پیش‌‌‌نویس ارائه شده توسط مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، برای نهایی کردن مذاکرات احیای برجام را تایید کرد و گفت: «در حال بررسی آن برای اجرای کامل برجام هستیم.» انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا نیز این طرح را بهترین توافق ممکن خواند و از تمامی طرفین خواست که گام آخر را بردارند. همزمان با این تحولات لورا روزن، روزنامه‌‌‌نگار آمریکایی به نقل از یک دیپلمات اروپایی که نخواست نامش فاش شود، در پاسخ به این سوال که آیا پیام بورل در این مقاله حاکی از آن است که نوعی اولتیماتوم به ایران داده شده است تا پاسخ دهد که آیا با پیش‌‌‌نویس متن روی میز موافق است یا خیر، گفت: «اولتیماتوم وجود ندارد.» این دیپلمات اروپایی گفت: «نه یک اولتیماتوم، بلکه یک پیام روشن است که فضا برای مذاکرات تقریبا تمام شده است.» یک دیپلمات ارشد آمریکایی نیز گفته است که او از ضرب الاجل خاصی که در آن از ایران خواسته شده است تا پاسخ دهد، اطلاعی ندارد و تاکید کرد: «اما البته این نمی‌تواند پایان باز باشد.»

متن پیشنهادی بورل

جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در این مقاله که سه‌‌‌شنبه شب منتشر شد، نوشته است: «بعد از ۱۵ ماه مذاکرات فشرده و سازنده در وین و تعاملات بی‌‌‌شمار با طرف‌‌‌های برجام و آمریکا من به این جمع‌‌‌بندی رسیده‌‌‌ام که فضا برای مصالحه‌‌‌های مهم اضافی به پایان رسیده است. من اکنون روی میز متنی گذاشته‌‌‌ام که در آن، رفع تحریم‌ها و گام‌‌‌های هسته‌‌‌ای برای احیای برجام به تفصیل شرح داده شده‌‌‌اند.» بورل در این مقاله، مدعی شده است: «این متن، بهترین توافقی است که من به عنوان تسهیل‌‌‌کننده مذاکرات آن را ممکن می‌‌‌بینم. توافق بی‌‌‌نقصی نیست اما در آن به همه عناصر ضروری پرداخته شده و در بردارنده مصالحه‌‌‌های سخت حاصل‌‌‌شده توسط همه طرف‌‌‌هاست.»به گزارش خبرگزاری فارس، جوزپ بورل در ادامه از همه طرف‌‌‌ها خواسته این فرصت را غنیمت شمرده و به مذاکرات اجازه موفق شدن بدهند. او نوشته است: «لازم است برای مغتنم شمردن این فرصت برای موفقیت، تصمیم‌‌‌های لازم گرفته شوند. من هیچ جایگزین جامع یا موثر دیگری را در دسترس نمی‌‌‌بینم.» پس از انتشار دیدگاه‌‌‌های بورل درباره بحث مذاکرات، علی باقری، معاون وزیر امور خارجه در توییتی نوشت: «در طول هفته گذشته، تبادل نظرهای جدی و سازنده‌‌‌ای با طرف‌‌‌های مقابل پیرامون مذاکرات وین انجام شده است. هماهنگ‌‌‌کننده ایده‌‌‌های خود را برای جمع‌‌‌بندی مذاکرات ارائه کرده است. ما نیز ایده‌‌‌هایی برای جمع‌‌‌بندی مذاکرات، هم از لحاظ شکلی و هم محتوایی، داریم که به اشتراک گذاشته خواهد شد.»

برجام تحت‌الشعاع خرابکاری ترامپ

همچنین بورل در این یادداشت تصریح کرده که اجرای کامل توافق هسته‌‌‌ای برجام به شدت تحت‌تاثیر خروج «دونالد ترامپ»، رئیس‌‌‌جمهور سابق آمریکا از برجام و پیگیری سیاست یکجانبه «کمپین فشار حداکثری» قرار گرفته است. او در بخش دیگری از این یادداشت یادآوری کرده که فشار حداکثری شکست خورد. بورل می‌‌‌نویسد: «فشار حداکثری شکست خورد. همزمان، به‌رغم حداکثر تلاش از سوی اعضای باقی‌‌‌مانده [در برجام] مردم ایران از عواید کامل رفع تحریم‌ها محروم ماندند.»مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ادامه به تلاش‌‌‌های ادعایی خود برای هدایت مذاکرات رفع تحریم‌ها در وین اشاره کرده است. مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به کشمکش‌‌‌های داخلی سیاسی در داخل آمریکا در خصوص برجام هم اشاره کرده و نوشته است: «می‌‌‌دانیم که برجام با توجه به نزدیک شدن انتخابات میان‌‌‌دوره‌‌‌ای کنگره همچنان در واشنگتن از لحاظ سیاسی مساله‌ای قطبی است.» او اضافه کرده است: «این توافق ممکن است به همه نگرانی‌های آمریکا در خصوص ایران نپرداخته باشد. اتحادیه اروپا در خصوص نگرانی‌هایی که فراتر از مساله هسته‌‌‌ای هستند نظیر مسائل حقوق بشر و فعالیت‌های منطقه‌‌‌ای ایران [با آمریکا] هم‌‌‌نظر است. ما مدام این مسائل را در رایزنی‌‌‌های دوجانبه با ایران مطرح می‌‌‌کنیم.» او اضافه کرده است: «برجام به این مسائل نمی‌‌‌پردازد و قرار هم نبود این کار را انجام دهد. با وجود این، این توافق این مزیت را داشت که برنامه هسته‌‌‌ایِ رو به توسعه ایران را تعدیل کرد و آن را به روی بازرسی‌‌‌ها و نظارت‌‌‌های موشکافانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گشود.»

زمان اتخاذ تصمیم‌‌‌های سریع

جوزپ بورل درباره حساسیت‌‌‌ها در تهران درباره برجام نوشته است: «این را هم می‌‌‌دانیم که در تهران بعد از تجارب منفی سال‌های اخیر تحفظ‌‌‌های مهمی بر سر اجرای کامل توافق وجود دارد. با وجود این، توافقِ روی میز، عزم همه طرف‌‌‌های برجام برای اطمینان از دوام‌‌‌پذیری آن را نشان می‌دهد و از جمله شامل تعهد جو بایدن و آمریکا در این زمینه است. در نتیجه، این توافق از حفاظ‌‌‌های بهتری در برابر اقدامات یکجانبه برای تضعیف آن برخوردار است.»وی در ادامه مدعی شده است: «به سرانجام رساندن توافق، مزایای اقتصادی و مالی قابل‌توجهی به همراه خواهد داشت، ضمن آنکه امنیت منطقه‌‌‌ و جهان را هم تقویت خواهد کرد. رد کردن آن، موجب زیان از این دو لحاظ خواهد بود.» جوزپ بورل در پایان خاطرنشان کرده است: «اکنون وقت اتخاذ تصمیم‌‌‌های سریع برای به سرانجام رساندن مذاکرات وین بر مبنای متن پیشنهادشده من و بازگشت فوری به اجرای کامل برجام است.»مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا مدعی شده چنانچه توافق مورد قبول واقع نشود «یک بحران هسته‌‌‌ای خطرناک» در انتظار خواهد بود. او گفته است: «مسوولیت مشترک ماست که توافق را به سرانجام برسانیم.»

پیش‌نویس بورل دریافت شد

پس از این سخنان بورل، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا دریافت متن پیش‌‌‌نویس ارائه شده توسط جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، برای نهایی کردن مذاکرات احیای برجام را تایید کرد و گفت: «در حال بررسی آن برای اجرای کامل برجام هستیم.» به گفته پرایس، پیش‌نویس جدید جوزپ بورل مشابه پیش‌نویسی است که در اسفند ماه پیش از توقف مذاکرات تهیه شده ‌‌‌بود اما با اندکی تغییر.

به گزارش خبرگزاری «ایسنا»، پرایس تشریح کرد: «همان طور که قبلا گفتیم، طرحی کلی از چیزی که به تصور ما توافقی خوب است و آماده پذیرفتن آن بوده‌‌‌ایم، از ماه مارس روی میز است و ما می‌‌‌دانیم مبنای این متن جدیدی که آقای بورل به آن اشاره کرده، همان پیش‌‌‌نویسی است که از مارس آماده بوده است. ما در حال بررسی تغییراتی هستیم که از سوی اتحادیه اروپا پیشنهاد شده است؛ در کوتاه‌مدت به آن پاسخ خواهیم داد و امیدواریم ایران هم سرانجام از فرصتی که مدتی است پیش روی آن قرار دارد، استفاده کند.» ندپرایس در کنفرانس خبری افزود: «این متن در اختیار ایران و دیگر کشورهای درگیر در مذاکرات اتمی نیز گذاشته شده و قرار است دولت بایدن نظرات خود را پس از بررسی، مستقیما با اتحادیه اروپا بگذارد.» سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در پاسخ به اینکه آیا بازه زمان مشخصی برای پاسخ‌‌‌ دادن دو طرف وجود دارد، بیان کرد: «فکر می‌‌‌کنم در یادداشتی که آقای بورل منتشر کرده، دیده‌‌‌اید که او اشاره‌‌‌ای به یک بازه زمانی نکرده است. در بررسی طرح پیشنهادی او سرعت عمل بالایی به خرج خواهیم داد. متوجه اهمیت زمان هستیم.» او در ادامه، این موضع دولت آمریکا را تکرار کرده و گفت، تا زمانی که بازگشت دوجانبه به پایبندی به برجام در راستای منافع ملی آمریکا باشد، واشنگتن همچنان به دنبال بازگشت به این توافق و احیای آن خواهد بود.

گام آخر را بردارید

از سوی دیگر انریکه مورا، نماینده اتحادیه اروپا در مذاکرات احیای توافق هسته‌‌‌ای در واکنش به یادداشت اخیر مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، پیش‌‌‌نویس توافق حاصل از مذاکرات چند ماه اخیر را بهترین توافق ممکن تلقی کرده و از تمامی طرفین خواست برای نهایی شدن آن گام آخر را بردارند. به گزارش «ایسنا»، انریکه مورا، معاون جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در واکنش به یادداشت اخیر بورل در روزنامه فایننشال تایمز درباره چالش‌ها و فرصت‌‌‌های احیای توافق، در صفحه توییترش نوشت: «بهترین توافق ممکن برای تمامی طرفین روی میز است. [این توافق] مزایای اقتصادی شفاف و قابل‌توجهی بری مردم ایران و مزایایی قابل راستی‌‌‌آزمایی در زمینه منع اشاعه تسلیحات اتمی برای جامعه بین‌المللی است.» مورا گفت: «از تمامی طرفین دعوت می‌‌‌کنم گام آخر را بردارند.»

فرجام برجام؟

اکنون به نظر می‌رسد با وجودی‌که بورل ضرب‌‌‌الاجلی را برای به نتیجه رسیدن بر سر متن پیشنهادی مشخص نکرده، اما اروپا و آمریکا می‌‌‌خواهند پیش از نشست شورای حکام آژانس در ماه سپتامبر، وضعیت مذاکرات احیای برجام را تا حدی مشخص کنند. آنها متنی را روی میز گذاشته‌‌‌اند که به گفته ند پرایس نسبت به متنی که اسفند ارائه شده بود، اندکی تغییر کرده است. یعنی همان متنی که مورد موافقت ایران قرار نگرفت و به همین دلیل مذاکرات هنوز به جمع‌‌‌بندی نرسیده است. هرچند علی باقری نیز گفته که ایران نیز ایده‌‌‌هایی دارد که آنها را برای جمع‌‌‌بندی ارائه خواهد کرد.  این در حالی است که در داخل برخی رسانه‌‌‌های حامی دولت اشتیاقی برای به نتیجه رسیدن گفت‌وگوها نشان نمی‌دهند. روزنامه کیهان در یادداشتی که اخیرا منتشر کرد دلایلی را ذکر کرده که در دولت سیزدهم بدون احیای برجام امور کشور در حال پیش رفتن است. در این یادداشت کیهان آمده است: «در دولت سیزدهم نه تنها برجام احیا نشده بلکه از اولویت نخست در دولت و دستگاه دیپلماسی نیز خارج شده و به واسطه آزادشدن ظرفیت‌‌‌های بزرگ در دولت و محدود نشدن در حصار برجام، شاهد پیشرفت‌‌‌های بزرگی در حوزه‌‌‌های مختلف و از جمله احیای کارخانه‌‌‌ها و واحدهای تولیدی هستیم. در شرایط فعلی «هم چرخ سانتریفیوژها می‌‌‌چرخد و هم چرخ کارخانه‌‌‌ها»؛ این در حالی است که متاسفانه در حدفاصل سال‌های ۹۲ تا ۱۴۰۰ این حرکت بسیار کند شده بود و در مقاطعی نیز تقریبا به صورت کامل متوقف شد.» کیهان در بخش دیگری از یادداشت خود با اشاره به فروش نفت ایران و همچنین عملکرد سیاسی خارجی دولت در آورده است: «تمام این موارد در حالی در دولت سیزدهم به وقوع پیوسته است که در حدود یک‌‌‌سال اخیر نه برجام احیا شد و نه ایران به عضویت FATF درآمد.» با این حال باید دید پس از اعلام کفایت مذاکرات توسط بورل در مورد پیش‌نویس مذاکرات هسته‌ای، گام بعدی طرفین اصلی این گفت‌وگوها چیست؟