نوبل اقتصاد برای سنجش فقر

دیروز آکادمی سلطنتی علوم سوئد، انگس دیتون را به‌عنوان برنده جایزه نوبل اقتصاد سال 2015 معرفی کرد. این متخصص اقتصاد خرد، زاده شهر ادینبورگ، پایتخت اسکاتلند است.

آکادمی سلطنتی علوم سوئد اعلام کرد دیتون «به‌خاطر تحلیلش از مصرف، فقر و رفاه» موفق به دریافت این جایزه شده است. دیتون که استاد دانشگاه پرینستون نیوجرسی آمریکاست، تحقیقی را با موضوع «انتخاب مصرف‌کننده و معیارهای رفاه» انجام داده است. در سایت آکادمی سلطنتی علوم سوئد آمده است: «به منظور تدوین سیاست‌های اقتصادی‌ای که موجب افزایش رفاه و کاهش فقر می‌شوند، ابتدا باید درک درستی از انتخاب‌های مصرفی افراد داشته باشیم. انگس دیتون بیش از هر فرد دیگری به این درک نائل شده است. پژوهش او با ایجاد ارتباط بین انتخاب‌های جزئی افراد و مجموع نتایج آنها، کمک شایانی است در تغییر اقتصاد خرد، اقتصاد کلان و اقتصاد توسعه.»

موضوع پژوهش دیتون

مطالعه‌ای که دیتون به‌خاطر آن حائز دریافت جایزه نوبل اقتصاد شده است، حول محور سه پرسش کلیدی است:

1) چگونه مصرف‌کنندگان هزینه‌های خود را بین کالاهای مختلف توزیع می‌کنند؟ پاسخ به این پرسش نه تنها برای توضیح و پیش‌بینی الگوهای دقیق مصرف ضروری است، بلکه در بررسی اینکه چگونه اصلاح سیاست‌ها، به‌عنوان نمونه تغییر مالیات بر مصرف، بر رفاه گروه‌های مختلف تاثیر می‌گذارد، نیز نقشی حیاتی ایفا می‌کند. دیتون در مطالعات اولیه خود حدود سال 1980 الگویی را با نام «سیستم تقاضای نزدیک به ایده‌آل» معرفی کرد که یک روش انعطاف‌پذیر و در عین حال ساده برای ارزیابی این موضوع بود که چگونه تقاضا برای هر کالا به قیمت همه کالاها و درآمد فرد بستگی دارد. رویکرد بررسی دیتون و اصلاحات بعدی که او بر این روش خود اعمال کرد، اکنون هم در محافل دانشگاهی و هم در بررسی سیاست‌های عملی به ابزاری استاندارد تبدیل شده است.

2) چقدر از درآمد جامعه هزینه و چقدر آن پس‌انداز می‌شود؟ برای توضیح اطلاعات سرمایه و قدرت چرخه‌های کسب‌وکار، لازم است که اثر متقابل درآمد و مصرف در طول زمان درک شود. دیتون حدود سال 1990 در چند مقاله نشان داده بود که اگر نقطه شروع بررسی مجموع درآمد جامعه و مصرف آن باشد، تئوری و مفروضات متداول قادر به ارائه توضیحی در مورد ارتباط دقیق آنها نیست و در عوض باید بررسی شود که افراد چگونه مصرف خود را با درآمد شخصی‌شان سازگار می‌کنند. این تحقیق آشکارا توضیح می‌دهد که چرا داده‌های فردی برای تفسیر الگوهایی که در داده‌های جمعی مشاهده می‌شود، نقشی کلیدی ایفا می‌کنند. این روش پس از ارائه ازسوی دیتون، در اقتصاد کلان مدرن به‌طور گسترده به‌کار گرفته شده است.

3) چگونه می‌توان به بهترین روش ممکن رفاه و فقر را مورد تحلیل قرار داد؟ دیتون در مطالعه اخیر خود این نکته را روشن کرده است که چگونه معیارهای قابل اعتماد تعیین سطح مصرف هر خانوار می‌تواند در مکانیزم‌های متفاوت عامل توسعه اقتصادی مورد استفاده قرار گیرد. تحقیق دیتون با مقایسه میزان فقر در زمان و مکان‌های مختلف، پرده از مشکلات بسیار برداشت. او همچنین تشریح کرد که چگونه استفاده هوشمندانه از داده‌های خانوار می‌تواند موضوعاتی همچون ارتباط بین درآمد و کالری مصرفی و سطح تبعیض جنسیتی درون خانواده را روشن سازد. تمرکز دیتون بر این بررسی‌ها کمک کرد تا ماهیت رشته اقتصاد توسعه از یک رشته تئوریک مبتنی بر داده‌های جمعی به یک رشته تجربی مبتنی بر داده‌های جزئی افراد تغییر کند.

دیتون در بخشی از این تحقیق خود با عنوان «تله فقر» این موضوع را مورد بررسی قرار داده است که آیا افراد به دلیل آنکه گرسنه‌اند و نمی‌توانند به اندازه کافی کار کنند فقیرند یا اینکه به دلیل آنکه فقیرند، گرسنه هستند. او در بخشی دیگر از تحقیق خود که با موضوع سلامت در رابطه است و رابطه بین درآمد و کالری دریافتی بدن افراد را بررسی کرده، به این موضوع پرداخته است که افزایش درآمد منجر به افزایش دریافت کالری‌های مورد نیاز بدن می‌شود؛ اما این لزوما به معنای تایید این فرضیه نیست که سوء تغذیه توضیح‌دهنده علت فقر است. در واقع سوءتغذیه تا حدود زیادی تابعی از سطح پایین درآمد است اما عکس آن صادق نیست.

دیتون کیست؟

انگس دیتون، متولد روز 19 اکتبر سال 1945 در ادینبورگ اسکاتلند است. او مدرک کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای خود را از دانشگاه کمبریج دریافت کرد. موضوع پایان‌نامه او «الگوهای تقاضای مشتری و کاربردهای آن در بریتانیا» بوده است. دیتون استاد اقتصادسنجی دانشگاه بریستول بود تا اینکه در سال 1983 به دانشگاه پرینستون منتقل شد. او همچنین استاد اقتصاد و امور بین‌الملل مدرسه وودرو ویلسون است. او تابعیت دوگانه انگلیسی- آمریکایی دارد. او در سال 2009 به‌عنوان رئیس سندیکای آمریکایی اقتصاد منصوب شد. در سال 2012 موفق به دریافت جایزه پیشگامان دانش BBVA شد. در سال 2014 به‌عنوان یکی از اعضای جامعه فلسفه آمریکا برگزیده شد و در 28‌آوریل سال جاری میلادی به‌عنوان یکی از اعضای آکادمی ملی علوم آمریکا انتخاب شد.

نگاهی به جوایز نوبل

جایزه نوبل اقتصاد از سال 1969 تاکنون به 76 نفر اهدا شده است. این جایزه تنها جایزه نوبلی است که در وصیت‌نامه آلفرد نوبل مطرح نشده و در سال 1968 بانک مرکزی سوئد ارائه آن را به یاد آلفرد نوبل، بنیان‌گذار جوایز نوبل، پایه‌ریزی کرد. چنین بود که جایزه نوبل اقتصاد به پنج جایزه اصلی یعنی نوبل فیزیک، نوبل شیمی، نوبل پزشکی، نوبل ادبیات و نوبل صلح افزوده شد. نخستین جایزه نوبل اقتصاد در سال 1969 به‌طور مشترک به رانگنار فریش و یان تینبرگن اهدا شد. این جایزه علاوه بر اهمیت و ارزش معنوی که برای برنده دارد به لحاظ مادی نیز حائز اهمیت است؛ زیرا رقم قابل توجهی عاید وی می‌شود. ارزش مادی جایزه هر سال تغییر می‌کند؛ اما رقم آن حدود 10میلیون کرون نروژ معادل 3/ 1 میلیون دلار است. چنانچه برندگان بیش از یک نفر باشند این رقم بین آنها تقسیم می‌شود.