محبوبه قرمزچشمه، نوسازی و مرمت واژه‌ای نا آشنا در ساخت‌وساز ایران است و در مقابل تخریب و ساخت بسیار پرطرفدار است. امروز متوسط عمر ساختمان در تهران ۳۰ سال هم نیست. این متوسط عمر در کشورهای دیگر ۲۰۰ سال است؟ چرا تخریب در ایران این چنین رونق دارد؟ اجازه‌ این تخریب‌ها از سوی چه کسی صادر می‌شود؟ شهرداری‌ها چه نفعی از این ساخت‌وساز‌ها می‌برند؟ چرا سرمایه‌های یک کشور به جای تولید جدید به سمت تخریب می‌رود؟ این پرسش‌ها و هزاران پرسش در مقایسه شرایط ساخت‌وساز بین ایران و جهان است که مطرح می‌شود.

سود مسلم در تخریب و ساخت‌وساز، برش سازندگان در شهرداری ها، اجرا نشدن قوانین، نظارت ضعیف نظام مهندسی، سیاست گذاری‌های غلط مسکنی، نفوذ انبوه سازان در ساخت‌وساز، رانت بازی، پارتی بازی، قیمت پایین مصالح نسبت به جهان، سودجویی و بی‌کفایتی شهرداری‌ها از جمله دلایلی است که کارشناسان در پاسخ به دلیل این پرسش‌ها در مصاحبه با اقتصاد آنلاین مطرح کردند اما حاضر به مصاحبه و برده شدن نامشان در این مقوله نشدند و تنها به ابراز تاسف نسبت به این موضوع بسنده کردند.

یکی از پدیده هایی که در تهران و کلان شهرهای ایران شاهد هستیم، میزان بالای آمار تخریب و ساخت‌وساز است. این آمار‌ها تقریبی است و هیج مرجعی برای ثبت و بیان آمار واقعی و نشان دادن وخامت اوضاع وجود ندارد. خیابان، کوچه، محله‌ای در تهران نیست که در آن ساختمانی در حال تخریب و یا ساخت نباشد. پدیده‌ای که برای شهروندان ایرانی به یک امر عادی و بدیهی تبدیل شده در کشورهای دیگر چندان مرسوم نیست و در صورت بروز آن اعتراضات بسیاری در پی می‌آورد.

 متوسط عمر ساختمان‌ها در اغلب کشورهای دنیا ۲۰۰ سال است

 آذر آقایی، مهندس معماری در گفت‌وگو با اقتصاد آنلاین گفت: ساختمانی ۷۰ ساله برای متقاضیان خرید مسکن، گزینه جذاب و قابل تاملی است. این در حالی است که متوسط عمر ساختمان در ایران آنچنان که در عرف بیان می‌شود ۳۰ سال است و متقاضیان خرید و یا اجاره مسکن در ایران به ندرت ساختمانی با این عمر را برای سکونت انتخاب می‌کنند. 

این مهندس معماری در ادامه گفت: در کشورهای دنیا از جمله انگلیس وقتی ساختمانی ساخته می‌شود، جزو سرمایه‌های آن کشور محسوب می‌شود و به این راحتی‌ها اجازه تخریب آن داده نمی‌شود.

تخریب ساختمان در ایران بدون شنیده شدن صدای اعتراض تشکل‌ها و انجمن‌های زیست محیطی صورت می‌گیرد. تنها زمانی آه برآمده از نهاد طرفداران محیط‌زیست رسانه‌ای می‌شود که بنایی تاریخی تخریب شود. آن هم در بسیاری از موارد به خاطر برشی که تخریب‌کننده در رسانه‌ها دارد، پخش و یا چاپ نمی‌شود. بسیار است نمونه ساختمان‌هایی که در خفا تخریب شده و برج از میان آن سربرآورده است.

 تخریب مسکن علاوه بر هدررفت سرمایه‌ها، آلودگی‌های بسیاری به دنبال دارد، آلودگی زیست محیطی، آلودگی صوتی، ترافیک، هزینه‌های جابه‌جایی نخاله‌های ساختمانی و از همه مهم‌تر خود نخاله‌های ساختمانی موضوعاتی است که طرفداران محیط‌ زیست را روبه‌روی این تخریب‌ها قرار می‌دهد. 

شهرداری کشور‌هایی همچون آلمان هزینه‌های گزافی برای تخریب ساختمان در نظر می‌گیرد و ساختن دوباره ساختمان به راحتی صورت نمی‌گیرد و از طرفی قوانین سفت و سختی برای سازنده‌های بنا در نظر گرفته می‌شود.

مسکن در کشورهای اتحادیه اروپا بیشتر اجاره می‌شوند و کمتر کسی به دنبال خرید مسکن می‌رود، شهروندان سرمایه‌های خود را به سمت سرمایه گذاری‌های مولد می‌برند. گزینه‌ای به نام بازسازی و مرمت در این کشورها وجود دارد که ساختمان را برای شهروندان جذاب می‌کند.

ساختمان‌ها با بن مایه و زیرساخت‌های مهندسی و برای عمری بیش از ۲۰۰ سال ساخته می‌شود. افرادی که در این ساختمان‌ها ساکن می‌شوند تنها دکوراسیون داخلی آن را تغییر می‌دهند و به فکر تخریب آن نیستند. در ایران ساختمان‌های بالای ۲۰ سال اجازه تخریب دارند و حتی همین قانون نیز در بسیاری از موارد با رانت و پارتی بازی دور زده می‌شود و ساختمانی تازه ساز تخریب می‌شود.

ساختمان‌ها در بسیاری از مناطق ایران به خاطر نبود نظارت‌های دقیق با متریال ضعیف ساخته می‌شوند، هنوز زلزله‌ای رخ نداده، در سال پنجم ساخت، دیوار‌های بنا ترک بر می‌دارد. لوله کشی آب هر روز در بخشی از ساختمان دچار مشکل می‌شود. ساختمان ۲۰ ساله در ایران متقاضی برای خرید ندارد و فرسوده حساب می‌شود و در اندیشه شهروندان نیز این گنجانده شده است که بعد از ۱۵ سال سکونت در یک آپارتمان باید به یک آپارتمان نوساز عزیمت کنند. 

پژوهش‌های میدانی خبرنگار اقتصاد آنلاین حاکی از این است که همه ایرانی‌ها با معضلات ساختمان‌سازی روبه‌رو هستند و این موضوع به امری بدیهی تبدیل شده است. صدای گوش خراش خالی کردن تیر آهن، کوبیده شدن ساختمانی در ته کوچه، ساخته شدن برجی روبه‌روی آپارتمان محل زندگی، جوش کاری و قطع شدن برق محله، یک طرفه شدن خیابان اصلی، بسته شدن معابر از جمله مشکلاتی است که شهروندان با آن رو برو هستند.

گچ، سنگ، آهن، خاک، آجر، سرامیک، شیرآلات، لوله، در، پنجره همه بعد از تخریب یک ساختمان، نخاله ساختمانی محسوب می‌شوند، متاسفانه تنها چند درصد از این نخاله‌ها به چرخه تولید باز می‌گردند و مابقی در طبیعت رها می‌شوند، با مجوز شهرداری نخاله‌های ساختمانی تنها چند کیلومتر آن طرف‌تر از شهر، در طبیعت رها می‌شوند.

نخاله‌های ساختمانی رها شده در طبیعت، سرمایه‌های ایران هستند. سنگ آن از معدن استخراج شده و در یک فرآیند تراش خورده و با صرف آب فراوان، هزینه و انرژی، تبدیل به سنگ بنای یک ساختمان شده است. سیمان و گچ و آجر آن نیز کوه‌ها و تپه‌هایی هستند که از طبیعت تراشیده و در یک بنا کار شده‌اند. در این بی‌تدبیری استفاده درست از طبیعت تک تک ما سهیم هستیم چه آن سیاست‌گذاری که با قدرت در دست خود، دستور به استحکام بنای ساختمان نداده و دست شهرداری‌ها را برای اجرا باز گذاشته است، چه آن شهرداری که تن به تخریب ساختمان‌ها می‌دهد، چه آن سازنده‌ای که با تفکر عمر مفید ۲۰ سال، پیشنهاد کشیدن نقشه ساختمان به مهندس ساختمان می‌دهد، چه آن خریداری که با علم به ضعیف بودن سازه، بنای ساخته شده را می‌خرد.

سازمان حفاظت از محیط‌زیست در این ارتباط سکوت اختیار کرده است و در این سکوت‌ها، سازندگان سودهای سرشار به جیب می‌زنند، سرمایه‌های ملی کشور تبدیل به نخاله می‌شود، طبیعت آلوده می‌شود، زندگی اجتماعی شهروندان با مخاطره روبه‌رو می‌شود. این روند ساختمان‌سازی نیاز به یک بازبینی اساسی توسط دولت، شهرداری‌ها، مهندسین، متقاضیان خرید مسکن دارد با حمایت و همکاری و قانون‌پذیری کیفیت ساختمان‌ها و بالا بردن عمر سازه‌ها و نزدیک شدن به متوسط عمر ساختمان در جهان امکان‌پذیر می‌شود.