در ابتدا صحبت از ادغام سازمان با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود و سپس این تلاش‌ها در فروردین ماه امسال وارد مرحله جدیدی شد؛ وقتی نمایندگان مجلس فوریت طرح تشکیل وزارتخانه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را با ۱۳۷ رای موافق تایید کردند. موافقان و مخالفان وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، از ابتدای مطرح شدن این طرح، ۴ ایده عمده را بیان کرده‌اند؛ ادغام سازمان با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تبدیل سازمان فعلی به وزارتخانه بی‌کم و کاست، تفکیک به وزارت گردشگری و سازمان میراث‌فرهنگی و صنایع دستی و در آخر، ایجاد وزارت متشکل از سه سازمان گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی. حالا اما نمایندگان مجلس نشستی به این منظور گذاشته‌اند تا به‌زودی نتیجه پژوهش‌هایشان را برای تصمیم‌گیری ارائه کنند؛ نشستی که هنوز خروجی‌اش منتشر نشده است.

شیرکوند: مطالعات عمیق صورت نگرفته!

در همین حال، معاون سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کشور با تاکید بر اینکه برای تصمیم‌گیری درباره وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی باید موضوع را از جنبه‌های مختلف بررسی کرد، به خبرنگار «دنیای اقتصاد» گفت: «هم مخالفان و هم موافقان، دلایل مختلفی دارند ولی من با توجه به تجربه‌ام ترجیح می‌دهم که سازمان به همین شکل به کارش ادامه دهد؛ چرا که در بسیاری از حوزه‌ها نیازمندیم جایگاهی فراتر از وزارتخانه داشته باشد. در حال حاضر مصوباتش در رده مصوبات هیات وزیران است و وظایف حاکمیتی خودش را بهتر می‌تواند در جایگاه معاونت ریاست جمهوری انجام دهد.»

سعید شیرکوند ادامه داد: «از طرفی طی ۱۴ سال شکل‌گیری سازمان، تلاش شد تا هر سه حوزه همپای هم پیش بروند و حالا به بیانیه و هدف مشترکی رسیده‌اند. این راه مشترک، نگاه اقتصادی است. در گذشته یک سازمان میراث‌فرهنگی بود که وظیفه اصلی‌اش حفظ مواریث فرهنگی کشور بود، اما هیچ‌گونه نگاه اقتصادی نداشت؛ درحالی‌که وقتی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به‌وجود آمد، این هدف گسترده‌تر شد و علاوه‌بر صیانت از فرهنگ، به جنبه‌های اقتصادی هم توجه کردند.»

او همچنین تصریح کرد: «من نگران به سرانجام رسیدن این طرح هستم. اگر این بحث بخواهد در مجلس دنبال شود، باید درباره همه ابعادش مطالعه دقیق صورت بگیرد؛ چرا که ممکن است تلاش ۱۴ ساله برای هم‌سو شدن سه بخش میراث، صنایع دستی و گردشگری در این سازمان، آسیب ببیند.» این مقام مسوول در پاسخ به سوالی درباره دلیل مطرح شدن این طرح که گفته می‌شود ایجاد امکان مطالبه‌گری نمایندگان مردم از سازمان است، اظهار کرد: «شاید بتوان گفت مهم‌ترین دلیلی که باعث ارائه شدن این طرح شد، افزایش امکان نظارت و سوال کردن از سازمان میراث‌فرهنگی بوده ولی تا امروز هم سازمان تعامل خوبی با مجلس داشته و به پرسش‌ها بی‌توجهی نکرده است.»

شیرکوند دلیل ارائه این طرح را نگرانی بابت تکرار عملکردهای مدیران این سازمان در زمان دولت نهم و دهم دانست و توضیح داد: «این نگرانی درست بود و در دولت یازدهم با سه جابه‌جایی روبه‌رو بودیم؛ درحالی‌که در بسیاری از وزارتخانه‌ها این‌گونه نبود. من این نکته را از بدشانسی سازمان میراث و البته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌دانم. اما به این نکته توجه کنید که در این سازمان لکوموتیوران عوض شده اما تیمی که سازمان را اداره کرده در تمام این مقاطع مشترک بوده و برنامه‌ها را پیش برده‌اند.»

معاون سرمایه‌گذاری سازمان میراث فرهنگی با تاکید بر اینکه اگر یکپارچگی حفظ شود و بیانیه ماموریت سازمان اقتصادی بماند وزارتخانه شدن یا سازمان ماندن فرقی نخواهد داشت، بیان کرد: «من نگران یکپارچگی سازمان و انجام رسالتمان هستم. قبل از دولت یازدهم بخش گردشگری و بحث‌های اقتصادی این حیطه مغفول بود ولی در دولت یازدهم ما تلاش کردیم بگوییم سازمان باید به لحاظ هر سه شأن خود، در شوراهای مرتبط با اقتصاد از جمله شورای‌عالی صادرات بین نفتی و شورای اشتغال، حضور داشته ‌باشد و صرفا یک سازمان فرهنگی محسوب نشود.»

بهشتی: «گردشگری» وزارتخانه شود

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز درباره انگیزه نمایندگان مجلس از تصویب این طرح گفت: «می‌توان پرسید آیا مقصود این است که مشکلات کشور را در حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مرتفع کنند؟ یا اینکه نمایندگان مجلس می‌خواهند مشکلات خودشان را رفع کنند؟ یعنی وقتی سازمان به شکل وزارتخانه باشد، نمایندگان حقوق بیشتری برای نظارت بر آن به دست می‌آورند و این البته حق نمایندگان است ولی اگر از من سوال شود من طبعا نگران نمایندگان نیستم، بلکه نگران موضوع هستم.»

سیدمحمد بهشتی با تاکید بر اینکه در شرایط فعلی بهتر است بخش گردشگری به شکل وزارتخانه باشد و بخش میراث فرهنگی و صنایع‌دستی به همین صورت بماند، اظهار کرد:‌ «به نظر من این دو حوزه تجانسی با هم ندارند و در طول همین سال‌ها از زمانی که ادغام صورت گرفته تا به امروز بیشترین صدمه نه فقط به میراث فرهنگی که به گردشگری هم وارد شده است.»

به گفته او طی سال‌های اخیر چیزی به حوزه گردشگری اضافه نشده و امکانات حداقلی‌اش را نیز وامدار حوزه میراث فرهنگی است.  این کارشناس میراث فرهنگی ادامه داد:‌ «از این رو است که گشایشی در حوزه گردشگری ایجاد نشده؛ در صورتی که وقتی ما ماموریت‌های حوزه گردشگری را در قوانین و برنامه‌های ۵ساله در نظر بگیریم، حقیقتا باید یک سازمان مجهز، چابک و توانمند داشته باشیم که این ماموریت‌ها را انجام دهد ولی این گونه نیست. »

او با تاکید بر تشابه جایگاه سازمان میراث فرهنگی با سازمان حفاظت از محیط زیست به عنوان دو دستگاه فرابخشی گفت:‌ «امکان دارد که سازمان به وزارتخانه‌ای شامل سه سازمان مجزای گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی تبدیل شود. امکان دیگر هم این است که وزارتخانه تشکیل و در حوزه‌های میراث فرهنگی و گردشگری تفکیک خوبی صورت بگیرد، اما به نظر من مورد اول، اتفاق بهتری خواهد بود.» بهشتی در پاسخ به این سوال که آیا تبدیل سازمان به دو بخش یعنی یک وزارتخانه گردشگری و یک سازمان میراث فرهنگی، تعارض و ضدیتی میان وظایف دو سازمان ایجاد نمی‌کند، پاسخ داد: «این اتفاق در ذات خودش تعارضی ندارد؛ چرا که در حوزه گردشگری فقط با موضوع میراث فرهنگی سر و کار نداریم. گردشگری با موضوع حمل‌ونقل، بهداشت و درمان، آموزش عالی، گمرکات و شاخه‌های فراوان دیگری که تا ۷۰ سازمان مختلف می‌رسند هم سر و کار دارد؛ آیا باید همه آنها را زیرمجموعه گردشگری بدانیم؟» رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، گردشگری را حوزه بین‌بخشی دانست و ابراز امیدواری کرد که به تعبیر او تفکر عوامانه «میراث فرهنگی فقط به درد گردشگری می‌خورد» از میان برود.

لاهوتی: همین سازمان، وزارتخانه شود

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی نیز ضمن اعلام این خبر که هیات رئیسه مجلس تصمیم‌گیری درباره طرح وزارتخانه شدن سازمان میراث فرهنگی را پس از تصویب یک فوریت آن، به چند کمیسیون محول کرده است، گفت: «۱۰ نفر از کمیسیون اجتماعی، ۸نفر از کمیسیون فرهنگی و ۲ نفر از کمیسیون بودجه مامور تدوین این طرح هستند و امیدواریم که هفته آینده هیات رئیسه این کمیسیون تشکیل و به مسائل رسیدگی شود تا به‌زودی بتوانیم طرح را در صحن علنی مطرح کنیم.» مهرداد بائوج لاهوتی ادامه داد: «من طراح اصلی این موضوع بودم و این طرح چند بار در مجلس مطرح شد. قرار است همان کاری که در مورد وزارت ورزش و جوانان انجام شد، درباره این سازمان هم صورت بگیرد؛ به این صورت که سازمان به همین شکل حفظ شود ولی نامش به وزارتخانه تغییر پیدا کند.»

نماینده مردم لنگرود در دوره‌های هشتم، نهم و دهم مجلس شورای اسلامی، درباره دلایل مطرح شدن این طرح نیز بیان کرد: «ما در جهان جایگاه خوبی از نظر شاخص‌های گردشگری داریم و طبق سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ باید به درآمد ۳۰ میلیارد دلار از صنعت گردشگری برسیم. بنابراین باید این سازمان را پاسخگو کنیم تا بتوانیم به این اهداف برسیم. باید بتوانیم درآمد صنعت گردشگری را جایگزین درآمد نفت کنیم.» درحالی که طی ۴سال گذشته گردشگری بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و قرار است بخش قابل ملاحظه‌ای از درآمد غیرنفتی را تشکیل دهد، برخی بر این باورند که باید بیش از پیش سازمان متولی آن ساختارمند شود، اما همچنان مطالعه هدفمندی برای ایجاد ساختاری مناسب صورت نگرفته و هر اقدامی در این زمینه، بدون پایه علمی خواهد بود. باید دید مجلس دهم برای این سازمان چه تصمیمی خواهد گرفت.