بازار سهام در روز سهشنبه شاهد افت ۳۴/ ۲ درصدی شاخص کل و از دست رفتن مجدد ابرکانال ۳/ ۱ میلیون واحد بود. به این ترتیب دماسنج اصلی تالار شیشه‌‌‌ای به کمترین سطح از ۲۰ تیرماه نزول کرد و رکود دادوستدها نیز ادامه یافت. در این روز افت دست جمعی قیمت سهام سبب شد تا خروج پول حقیقی در این بازار به ۵۱۰میلیارد تومان برسد، رقمی که از ابتدای آبان‌‌‌ماه سابقه نداشت. اینطور که به نظر می‌رسد دلیل کاهش قیمت‌ها در روز گذشته تداوم افت ریسک انتظاری در اذهان سرمایه‌گذاران بوده است و این مهم با چاشنی عدم اعتماد به سیاستگذار و ناامیدی از احیای بازار سبب شده تا حتی سرمایه‌گذاران قدمی نیز راه خروج از بازار سهام را در پیش بگیرند.
شاخص در حضیض
بازار سهام در روزی که گذشت، ریزش قابل‌توجهی را در شاخص‌های کل بورس و فرابورس شاهد بود. در این روز نماگر اصلی بازار سهام که در روزهای گذشته به شکلی آهسته و پیوسته افت می‌کرد به‌یک‌باره تحت‌تاثیر افزایش عرضه‌ها قرار گرفت و در عرض یک روز کاری کاهشی ۳۰هزار واحدی را به ثبت رساند. همین امر سبب شد تا افت ۳۴/ ۲درصدی میانگین وزنی قیمت سهام در این روز شاخص کل بورس را به محدوده یک‌میلیون و ۲۷۵هزار واحد بازگرداند. عقبگرد قیمت‌ها در روز یاد شده در شرایطی روی داد که با وجود افت ادامه‌دار قیمت‌ها در چند روز گذشته کمتر کسی فکر می‌کرد که تعداد صفوف فروش بورس به یکباره تا این حد افزایش پیدا کند. بر این اساس معاملات روز سهشنبه در شرایطی خاتمه یافت که تعداد صف‌های فروش به یکباره از ۴۰ نماد در روز دوشنبه به ۱۱۵ نماد در روز گذشته افزایش پیدا کرد. همین امر سبب شد تا اشباع فروش در بسیاری از نمادهای کوچک بازار در خلال داد و ستدهای روز ۲۸دی ماه بیش از هر چیز خود را در کاهش ۳۳/ ۲ درصدی شاخص هموزن نشان دهد. بر اساس آنچه که آمار و ارقام به ثبت رسیده از ابتدای سال‌جاری تاکنون نشان می‌دهد بورس تهران در شرایطی به پایان هفته نزدیک می‌شود که تمامی رشد خود را از ۲۰ تیرماه تاکنون از دست داده و بیم آن می‌رود که در روزهای آتی به شرط تداوم رویکرد منفی در خصوص سرمایه‌گذاری در سهام، وضعیت بدتری را شاهد باشد.
مطابق با آنچه که در نماگرهای بورسی در این روز دیده می‌شد شوک وارد شده به بازار به نحوی بوده که تقریبا واکنشی هماهنگ را در نمادهای مختلف بازار بر انگیخته است. این مساله در حالی روی داده است که در بسیاری از روزهای عادی بازار سهام فارغ از اینکه شاخص‌ها مثبت باشند یا منفی همواره دلایلی پیدا می‌شود تا بتوان حداقل در برخی از صنایع و گروه‌ها نشانه‌ای از رونق یافت. برای مثال در روزهای گذشته قوت گرفتن حذف ارز ترجیحی یکی از دلایلی بود که توانست به راحتی صف خریدی طولانی را در گروه زراعتی رقم بزند. یا اگر اندکی به قبل برگردیم به رونق معاملات گروه بانکی و خودرویی خواهیم رسید که دلیل آن هم تقویت احتمال احیای برجام و جدا شدن موقت راه نمادهای ریالی از دلاری‌ها بود. این در حالی است که احتمالا ریزش‌های روز گذشته بسیاری از فعالان بازار را به یاد روزهای نخست تغییر روند بازار سهام در روزهای پایانی مردادماه ۹۹ انداخته است.
زیر پوست شباهت‌‌‌ها
آیا سقوطی دیگر در راه است؟ جواب دادن به این سوال با ارائه یک پاسخ کوتاه و سرراست اندکی سخت است اما به طور خلاصه می‌توان اینطور گفت که هر شباهتی دلیل بر همسانی نیست. عقبگرد سراسیمه قیمت‌ها در بازار سهام طی روز گذشته بیش از آنکه مربوط به افزایش واهمه‌ای سراسری ناشی از افتادن در دام زیان بیشتر و بیشتر باشد، از این امر اثر می‌پذیرد که بازار تنها در یک روز با چند احتمال مهم روبه‌رو شده است. بنا بر این در حالی که فروش هیجانی رخ داده در میانه تابستان سال گذشته پاسخی به رشد افسار گسیخته قیمت‌ها در طول نیمه نخست آن سال و حتی سال قبل بود، افت قیمت در روز سهشنبه از عوامل دیگری نشات می‌‌‌گرفت. چراکه تا همین جای کار هم بازار از سقف تاریخی خود نزدیک به ۵۰درصد افت کرده و برخلاف ادعای روزهای اخیر رئیس سازمان بورس در برخی از نمادها شاهد افت تا ۸۰درصدی قیمت هستیم. در حال حاضر بسیاری در ناحیه زیان، سهامداری می‌کنند. میل به جبران زیان سبب شده تا نفروشند و حتی با افزایش تعداد معاملات خود به امید کسب سود، هر چه بیشتر در دام زیان گرفتار شوند. از این رو نمی‌توان فروش‌های جاری را صرفا دلیلی برای واکنش به فروش دیگر سهامداران یا واکنشی هیجانی دانست. اگرچه دام دامنه نوسان خود می‌تواند به عنوان یک عامل اثر‌گذار تحت هر شرایطی منجر به افزایش عرضه در بازار و حتی اشباع فروش شود.
ترس در صنایع بزرگ
با نگاهی دقیق‌تر به روند اخبار می‌توان دریافت که با وجود افت دسته جمعی قیمت‌ها در بازار سهام آنچه که سبب شد در این مدت شاهد بیشتر شدن عرضه در گروه‌های مختلف باشیم اخباری حول محور مذاکرات هسته‌ای و اجرایی شدن توافق ۲۵ ساله میان ایران و چین بود. در حالی که طی روزهای گذشته قیمت ارز به واسطه احتیاط بازارها به پیشواز قیمت توافق احتمالی رفته است، اعلام رسمی شروع اجرای توافق بلندمدت میان ایران و چین نیز سبب شده تا بورسی‌‌‌ها بیشتر نگران افت احتمالی دلار باشند. دلیل چنین مدعایی این است که انتظار می‌رود افزایش سرمایه‌گذاری خارجی که به موجب توافق یاد شده صورت خواهد گرفت بتواند ورود ارز به کشور را تسهیل کرده و از کمبود بیشتر آن در طول اجرای توافق تا حدی جلوگیری کند. با توجه به اینکه چنین توافقی ابعاد گسترده و گوناگونی دارد نمی‌توان به طور واضح از زمان‌بندی ورود ارز به کشور سخن گفت اما آنچه مسلم است افزایش سرمایه‌گذاری خارجی به‌خصوص در حوزه نفت و گاز و خودرو می‌تواند راه را برای تسهیل وضعیت ارزی و کاهش ریسک سیستماتیک (با فرض پایبندی طرف چینی به توافق) هموار کند. در کنار این بسیاری بر این باور هستند که دور جدید مذاکرات در وین راه را برای حصول توافقی در جهت تداوم برنامه صلح‌آمیز کشور هموار خواهد کرد. همان‌طور که در گزارش‌های پیشین نیز به این مساله اشاره شد چنین امری می‌تواند به دلیل تاثیر بالای روانی خود بر بازارها موجب افت قیمت ارز در بازار شود. همین امر سبب شده تا بازار از مدت‌ها قبل با پرداختن به این لنگر ذهنی که توافق می‌تواند منجر به کاهش قیمت ارز و در نتیجه سود شرکت‌ها شود خود را قبل از هر نوع توافقی، برای آثار احتمالی آن در بازار سهام آماده کند. این در حالی است که افت قیمت دلار احتمالا به زیر محدوده فعلی سامانه نیما اگر هم رخ دهد به گفته کارشناسان چندان پایدار نخواهد بود. به هر روی تحولات رخ داده در روز گذشته سبب شد نمادهای بزرگ بازار، عملکردی منفی را از خود به نمایش بگذارند. بر این اساس بازار سهام روز گذشته را در حالی به اتمام رساند که نمادهای «فولاد»، «فارس» و «کگل» در کنار سایر نمادهای دلاری بازار تاثیر منفی قابل‌توجهی بر شاخص کل داشتند. آمار و ارقام معاملاتی این روز نشان از آن دارد که چهار گروه «محصولات شیمیایی»، «فلزات اساسی»، «بانک‌ها» و «کانه‌های فلزی» در روز گذشته بیشترین خروج پول حقیقی را از بازار سهام داشته‌اند و تقریبا رقمی نزدیک به کل پول خارج شده حقیقی از بازار را به خود اختصاص داده‌اند.
چالش در نمادهای کوچک
اما در نمادهای کوچک نیز وضعیت مانند نمادهای بزرگ بازار بود. با این تفاوت که در نمادهای کوچک آنچه که توانست امید سرمایه‌گذاران به رشد قیمت‌ها را ناامید کند به ثمر ننشستن مساله حذف ارز ترجیحی در کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی بود. بر این اساس آن‌طور که هاشم زارع به خبرنگاران گفت این کمیسیون در رابطه با ارز ترجیحی هنوز تصمیمی نگرفته است و مقرر شده کمیته‌ای بین مجلس و دولت برای این موضوع تشکیل شود. همان‌طور که پیش‌تر توضیح داده شد برداشته شدن ارز یاد شده ضمن آنکه رانت بسیاری را از اقتصاد کشور حذف می‌کند می‌تواند در صنایع کوچک بازار نظیر غذایی، دارویی و زراعت تغییر جدی ایجاد کند. مضاف بر آنکه کاهش قیمت ارز در صنایع با تولید داخل می‌تواند قیمت مواد اولیه را با کاهش مواجه کند.
جلسات نمایشی و اعتراض کارشناسی
نکته دیگری که در روز سهشنبه در خصوص بازار سرمایه خودنمایی کرد دعوت مجلس از برخی از کارشناسان بازار سرمایه بود که برای بار چندم از زمان انتخاب مجلس دوازدهم رخ داده است. با توجه به اینکه انتخاب نمایندگان مجلس و شروع به کار نمایندگان فعلی خانه ملت در سال گذشته همزمان بود با دوره صعود تند و تیز بازار سهام و بعد عقبگرد آن، نمایندگان تاکنون تلاش‌های بسیاری کرده‌اند حمایت خود از بازار یاد شده را به طرق مختلفی نشان دهند. این در حالی است که بازار سهام بیش از آنکه به حمایت‌های ظاهری احتیاج داشته باشد محتاج اتخاذ راهکارهایی است که به موجب آن بحران کنونی در بازار سهام تا حد معقولی فروکش کند. همین امر سبب شد در روز گذشته برخی از کارشناسان بازار این بار خبر از رد دعوت نمایندگان مجلس بدهند. آن‌طور که این نمایندگان می‌گویند آنها دیگر اعتقادی به اثربخش بودن جلسات یاد شده ندارند و حرف درمانی مسوولان را برای بورس بی‌اثر می‌دانند. به گفته این بخش از فعالان بازار سرمایه هر آنچه که بازار نیاز به انجام آن داشته تاکنون انجام شده است و دیگر اگر نوبتی هم باشد نیاز به عمل کردن در بازار سرمایه است.
