مرکز آمار در گزارشی، نرخ مشارکت اقتصادی پاییز سال‌جاری را 9/ 40درصد و میزان جمعیت شاغل را 23میلیون و 535هزار نفر اعلام کرد. مقایسه این آمار با پاییز 1398 و دوران قبل از شیوع کرونا نشان می‌دهد که همچنان آسیب کرونا بر بازار اشتغال ایران باقی مانده است. نرخ مشارکت پاییز 98 حدود 3/ 44درصد و جمعیت شاغل حدود 24میلیون و 500هزار نفر گزارش شده بود. رصد آمار مربوط به بیکاری و اشتغال نشان می‌دهد که از زمستان سال 1398 و همزمان با آغاز پاندمی کرونا در ایران، نرخ مشارکت اقتصادی و میزان جمعیت شاغل در کشور کاهش چشمگیری داشت.
کاهش چشمگیر جمعیت فعال در ماههای بعد نیز ادامه یافت و در فصل سوم سال‌جاری با وجود واکسیناسیون گسترده، میزان جمعیت شاغل و نرخ مشارکت همچنان در سطوح پایینی بوده است. نرخ مشارکت اقتصادی که قبل از آغاز کرونا، بیش از 44درصد بود، پس از شروع پاندمی در تمام ماههای سال در سطح 42درصد یا کمتر از آن گزارش شده است. جمعیت شاغل قبل از پاندمی کرونا یعنی در پاییز سال 98 بیش از 24میلیون گزارش شده بود. با این حال از زمستان همان سال تا پاییز سال‌جاری جمعیت شاغل از سطح 5/ 23میلیون نفر فراتر نرفته و در مقاطعی به 22میلیون نفر نیز رسیده است. این دو موضوع در کنار یکدیگر نشان می‌دهد، پاندمی کرونا به بازار اشتغال در ایران آسیب جدی وارد کرده که همچنان آثار آن در اقتصاد کشور ماندگار است.
آسیب پایدار کرونا
در تابستان و پاییز سال‌جاری، میزان واکسیناسیون در ایران در سطح قابل قبولی قرار گرفته، با وجود این، نرخ مشارکت و میزان اشتغال هنوز در سطح پایینی قرار دارد. نرخ مشارکت فصل پاییز 9/ 40درصد و جمعیت شاغل 23میلیون و 535هزار نفر گزارش شده که در مقایسه با پاییز 1398 و قبل از شروع کرونا، میزان جمعیت شاغل یک‌میلیون نفر و نرخ مشارکت 4/ 3واحد‌درصد کاهش داشته است. مقایسه این دو مولفه در کنار یکدیگر نشان می‌دهد که وضعیت بازار اشتغال پس از افت تب کرونا، هنوز نتوانسته خود را بازسازی کند. این در حالی است که در بسیاری از کشورها، بازار اشتغال پس از افزایش واکسیناسیون و بهبود وضعیت کرونا، بازسازی شده است. در ایران، از آغاز پاندمی کرونا تاکنون جمعیت شاغل در ایران از سطح 5/ 23میلیون نفر فراتر نرفته است. این در حالی است که جمعیت شاغل در ایران قبل از آغاز پاندمی کرونا، همواره بالاتر از 24میلیون نفر گزارش شده بود. در زمینه نرخ مشارکت نیز، وضعیت هنوز نتوانسته به دوران قبل از آغاز کرونا نزدیک شود. نرخ مشارکت ایران در سال‌های اخیر قبل از آغاز کرونا، همواره بالاتر از 44درصد گزارش شده بود. با وجود این، پس از شروع کرونا، نرخ مشارکت در زمستان 98 به 42درصد رسید و پس از آن در زیر 42درصد قرار گرفت و این روند در پاییز سال‌جاری نیز ادامه داشت.
کاهش نرخ بیکاری و نرخ مشارکت
نتایج طرح آمارگیری نیروی‌‌‌کار پاییز 1400 منتشر شد. بررسی نرخ بیکاری افراد ١٥ساله و بیشتر نشان می‌دهد که 9/ 8درصد جمعیت فعال، بیکار بوده‌‌‌اند. منظور از جمعیت فعال، افراد جویای کار هستند و شامل افراد بیکار و صاحب شغل می‌شوند. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری حاکی از آن است که این شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال قبل، 5/ 0درصد کاهش یافته است. نرخ بیکاری نسبت به فصل قبل نیز 7/ 0درصد کاهش داشته است. در فصل قبل نرخ بیکاری 6/ 9درصد گزارش شده بود. با این حال، می‌توان یکی از دلایل کاهش بیکاری فصل پاییز نسبت به سال گذشته و ماه گذشته را ناشی از کاهش نرخ مشارکت اقتصادی در کشور دانست. در پاییز 1400، به میزان 9/ 40درصد جمعیت ١٥ساله و بیشتر از نظر اقتصادی فعال بوده‌‌‌اند؛ یعنی در گروه شاغلان یا بیکاران قرار گرفته‌‌‌اند. بررسی تغییرات نرخ مشارکت اقتصادی حاکی از آن است که این نرخ نسبت به فصل مشابه سال قبل 5/ 0درصد کاهش یافته است. جمعیت شاغلان ١٥ساله و بیشتر در این فصل 23میلیون و 535هزار نفر بوده که نسبت به فصل مشابه سال قبل 122هزار نفر افزایش داشته است. علاوه بر اینها، بررسی اشتغال در بخش‌‌‌های عمده اقتصادی نشان می‌دهد که در پاییز 1400، بخش خدمات با 9/ 49درصد بیشترین سهم اشتغال را به خود اختصاص داده است. در مراتب بعدی بخش‌‌‌های صنعت با 7/ 34درصد و کشاورزی با 4/ 15درصد قرار دارند.
بررسی نرخ بیکاری در بخش‌‌‌های مختلف
نرخ بیکاری جوانان ١٥ تا ٢٤ساله حاکی از آن است که 6/ 23درصد فعالان این گروه سنی در پاییز ١٤٠٠ بیکار بوده‌‌‌اند. بررسی تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد، این نرخ نسبت به فصل مشابه در سال قبل 1/ 0درصد کاهش یافته است. بررسی نرخ بیکاری گروه سنی 18 تا 35ساله نیز نشان می‌دهد که در پاییز سال‌جاری، 1/ 16درصد جمعیت فعال این گروه سنی بیکار بوده‌‌‌اند. این در حالی است که تغییرات فصلی نرخ بیکاری این افراد نشان می‌دهد این نرخ نسبت به پاییز سال گذشته، به میزان 4/ 0درصد کاهش یافته است. بررسی سهم اشتغال ناقص جمعیت ١٥ساله و بیشتر نشان می‌دهد که در پاییز سال‌جاری، 6/ 10درصد جمعیت شاغل، به دلایل اقتصادی کمتر از 44 ساعت در هفته کار کرده و آماده انجام کار اضافی بوده‌‌‌اند. دلایل اقتصادی این امر می‌تواند شامل فصل غیرکاری، رکود کاری، پیدا نکردن کار با ساعت بیشتر یا مسائل دیگر باشد. این در حالی است که 4/ 37درصد شاغلان، بیش از ٤٩ساعت در هفته کار کرده‌‌‌اند.
افزایش کمیت شغلی
بررسی سهم شاغلان 15ساله و بیشتر بر اساس ساعت کار معمول نشان می‌دهد، 4/ 37درصد شاغلان، به طور معمول، 49ساعت و بیشتر در هفته کار می‌کنند. این شاخص که یکی از نماگرهای کار شایسته است، نشان می‌دهد در کشور سهم زیادی از شاغلان بیشتر از استاندارد کار می‌کنند. این شاخص نسبت به فصل مشابه سال قبل 5/ 0درصد افزایش داشته است. علاوه بر اینها، در پاییز 1400، سهم جمعیت بیکار فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل بیکاران 3/ 42درصد بوده است. این سهم در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی بالاتر است. بررسی تغییرات این شاخص نشان می‌دهد، نسبت به فصل مشابه سال قبل 1/ 2درصد افزایش داشته است. در پاییز 1400 سهم جمعیت شاغل فارغ‌التحصیل آموزش عالی از کل شاغلان 8/ 25درصد بوده است. این سهم در بین زنان نسبت به مردان و در نقاط شهری نسبت به نقاط روستایی بالاتر است. بررسی تغییرات این شاخص نشان می‌دهد که نسبت به فصل مشابه سال قبل 8/ 0درصد افزایش داشته است.
