افزایش بیشتر درآمد خانوارها در مقایسه با نرخ تورم در این سال تاحدی باعث ترمیم شکاف هزینه- درآمد خانوارهای شهری، به نفع افزایش رفاه شده است. این گزارش همچنین بیانگر کاهش سهم هزینه‌های خوراکی در سبد هزینه‌ای خانوار است. روندی که در صورت تداوم، میزان احساس رفاه را در میان خانوارهای ایرانی افزایش خواهد داد.

مرکز آمار نتایج حاصل از طرح آمارگیری هزینه و درآمد خانوارهای شهری در سال ۱۳۹۴ را منتشر کرد. بر مبنای اطلاعات منتشرشده هر خانوار شهری ایرانی در سال ۱۳۹۴ به‌طور میانگین ۸/ ۲۷ میلیون تومان درآمد داشته است. مرکزآمار میزان هزینه متوسط هر خانوار شهری ایرانی در سال ۱۳۹۴ را نیز معادل با حدود ۲۶/۲ میلیون تومان گزارش کرده‌است. بررسی نتایج حاصل از آمارگیری درآمد و هزینه در چند سال اخیر نشان می‌دهد که طی دو سال منتهی به زمان گزارش‌شده شاخص‌های معرف رفاه در بودجه خانوار تقویت شده است. ادعایی که یک گواه آن میزان افزایش بیشتر درآمد میانگین خانوار طی بازه سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ در قیاس با هزینه‌ها بوده است. گواه دیگر این ادعا کاهش سهم مواد خوراکی در هزینه‌های خانوار است. بر مبنای اطلاعات مرکز آمار ایران این نسبت طی سه سال منتهی به زمان گزارش شده در یک روند نزولی مستمر، از ۲۷ درصد به ۲۳ درصد کاهش یافته است.

ادامه سبقت درآمد از هزینه

مرکز آمار ایران جدیدترین نتایج حاصل از آمارگیری هزینه‌ و درآمد خانوار را منتشر کرد. بر اساس این گزارش که از اطلاعات حاصل از نمونه‌گیری آماری در سال ۱۳۹۴ حاصل شده است، در سال ۱۳۹۴ هر خانوار شهری ایرانی به‌طور میانگین سالانه ۲۷ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان درآمد داشته است. مقایسه این رقم با رقم ۲۴ میلیون تومانی ثبت شده برای سال ۱۳۹۳ نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۴، درآمد خانوارهای ایرانی به‌طور میانگین ۱۵ درصد رشد کرده است. بر مبنای گزارش منتشرشده هر خانوار ایرانی در نقاط شهری به‌طور میانگین سالانه ۲۶ میلیون و ۲۰۰ هزار تومان هزینه می‌کند. بر مبنای آمارهای منتشر شده، در نقاط شهری، هر خانواده ایرانی در سال ۱۳۹۴، حدود ۷/ ۱۱ درصد بیشتر از سال ۱۳۹۳ هزینه کرده است. رقمی که تقریبا معادل با رقم گزارش شده برای تورم کشور در سال ۱۳۹۴ (۹/ ۱۱ درصد) بوده است.

بر مبنای گزارش مرکز آمار ایران، افزایش بیشتر درآمد خانوارهای ایرانی نسبت به تورم و رشد سالانه هزینه‌ها در سال ۱۳۹۴، نشانگر افزایش قدرت خانوارهای ایرانی در پوشش هزینه‌ها است. طی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵، به جز سال ۱۳۹۱ که طی آن میانگین درآمد خانوارهای شهری در سطحی تقریبا برابر با سطح هزینه‌ها قرار داشت، هزینه‌های خانوار همواره در سطح بالاتری از درآمد قرار داشته است. روندی که در سال ۱۳۹۳ تغییر وضعیت داد. بررسی آمارهای مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که باوجود پیروی تغییرات هزینه‌ها از تورم به افسارکشیده شده در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴، درآمد خانوارهای شهری طی سال‌های یاد شده با نرخ بیشتر از نرخ تورم، رشد کرده است. در نتیجه این امر یک روند اصلاحی در هزینه و درآمد خانوارهای شهری در جهت تقویت رفاه شکل گرفته است. با توجه به کاهش نرخ تورم در سال ۱۳۹۵ و پیش‌بینی‌ها از رشد اقتصادی سال ۱۳۹۵ می‌توان برآورد کرد که روند تقویت رفاه خانوارهای ایرانی در سال گذشته نیز ادامه‌دار بوده است.

افزایش سهم غیرخوراکی‌ها

بر مبنای آمارهای منتشرشده از سوی مرکز آمار، در سال ۱۳۹۴ هر خانوار ایرانی سالانه به‌طور میانگین رقمی معادل با حدود ۳/ ۶ میلیون تومان از درآمد خود را صرف خرید مواد خوراکی و دخانیات کرده؛ رقمی که در مقایسه با سال پیشین در حدود ۴/ ۷ درصد افزایش یافته است. همچنین بر مبنای گزارش منتشرشده در سال ۱۳۹۴ هر خانوار ایرانی معادل حدود ۷۵ درصد (معادل با ۱۹ میلیون و ۹۰۰ هزار تومان) از هزینه‌های خود را صرف خرید کالا و مواد غیرخوراکی کرده است. رقمی که در مقایسه با سال پیشین در حدود ۱/ ۱۳ درصد افزایش یافته است. یکی از نسبت‌هایی که می‌تواند تا حدودی به‌عنوان یکی از شاخص‌های معرف وضعیت رفاه خانواده در نظر گرفته شود سهم هزینه‌های غیرخوراکی در سبد خانوار است.

افزایش این نسبت نشان‌دهنده این واقعیت است که خانواده از نظر اقتصادی تواناتر شده است؛ چراکه علاوه بر تامین نیازهای اساسی‌تر خود(هزینه‌های خوراکی)، توانسته است سایر نیازهای خود را نیز پوشش دهد. بررسی آمار مربوط به سهم مواد خوراکی و دخانی در سبد هزینه‌ای خانوار نشان می‌دهد که پس از افزایش سهم مواد خوراکی در هزینه‌ خانوارهای شهری در سال‌های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۱، سهم این نیازهای بنیادی در هزینه خانوار کاهش پیدا کرده است. مقایسه آمار مربوط به تورم خوراکی این فرضیه را تقویت می‌کند که کاهش بی‌سابقه تورم مواد خوراکی، از بیش از ۵۰ درصد در سال ۱۳۹۱ به کمتر از ۱۰ درصد در سال ۱۳۹۳ یکی از مهم‌ترین دلایل کاهش سهم اختصاص داده شده به کالاهای خوراکی در سال ۱۳۹۳ بوده است. این در حالی است که میزان هزینه خانوارهای برای تامین مواد خوراکی و دخانی طی دو سال گذشته به ترتیب ۵/ ۵ و ۴/ ۷ درصد (در مجموع ۳/ ۱۲ درصد) رشد کرده است. بنابراین خانوارهای ایرانی طی سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴ ضمن افزایش هزینه‌کرد خود برای تامین مواد خوراکی، بخش بیشتری از درآمد خود را صرف تامین کالاهای غیرخوراکی کرده‌اند.

تهرانی‌ها در سربه‌سر هزینه درآمد

در میان اقلام مندرج در گروه غیرخوراکی‌ها هر خانوار ایرانی با اختصاص بیش از ۴۴ درصد هزینه‌های خود به هزینه‌های مربوط به تامین مسکن، بیشترین سهم از هزینه‌های خود را به تامین مسکن اختصاص داده است. در میان اجزای خوراکی هزینه‌ای نیز، آرد، غلات و گوشت با در اختیار داشتن سهم ۴۲ درصدی، بیش از سایر گروه‌های خوراکی هزینه‌ خانوارها را بلعیده است. همچنین در سال ۱۳۹۴ در حدود ۴/ ۳۳ درصد از مجموع درآمد خانوارهای ایرانی از درآمد حاصل از حقوق‌بگیری حاصل شده است که سهم درآمد پولی حاصل از حقوق در بخش خصوصی معادل ۶۴ درصد و سهم بخش عمومی معادل حدود ۳۶ درصد بوده است. برمبنای گزارش منتشرشده، در سال ۱۳۹۴ خانوارهای تهرانی در مقایسه با سایر استان‌ها درآمد بیشتر و هزینه بیشتری داشته‌اند. بر این مبنا هر خانواده ساکن در استان تهران در سال ۱۳۹۴ (به‌طور میانگین) در حدود ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان هزینه کرده است. این در حالی است که هر خانوار تهرانی در بازه زمانی پوشش داده شده توسط گزارش مرکز آمار، تقریبا معادل با سرانه هزینه هر خانوار تهرانی، درآمد کسب کرده‌است. کمترین میزان درآمد سرانه در میان استان‌های مختلف در سال ۱۳۹۴ نیز در خانوارهای ایلامی بوده است. بر مبنای آمارهای منتشرشده هر خانوار ایلامی در سال ۱۳۹۴ به‌طور میانگین درآمدی در حدود ۲۰ میلیون تومان داشته است.