به‌روز‌رسانی ساختار معاملات بخش کشاورزی توسط بازاری همچون بورس کالای ایران تاثیر زیادی بر روند معاملات این محصولات در سال جاری داشته است، در حقیقت اصلاح ساختار سنتی بخش کشاورزی کمک شایانی به استانداردسازی و ارتقای کیفی محصولات کشاورزی داشته است که البته بازاریابی صحیح این محصولات، مدیریت و کاهش نوسانات قیمتی بر جذابیت معامله در این بازار افزوده است.

از 20 شهریور سال 83 که عرضه محصولات کشاورزی در بورس کالای ایران آغاز شد تاکنون در 81 گروه اصلی شامل انواع ذرت، شکر، برنج، گندم، پسته، پنبه، زیره، زعفران، عدس، نخود، جو، کنجاله، تفاله و کنسانتره ها، دانه‌های روغنی، خرما، کشمش، چای، مرغ منجمد و تخم مرغ در این بورس پذیرش شده‌اند، البته تنوع محصولات طی سال جاری نسبت به سال‌های گذشته اندکی کاهش یافته که به گفته برخی از کارشناسان حوزه کشاورزی این موضوع به دلیل عدم جذابیت برخی محصولات بوده است؛ در حقیقت به نظر می‌رسد این مساله توانسته به نفع این بازار معاملاتی باشد؛ چرا که کاهش معاملات اگر ادامه می‌یافت، می‌توانست معامله‌گران زیادی را به بازار آزاد هدایت کند که در این صورت شرایط نظارت کمتری بر بازار صورت می‌گرفت. به این ترتیب عملکرد معامله محصولات کشاورزی در هفت ماه نخست سال 94 نسبت به هفت ماه ابتدایی سال 93 نشان می‌دهد که حجم معاملات طی سال جاری 2473 درصد رشد را شاهد بوده است، به‌طوری که حجم معاملات 7 ماه نخست سال 93 از 26‌هزار و 90 تن به 701 هزار تن رسیده است. این در شرایطی است که حجم تقاضا نیز طی مدت مذکور رشد قابل توجهی داشت و از 33 هزار و 190 تن به 807 هزار و 425 تن افزایش یافته است که این میزان بیانگر رشد 2332 درصدی میزان تقاضا است. یکی از کارشناسان بازار محصولات کشاورزی به «دنیای اقتصاد» گفت: در سال جاری برنامه‌های توسعه‌ای زیادی در بورس کالا اجرایی شد که در بخش کشاورزی توسعه معاملات گواهی سپرده کالایی به‌ویژه در چارچوب ماده 33 قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی نقش بسزایی در افزایش انگیزه معامله‌گران داشته است. مرتضی مشایخی در ادامه افزود: افزایش مزیت نسبی کشور در تولید محصولات کشاورزی می‌تواند موجب تقویت توان صادراتی کشور از طریق رینگ‌های صادراتی بورس کالا شود و شرایط بهتری را برای این بازار ایجاد کند که البته تالار کشاورزی‌ها نیاز به تقویت بیشتری دارد. به گفته این کارشناس افزایش توان رقابت ایجاد و امکان حرکت منابع بانکی به بخش کشاورزی از طریق ابزارهای نوین مالی و سازوکارهای جدید معاملاتی و همچنین گسترش معاملات تالارهای صادراتی از دیگر اقدامات بورس کالای ایران برای تالار محصولات کشاورزی است که در سال جاری کمک شایانی به پیشرفت روند معاملات کرده است. وی اظهار کرد: بر اساس ماده 6 این قانون، خرید و فروش نهاده‌ها و محصولات تولیدی باید ازطریق بورس کالای ایران انجام شود و علاوه بر آن در ماده 33 تاکید شده است که سازوکار قیمت تضمینی از طریق بورس به جای خرید تضمینی انجام شود که همین موضوع به مرور زمان معاملات محصولات کشاورزی در بورس کالا را گسترش خواهد داد. این کارشناس در ادامه به بهبود دامپروری در کشور به واسطه رونق محصولات کشاورزی اشاره کرد و گفت: بر اساس ماده 19، فراهم کردن زمینه‌های گسترش معاملات محصولات کشاورزی در بورس کالای ایران به محصولات دامی ارتقا بخشیده که مطابق تصویب‌نامه هیات‌‌وزیران که در 25 مردادماه سال 93 اعلام شد و دستگاه‌های اجرایی را به پذیرش و معامله کالاهای مورد معامله خود در بورس کالای ایران ملزم کرده است، رشد بیشتر محصولات کشاورزی می‌تواند موجب پیشرفت این معاملات شود. مشایخی همچنین تاکید کرد لازم است بورس کالا فعالان اقتصادی و مردم را با فعالیت‌های این بخش بیشتر آشنا کرده و بخش‌های فعالی چون صنعت و معدن، کشاورزی، پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی را معرفی کند و علاوه بر آن، مشوق‌ها و تسهیلات و تکریم فرهنگ شفافیت اقتصادی را گسترش دهد. البته نا‌گفته نماند بورس کالا در بخش کشاورزی سه هدف اصلی را دنبال می‌کند که هدف نخست راه‌اندازی ابزارهای مالی از جمله قراردادهای آتی برای محصولات مختلف است که علاوه بر جایگزینی قیمت تضمینی به جای خرید تضمینی، توسعه قبض انبار در کالاهای قابل معامله در بورس کالا نیز از دیگر ابزارهای مورد معامله است که توانسته معامله‌گران بیشتری را جذب تالار معاملات محصولات کشاورزی کند. وی درخصوص هدف دوم بورس کالای ایران گفت: اگر بورس کالا علاوه بر گسترش روش‌های معاملاتی خود، تالارهای معاملاتی این محصولات را نیز در شهرهای مختلف افزایش دهد این موضوع در کنار راه‌اندازی رینگ صادراتی می‌تواند تغییرات زیادی را برای بازار این محصولات ایجاد کند. مشایخی اظهار کرد: هدف دیگر بورس کالای ایران ایجاد بستر معاملات الکترونیک است، به‌طوری که کارگزاران بورس کالا از دو سال گذشته با توجه به الکترونیکی شدن معاملات دیگر احتیاجی به حضور در تالار ندارند و از دفاتر کارگزاری اقدام به خرید و فروش می‌کنند. وی با بیان اینکه هم‌اکنون داد و ستد محصولات مختلف در هر نقطه‌ای از کشور توسط کارگزاران وجود دارد، گفت: اگر انجام معاملات فیزیکی بورس کالا فراهم شود این موضوع موجب افزایش حجم معاملات کارگزاران این تالار خواهد شد. این کارشناس با اشاره به اینکه بخش کشاورزی بورس کالا سال‌های گذشته در جایگاه اصلی‌اش قرار نداشته، اما اکنون در مسیر جبران است، افزود: بر اساس آمارها بالغ بر 90 درصد فولاد، مس و آلومینیوم کشور در بورس کالا مورد معامله قرار می‌گیرد و در بخش معدنی نیز حجم صادرات سنگ آهن رو به افزایش است. همچنین در بخش پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی نیز حجم و ارزش مبادلات قابل توجه است، اما در حوزه کشاورزی تاکنون از این هدف دور بوده ایم که خوشبختانه پیشرفت قابل توجه محصولات کشاورزی درهفت ماه ابتدای سال جاری نشان می‌دهد که رینگ معاملاتی این محصولات قابلیت زیادی برای رشد دارد تا جایی که حتی می‌تواند با سایر رینگ‌های معاملاتی در بورس کالا به رقابت بپردازد. به گفته وی، عرضه پایین محصولات کشاورزی در بورس کالا در سال گذشته در حالی بود که از چندین سال پیش بستر و زیرساخت‌ها برای مبادلات شفاف محصولات کشاورزی در بورس کالا فراهم شده بود، بر همین اساس می‌توان به بهبود معاملات محصولات کشاورزی و افزایش بهره‌وری این بخش طی سال‌های آتی نیز امیدوار بود.