روز یکشنبه شاخص‌کل بورس تهران با رشد بیش از 2درصدی تا میانه ابرکانال 4/ 1میلیون واحد صعود کرد تا سومین موج صعودی بازار سهام از ابتدای رکود شکل گیرد. با افزایش ارتفاع دیروز نماگر سهام، حالا شاخص‌کل از کف یک‌میلیون و 207هزار واحدی ثبت‌شده در 5 بهمنماه سالگذشته، بیش از 21درصد فاصله گرفته و بر اساس تعریف‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مرسوم در بازارهای مالی وارد فاز رونق (گاوی) شد، اما آیا این موج صعودی نیز همانند دو موج پیشین موقتی خواهد بود یا این‌بار بخش بیشتری از زیان سهامداران را جبران میکند؟ جدیدترین دوره رونق بورس در رکود 600روزه چه ویژگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی دارد؟ سوالاتی که برای پاسخ به آنها لازم است جوانب مختلف اثرگذار بر بازار سهام و عملکرد بنگاه‌های بورسی را مورد بررسی قرار داد.
باد مساعد جهانی
کالاهای پایه در بازارهای جهانی با وجود افت‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مقطعی روندی صعودی را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌پیمایند. آنگونه که شاخص کالایی بلومبرگ با پوشش سبد متنوعی از مواد خام نشان می‌دهد متوسط قیمت کالاها به دلار در دو سالگذشته بیش از دوبرابر شده و در بازه زمانی یکساله نیز از رشدی 48درصدی حکایت میکند، اما اهمیت این موضوع در چیست؟ بورس تهران طی 15 سال‌اخیر با ورود پرشمار شرکت‌های بزرگ معدنی، فلزی، پتروشیمی و پالایشی ارتباط مستقیم و مهمی با روند قیمت مواد خام در سطح جهانی پیدا کرده است. هرچند انتظار می‌رود با عبور از فصل تقاضای چین، کاهش آثار تنش‌های ژئوپلیتیک و نیز پیگیری سیاست‌های انقباضی پولی در غرب، زمینه تعدیل عمومی نرخ‌ها به‌‌‌‌‌‌‌‌‌ویژه از زمستان فراهم شده و شاهد تعدیل قابل‌‌‌‌‌‌‌‌‌ملاحظه شتاب رشد قیمت‌ها در میان‌‌‌‌‌‌‌‌‌مدت باشیم اما تا به اینجای کار روند صعودی مذکور نویددهنده افزایش سودآوری شرکت‌های کامودیتیمحور بورس تهران بوده و با عنایت به تعدیل محسوس قیمت‌ها در رکود فرسایشی بازار سهام سبب افزایش جذابیت سرمایهگذاری در گروه‌های مرتبط به بازارهای کالایی شده است.
سیگنال جذابیت از کانال ارزش‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاری
همان‌طور که اشاره شد کاهش جدی قیمت سهام در 600 روز رکودی اخیر و تعدیل نسبت قیمت به درآمد به کانال 5 واحد سبب شده تا شاهد افزایش جذابیت سهام برای سرمایهگذاری باشیم. جذابیتی که تنها مختص گروه‌های کامودیتیمحور نیست و حتی ریالی‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کوچک بورس تهران نیز از شرایط مشابهی برخوردارند که در کنار عواملی که در ادامه مفصلا مورد بررسی قرار خواهند گرفت، زمینه را برای بازگشت سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های گریزان فراهم کرده است.
کاهش جذابیت رقبا
کاهش انتظارات تورمی این روزها نمود بیشتری پیدا کرده است. قیمت‌ها در بازارهای موازی همچون دلار، طلا و سکه و حتی مسکن و خودرو مسیر کاهشی را می‌‌‌‌‌‌‌‌‌پیمایند تا اضافه چربی بازارهای سفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌بازی رو به تخلیه باشد. همزمان نرخ سود چه در بازار بین‌‌‌‌‌‌‌‌‌بانکی و چه بازار بدهی نزولی شده است. به این ترتیب شاهد کاهش جذابیت بازارهای رقیب سهام در ماه‌های گذشته هستیم. حتی درمیان گزینه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های نزدیک سرمایهگذاری همچون صندوق‌های بادرآمد ثابت که نمی‌توان از آنها به‌عنوان رقیب نام برد نیز این روزها سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های حقیقی راه خروج را برگزیده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. عواملی که می‌تواند امید به شکلگیری موج جدید تقاضا در تالار شیشهای را پررنگ‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر کند.
سود چندگانه احیای برجام
احیای برجام این روزها نزدیک‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر از همیشه به‌نظر می‌رسد. هر چند طی ماه‌های گذشته این احتمال در برخی برهه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها کمی کمرنگ شده است، اما سیگنال‌های مثبتی از این مهم دریافت می‌شود. روز گذشته نیز وزیر امورخارجه تاکید کرد ایران در مذاکرات به توافق نزدیک شده و پیشنهادات خود را در مورد موضوعات باقی‌مانده از طریق مذاکره‌کننده ارشد اتحادیه اروپا به طرف آمریکایی منتقل کرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌است. هر چند به اعتقاد او در حال‌حاضر توپ در زمین آمریکایی‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاست اما از قول دبیرکل سازمان ملل ابراز امیدواری کرده که طرفین هرچه زودتر به توافق برسند. این شرایط سبب شده سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران به ثبات اقتصادی، پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی‌پذیر شدن اقتصاد، کاهش هزینه و دردسرهای مبادله کالا و خدمات برای شرکت‌های صادرات‌‌‌‌‌‌‌‌‌محور، افزایش درآمد شرکت‌های ریالی به سبب بهبود وضعیت معیشتی خانوارها و از همه مهم‌تر برچیده‌شدن بساط اقتصاد دستوری با کاهش فشارهای تحریمی بر دولت‌ها امیدوارتر شوند. موضوعی که می‌تواند سودی چندگانه برای بنگاه‌های بورسی؛ چه داخلی و چه صادراتی داشته باشد.
اصلاح ساختاری بورس در تیررس
رکود فرسایشی 600 روزه سهام و نصف شدن سرمایه بسیاری از سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران در این مدت سبب شده تا نقصان‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بازار سرمایه بیش از گذشته مورد‌توجه فعالان بازار قرار گیرد و حالا نه‌تنها در بدنه کارشناسی بلکه سهامداران خرد این بازار نیز به این واقعیت پی برده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که بورس نیازمند اصلاحات ساختاری و رفع محدودیت‌هایی است که در هر برش زمانی به گونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را در معرض ریسک قرار می‌دهد و تا زمانی که تجدیدنظری در این‌خصوص نشود، حتی دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌های صعودی نیز چندان خوشایند نخواهند بود، چراکه سهامداران به این واقعیت پی برده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند افزایش قیمت‌هایی که عموما به حبابی‌شدن و چربی‌‌‌‌‌‌‌‌‌گرفتن بدنه بازار سهام منجر می‌شود، نزولی فرسایشی و طاقت‌‌‌‌‌‌‌‌‌فرسا را به‌دنبال خواهد داشت که گریزی از آن نیست. با این اتفاق‌نظر برای اصلاح ساختار بازار، انتظار می‌رود خیلی زود شاهد افزایش جسارت سیاستگذار برای تغییر ریل باشیم. تغییر ریلی که می‌تواند «نابازار» فعلی را به «بازار»ی کارآمد با رشد‌‌‌‌‌‌‌‌‌های واقعی (و نه اسمی) تبدیل کند.
روزشماری برای خداحافظی با 4200
حذف دلار 4200تومانی که در فروردین سال97 پا به عرصه اقتصادی کشور گذاشت، مدت‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاست که مورد بحث و بررسی قرار گرفته و حالا دیگر کمتر کسی را می‌توان یافت که قائل به باقی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماندن این نرخ در اقتصاد ایران باشد. پس از آنکه مجلس اختیار حذف دلار ترجیحی مشروط به جبران مافات آن را به دولت داد، حالا نه‌تنها فعالان اقتصادی و شرکت‌ها و صنایع درگیر با این ارز در انتظار بازشدن این گره هستند، بلکه سهامداران نیز چشم امید دارند که در سال‌جاری، این دغدغه مهم مرتفع شود تا زمینه برای رشد سودآوری شرکت‌های بورسی نیز فراهم شود. شاید یکی از دلایل افزایش متقاضیان خرید سهام گروه‌های مرتبط نیز به این موضوع برگردد و در صورت خداحافظی اقتصاد ایران با دلار ترجیحی، چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز روشنی را می‌توان برای بورس و شرکت‌های ریالی متصور بود.
حرکت منابع حقوقی به سمت بورس
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در ماه‌های پایانی سال گذشته در جریان بررسی بخش‌های درآمدی لایحه بودجه ۱۴۰۱، در مصوبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای سپرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بانکی اشخاص حقوقی که پیش از این مشمول معافیت بودند را لغو کردند تا این اشخاص در سال‌جاری مشمول مالیات شوند. در ابتدا به‌نظر می‌‌‌‌‌‌‌‌‌رسید تا صندوق‌های سرمایهگذاری نیز مشمول این مصوبه شوند که با شفاف‌‌‌‌‌‌‌‌‌سازی رضا نوحی، مدیر نظارت بر نهاد‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مالی سازمان بورس اعلام شد «بر اساس پاسخ سازمان امور مالیاتی، سود سپرده بانکی صندوق‌های سرمایهگذاری مشمول مالیات نخواهد شد.» موضوعی که دغدغه مهم بورسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها را رفع کرد چراکه ریسک افزایش ابطال واحدهای معاملاتی صندوق‌های با درآمد ثابت زیاد و افزایش فشار فروش برای تامین منابع این ابطال‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌توانست فشاری مضاعف بر روند دادوستد سهام در تالار شیشهای وارد کند. اما نکته دارای اهمیت آنکه اعمال این نوع مالیات بر سپرده‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بانکی حقوقیها می‌تواند زمینه را برای تغییر جهت این منابع به سمت بازار سهام فراهم کند.
روی موج کدال
با نزدیک شدن به روزهای پایانی فروردین‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماه شاهد یکی از پرکارترین و پر‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترافیک‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین بازه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های زمانی ارسال اطلاعات روی سامانه جامع اطلاع‌‌‌‌‌‌‌‌‌رسانی ناشران (کدال) خواهیم بود. همـزمان، تحلیلگران و فعالان بازار سهام نیز دوره‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای پرمشغله به لحاظ مطالعه و بررسی گزارش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مالی یکساله شرکت‌ها خواهند داشت. آنچه در شرایط کنونی به لحاظ انتظارات از این گزارش‌ها می‌توان گفت، این است که به‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور عمومی در شرکت‌های بزرگ صادرات‌‌‌‌‌‌‌‌‌محور در گروه فلزات اساسی، پالایشی، معدنی و شیمیایی، توقع سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران ثبت تعدیلات مثبت سودآوری از سوی بنگاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌هاست، از این‌رو می‌توان پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی کرد که محتوای گزارش‌ها تعیین‌‌‌‌‌‌‌‌‌کننده جهت نوسانات قیمت سهام در صنایع مختلف و در نگاهی کلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر بازار سهام باشد. در سهام کامودیتیمحور که تقریبا 60درصد وزن بورس را به خود اختصاص داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند شاکله توقعات تا حد زیادی روشن است و تحقق پیش‌‌‌‌‌‌‌‌‌بینی‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها نقش مهمی در سیگنال‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهی به سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران متناسب با میزان تطابق انتظارات با عملکرد واقعی خواهد داشت.
پنج رکورد افزایشی بورس یکشنبه
همان‌طور که اشاره شد در اولین روز کاری بورس تهران پس از اتمام روزهای نیمه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تعطیل نوروز، شاهد رشد بیش از 2درصدی نماگر اصلی تالار شیشهای و گذر آن از میانه کانال 4/ 1میلیون واحد بودیم. رشدی که موجب شد تا این شاخص با افزایش ارتفاع 21درصدی نسبت به کف اخیر ثبت‌شده در 5 بهمن 1400، وارد فاز گاوی یا صعودی شود. این سومین موج صعودی سهام از آغاز ریزش قیمت‌ها در 21 مرداد 99 است. در موج اول که از 20 آبان 99 آغاز شد و تا 22 آذرماه آن سال‌ادامه داشت، شاهد افزایش 26درصدی ارتفاع شاخص‌کل بودیم. موج دوم که طولانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین و پردامنه دوره گاوی بازار سهام در آغاز ریزش بود، از 3 خرداد 1400 آغاز و تا 6 شهریور سالگذشته ادامه داشت و در این برش سه‌ماهه، میانگین وزنی قیمت سهام 8/ 43درصد افزایش یافت. بازار خرسی (Bear market) و بازار گاوی (Bull market) ؛ دو واژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای که به گوش همه فعالان بازارهای سرمایهگذاری آشنا است حتی اگر درخصوص معنای واقعی آن اطلاعاتی نداشته باشند، اما دلیل این نامگذاری چیست؟ چرا از این واژه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در زمان صعود و نزول بازارها استفاده می‌شود؟
بورس نیویورک یکی از بزرگ‌ترین بازارهای مالی است که در وال‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌استریت بنا شده است. چند متر مانده به درب ورودی بورس نیویورک دو مجسمه بزرگ دیده می‌شود. مجسمه برنزی یک گاو بزرگ که در مقابل یک خرس تنومند قرار گرفته است. مجسمه «گاو» معرف همه سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذارانی است که ریسک‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پذیری زیادی دارند و معتقدند ظرفیت رشد در بازار وجود دارد و مجسمه «خرس» نمادی از سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذارانی است که می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترسند بازار با افت مواجه شود، اما چرایی این نامگذاری به رفتار دو حیوان مذکور در زمان مبارزه بازمی‌گردد. گاوها هنگام مبارزه و جنگ، با حرکت‌دادن سر و شاخ خود از پایین به بالا سعی در ضربه زدن به دشمن را دارند و به‌عبارتی حریف خود را به بالا پرت می‌کنند.
در خرس اما عکس این موضوع صادق است. خرس‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در نبرد، همواره با دستان پر قدرت و ضربات از بالا به پایین دست‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، به حریف ضربه زده و آن را شکست می‌دهند، از این‌رو بازار صعودی به بازار گاوی و بازار نزولی به بازار خرسی معروف است، اما افزایش یا کاهش قیمت‌ها در یک روز یا یک هفته نشان از گاوی یا خرسی بودن آن بازار نیست، بلکه آنچه نوع بازار را مشخص میکند، روند بلندمدت آن است. براساس تعاریف مالی- رفتاری، زمانی که نماگر یک بازار نسبت به سقف پیشین خود با کاهش بیش از ۲۰درصدی مواجه شود، از اصطلاح بازار خرسی استفاده می‌شود و در موارد عکس گفته می‌شود بازار گاوی شده است.
دیروز همزمان با رشد قیمت سهام و افزایش ارتفاع 08/ 2درصدی شاخص‌کل که بیشترین رشد درصدی این نماگر از 9بهمنماه سالگذشته بود و شاخص‌کل را به بالاترین ارتفاع از 17 مهر 1400 رساند، ارزش معاملات خرد سهام بورسی نیز افزایش یافت و به بالاترین ارقام ثبت‌شده از 16 آبان‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ماه 1400 دست یافت. روز گذشته در جریان دادوستدها، مجموع سهام و حق‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تقدم معاملهشده در بورس تهران به 3955 میلیارد‌تومان رسید و در فرابورس نیز سهامی به ارزش 1418 میلیارد تومان رد و بدل شد.
روز یکشنبه همچنین بیشترین ورود پول حقیقی از 10 شهریورماه سالگذشته رقم خورد؛ جایی که سهامی به ارزش 450 میلیارد‌تومان از پرتفوی حقوقیها به سبد سهام معامله‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گران خرد بورس تهران منتقل شد. تمامی این رکوردهای مثبت در شرایطی رقم خورد که هیچ نماد بورسی شاهد شکلگیری صف‌فروش نبود. همچنین در این بازار از 344 نماد معاملهشده، قیمت پایانی 290سهم (84 درصد) مثبت بود و در مقابل 51سهم (15 درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند، ضمن آنکه 116 نماد (34درصد) صف خریدی به ارزش 1082میلیارد تومان را تشکیل دادند. در فرابورس ایران نیز همزمان با افزایش ارتفاع 63/ 1درصدی آیفکس، 148نماد معامله شدند که در این میان قیمت 112 سهم (76درصد) مثبت و 33 سهم (22درصد) منفی بود.
ر این بازار 36 نماد (24 درصد) صف خریدی به ارزش 65 میلیارد‌تومان تشکیل دادند و در مقابل شاهد شکلگیری صف‌فروش در 4 نماد فرابورسی (3 درصد) به ارزش 13میلیارد‌تومان بودیم. بازار پایه نیز روز یکشنبه میزبان دادوستد 155 نماد بود. در این میان 93 سهم (60 درصد) مثبت ماندند و در مقابل شاهد 59 سهم (38 درصد) در محدوده منفی بودیم. در این بازار نیز 53نماد (34درصد) صف خریدی به ارزش 74میلیارد‌تومان شکل دادند و صف‌فروش در این بازار به 19 نماد (12درصد) با ارزشی بالغ بر 24 میلیارد‌تومان اختصاص پیدا کرد.
