این را قبلا هم نوشته بودم؛ زمانی که سه وزیر قطری، عراقی و ونزوئلایی فروردین‌ماه به تهران آمدند تا ایران را به مسلخ نفتی دوحه ببرند. آنچه در اجلاس دوحه گذشت نشان داد که مهم‌ترین هدف طرح «فریز نفتی»، جلوگیری از افزایش تولید ایران پس از لغو تحریم‌ها بود. وقتی زنگنه به دوحه نرفت و ایران هیچ محدودیتی را برای افزایش تولیدش نپذیرفت، سعودی‌ها زیر میز توافق اولیه‌شان با روسیه و سایر اعضای اوپک زدند و توافق فریز نفتی، یخ بست. گفتند تا ایران پای میز ننشیند، توافقی در کار نیست. حالا برخی چشم به اجلاس غیررسمی اوپک در الجزایر دوخته‌اند؛ جلسه‌ای که قرار است دهه اول مهر در حاشیه مجمع جهانی انرژی (IEF) در الجزیره برگزار شود. ایران در نقطه حساسی ایستاده است.

١– محمد بارکیندو، دبیرکل اوپک، دیروز با لباس سنتی نیجریه‌ای‌ها به وزارت نفت رفت و با زنگنه دیدار کرد. ابتدای همین هفته هم وزیر انرژی الجزایر، به‌عنوان میزبان اجلاس مهرماه به تهران آمد تا برای موفقیت میزبانی‌اش تلاش کند. کمتر از یک ماه است که تثبیت تولید نفت یا همان طرح فریز نفتی بر سر زبان‌ها افتاده است…

آن‌هم درست زمانی که سعودی‌ها رکورد تولید نفتشان را شکسته‌اند. عربستان‌سعودی در ماه جولای به‌طور متوسط روزانه ١٠ میلیون و ٤٧٧ هزار بشکه نفت تولید کرده است. این را گزارش ماهانه اوپک به نقل از منابع ثانویه می‌گوید. در ماه گذشته این رقم باز هم افزایش یافته است. رساندن تولید نفت تا نزدیک ١١ میلیون بشکه در روز و کسب سهم بیشتر از بازار نفت اما، طرح یک‌شبه سعودی‌ها نیست. آنها از روزی که سقف تولید را در اوپک برداشتند، به تحقق این رؤیا فکر می‌کردند. عربستان در سال ٢٠١٤ به‌طور متوسط روزانه ٩ میلیون و ٦٨٨ هزار بشکه نفت تولید کرده است. به‌عبارت دیگر سعودی‌ها در یک‌سال‌ونیم، روزانه یک میلیون بشکه نفت بر تولیدشان افزوده‌اند.به حجم منابع مالی این یک میلیون بشکه که نصیب سعودی‌ها شده است فکر کنید. به قدرت سیاسی و مانور دیپلماتیک آن نگاه کنید. آن‌وقت بهتر می‌توانید پشت‌پرده‌های طرح فریز نفتی را بخوانید.

٢-  وزیر نفت ایران پیش از آغاز اجلاس الجزایر سعی کرده است با جملاتی نظیر «ایران از هر تصمیمی که از سوی تولیدکنندگان برای بازگرداندن ثبات به بازار نفت گرفته شود، حمایت می‌کند»، پیام مثبتی به بازار نفت بفرستد و هم‌زمان با یادآوری مسئولیت تولیدکنندگانی که در نبود ایران بر تولید نفتشان افزوده‌‌اند، بارها خواهان احیای نظام سهمیه‌بندی در اوپک شده است. حمایت ولادیمیر پوتین و وزیر انرژی روسیه در ادامه افزایش تولید ایران تا رسیدن به تولید پیش از تحریم هم موضع ایران را در مقابل سعودی‌ها تقویت کرده است. از همین‌جاست که وزیر انرژی عربستان بامداد دیروز پس از امضای توافق همکاری نفتی مسکو – ریاض اعلام کرد که نیازی به محدودکردن تولید نفت نیست، چون بازار نفت روزبه‌روز بهتر می‌شود. حالا مشخص شد که هدف طرح فریز نفتی (نگه‌داشتن تولید نفت در یک حد مشخص) چه کشوری است؟ وقتی ایران در بازی فریز نباشد، به درد سعودی‌ها نمی‌خورد!

٣- مقامات نفتی ایران بارها اعلام کرده‌‌اند که در صورت رساندن تولید تا سطح پیش از تحریم‌ها (حدود چهارمیلیون بشکه در روز) آماده مذاکره درباره طرح‌هایی‌اند که به قیمت نفت کمک می‌کند. تولید نفت ایران درحال‌حاضر روزانه سه‌میلیون و ٨٥٠ هزار بشکه است. پس دستیابی به رقم تولید نفت پیش از تحریم در دو، سه ماه آینده غریب نیست. آن‌وقت چه؟ یعنی ایران باید تولیدش را در همین محدوده نگه دارد؟ پس تحقق اهداف اقتصاد مقاومتی در بخش تولید نفت چه می‌شود؟ افزایش تولید ٧٠٠ هزار بشکه‌ای از میادین مشترک غرب کارون چه؟! ممکن است گفته شود چون طرح‌های افزایش تولید نفت ایران در آینده‌ای زود به ثمر نمی‌نشیند بهتر است پس از رسیدن به سطح تولید پیش از تحریم‌ها، با طرح‌هایی نظیر فریز نفتی همکاری کنیم تا سود افزایش قیمت‌های نفت را به خزانه بریزیم. این اما، کامل‌نخواندن داستان است.

٤- اولا؛ اگر ایران پس از رساندن تولیدش به سطح تولید پیش از تحریم‌ها، وارد بازی‌هایی نظیر فریز نفتی شود، بنیانی را گذاشته است که آجرهای بعدی محدودیت روی آن سوار می‌شود. مگر مقامات نفتی قبلی ایران، با برداشته‌شدن سقف تولید اوپک موافقت نکردند تا توافق اوپکی‌ها در دوره ریاست ایران حاصل شود؟ حاصلش چه شد؟ افزایش تولید نفت بی‌دغدغه سعودی‌ها و همراهانش. به نظر نگارنده ایران باید حقوق ازدست‌رفته‌اش برای امکان سرمایه‌گذاری و افزایش تولید نفت در دوره تحریمش را حالا مطالبه کند. ما نباید صرفا به رساندن تولید نفت در سطح پیش از تحریم‌ها اکتفا کنیم. مگر وقتی ایران تحت تحریم بود، افزایش تولید نفت سایر کشورها متوقف شده بود؟! عراق را نگاه کنید. عراقی‌ها در سال ٢٠١٤ به‌طور متوسط روزانه سه‌میلیون و ٢٦٧ هزار بشکه نفت تولید می‌کردند؛ درست وقتی که ایران تحریم بود.

می‌دانید در ماه جولای ٢٠١٦، تولید نفت عراق چقدر بود؟ چهارمیلیون و ٣٢٠ هزار بشکه. حالا ما نباید میزان افزایش تولید نفت ایران را در دوره تحریم در نظر بگیریم؟ اگر باید، که خوب است مسئولان نفتی ادبیاتشان را اصلاح کنند. ایران نباید صرفا به رساندن تولید نفت پیش از تحریم‌ها اکتفا کند. بلکه، اهداف تولیدی ایران باید خسران افزایش‌نداشتن تولید سال‌های تحت تحریم را هم پوشش دهد؛ چیزی تا تولید نفت بیش از چهارمیلیون و ٥٠٠ هزار بشکه در روز.٥-  نکته دوم بااهمیت این است که اگر کسانی فکر می‌کنند با فریز نفتی قیمت نفت رشد قابل‌ملاحظه‌ای خواهد یافت، خوب است به اضافه نفت یک‌میلیون و ٩٠٠ هزار بشکه‌ای موجود در بازار نگاه کنند. ممکن است قیمت‌های نفت به‌‌خاطر شوک خبری ناشی از تثبیت تولید، افزایش موقتی یابد، اما نفت‌های اضافی موجود در بازار راه خود را می‌روند و قیمت نفت را پشت‌سرشان پایین می‌کشند. فعلا اغلب اعضای اوپک از جمله ایران از محدوده ٥٠ تا ٦٠ دلار برای قیمت نفت حمایت کرده‌اند؛ محدوده‌ای که بعید است بی‌کاهش قابل‌ملاحظه تولید نفت از سوی کسانی که در این سال‌ها بی‌مبالات بر تولید نفتشان اضافه کرده‌‌اند، به‌سادگی حاصل شود.

٦- حضور محمد بارکیندو در ایران به‌عنوان دبیرکل تازه اوپک، علاوه بر رایزنی درباره اجلاس الجزایر، نوعی قدرشناسی از حمایت‌های ایران برای انتخابش است. ایران از بارکیندو حمایت کرد تا سال‌ها بن‌بست انتخاب دبیرکل اوپک شکسته شود. او امروز به قم می‌رود و با آقای شهرستانی دیدار می‌کند. گویا از ایران هم راهی عراق می‌شود. آیا بارکیندو می‌تواند اتحاد ازدست‌رفته اوپکی‌ها را احیا کند؟ زمانی اعضای اوپک با درک شرایط عراق خارج‌شده از جنگ و تحریم، این کشور را وارد سهمیه‌بندی نکردند و اجازه دادند تا عراق آزادانه تولید نفتش را بالا ببرد. آیا باز هم اوپک بر سر درک شرایط ایران خارج‌شده از تحریم متحد خواهد شد؟ آیا روحیه درک جمعی به اوپک بازمی‌گردد؟ حداقل باید تا اجلاس الجزایر منتظر ماند. آن‌وقت می‌توان درباره مأموریت آقای دبیرکل قضاوت کرد.

 شرق