طبق آمارهای منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، استان‌های چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان و لرستان در بهار ۹۷، استان‌های البرز، چهارمحال و بختیاری و کرمانشاه در بهار سال ۹۶، استان‌های چهارمحال و بختیاری، کرمانشاه و خوزستان در تابستان ۹۶ و استان‌های کرمانشاه، چهارمحال و بختیاری و آذربایجان‌غربی در پاییز ۹۶ بالاترین نرخ بیکاری را داشته‌اند؛ استان‌هایی که جای آنها در میان مقاصد پرطرفدار سفرهای داخلی خالی است. اما چرا باوجود رقم بالای ۱۷۵میلیون نفر اقامت‌شب در سال گذشته، هنوز استان‌های مختلف نتوانسته‌اند گردشگرهای بسیاری را به سمت خود جذب کنند و از این راه تلاشی برای بهبود وضعیت اقتصادی و کاهش نرخ بیکاری صورت دهند؟ بسیاری دلیل اصلی عواید مالی محدود از سفرهای داخلی را نهادینه نشدن فرهنگ سفر گروهی و اقامت در مراکز رسمی می‌دانند. با این همه آنها تاکید می‌کنند گرانی و عدم کیفیت این خدمات، مهم‌ترین دلیل عدم بهره‌گیری مسافران داخلی از این سبک سفر است.
موانع اقتصادی
برخی کارشناسان معتقدند عدم مدیریت درست و بی‌اطلاعی گردشگران داخلی در زمینه خدمات گردشگری موجب می‌شود بسیاری از اصولی که باید در زمان سفر رعایت شود، رعایت نشود. مهسا مطهر، راهنمای تور نیز در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» در این‌باره می‌گوید: «در حال‌حاضر گردشگر داخلی از کدام خدمات باید استفاده کند؟ با توجه به نبود این خدمات است که مردم آموزش لازم نیز در زمینه شیوه درست گردشگری ندیده‌اند. درواقع آنها نمی‌دانند در زمان گردشگری باید از چه امکاناتی بهره ببرند.» به گفته مطهر، از آنجاکه مردم نمی‌دانند وظیفه عرضه‌کننده و تقاضاکننده چیست، به همین دلیل احساس می‌کنند با توجه به این بی‌اطلاعی و همچنین کمبود امکانات، اگر سنتی سفر کنند بهتر خواهد بود. در نتیجه وقتی تقاضاکننده عمده وجود نداشته‌باشد، سرمایه‌گذاری نیز در این عرصه به درستی صورت نخواهد گرفت و این تبدیل به یک چرخه باطل شده است.
از سوی دیگر، به باور بسیاری از کارشناسان مردم در سفر نمی‌خواهند هزینه کنند چون امنیت اقتصادی ندارند. این عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی راهنمایان گردشگری استان تهران نیز با تاکید بر این موضوع توضیح می‌دهد: «وقتی اقامت در یک هتل به شبی ۴۰۰هزارتومان می‌رسد، برای بسیاری پرداخت چنین رقمی مقدور نیست. از طرف دیگر نیز عرضه‌کننده چون می‌بیند بابت خدماتش تقاضایی وجود ندارد، به دنبال رعایت استانداردهای لازم نیست. در چنین شرایطی، یک گردشگر با یک مقایسه نسبی به این نتیجه می‌رسد که می‌تواند با مبلغی کمتر از این رقم از هتل ۵ستاره کشورهای دیگر خدمات بهتری دریافت کند؛ چون این هتل‌ها در خارج از کشور در برابر کمبودهای احتمالی که ممکن است به‌وجود آید نیز مسوولیت‌پذیرند؛ اما در ایرانحتی هتل ۵ستاره بابت بعضی از کمبودهای بدیهی‌اش به راحتی شانه خالی می‌کند و کسی هم پاسخگو نیست.»
مطهر در عین حال پیشنهاد می‌کند بر میزان سفرهای گروهی با تور افزوده شود؛ البته بدون آنکه اعمال فشارهایی از سوی ارگان‌های نظامی و انتظامی صورت گیرد: «نیروی انتظامی باید کمی دست تورگردان‌ها را برای سفرهای گروهی باز‌بگذارد. بسیاری از گردشگران به دلیل همین مسائل ترجیح می‌دهند با ماشین شخصی سفر کنند و در این شرایط آنها کمتر ریسک رفتن به مناطق کمتر شناخته‌شده را می‌پذیرند؛ در صورتی که تورها می‌توانند از طریق مناطق بکر و ناشناخته کشور، بازار هدف درست کنند و رقابت در این شرایط شکل می‌گیرد. به این ترتیب قطعا اشتغال نیز در شهرهای کوچک ایجاد خواهد شد و باعث می‌شود حتی مهاجرت معکوس نیز شکل گیرد.»
نبود خلاقیت در تورها
محسن حاجی‌سعید، عضو هیات‌مدیره فدراسیون جهانی راهنمایان گردشگری نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «اگر می‌خواهیم مردم به شیوه‌ای سفر کنند که در گردش مالی اقتصاد گردشگری سهیم باشند، باید جاذبه‌های گردشگری همه جای ایران را بشناسند. می‌توان این آشنایی را ازسال‌های اولیه زندگی افراد و زمانی که در حال آموزش در مدارس هستند و از طریق کتاب‌های درسی آغاز کرد.» او پیشنهاد می‌دهد: «برای اقشار کم‌درآمد که البته کم هم نیستند از سوی آژانس‌های گردشگری برنامه‌ریزی صورت گیرد. می‌توان در فصول و زمان‌های خلوت آفرهای ویژه با تخفیف‌های مناسب گذاشت تا آنها ترغیب شوند از تور، هتل و مراکز اقامتی رسمی استفاده کنند. کشور ما اما متاسفانه چنین برنامه‌ریزی‌هایی ندارد؛ درحالی که امارات و ترکیه به خوبی توانسته‌اند در این زمینه عمل کنند.»
حاجی‌سعید با انتقاد از نبود افراد متخصص در این حوزه تاکید می‌کند: «وقتی افراد متخصص در این زمینه نه در دولت و نه دربخش خصوصی وجود ندارد، سیاست‌ها به درستی اجرا نمی‌شوند و از سوی دیگر آژانس‌ها تنها به دنبال لقمه‌های آماده و بلیت‌فروشی هستند.» او معتقد است استان‌ها نیز می‌توانند با فعالیت‌های رویدادمحور، پویاتر باشند و در جذب گردشگر خلاقانه عمل کنند: «آژانس‌های داخلی به دنبال «گردشگری خلاق» نیستند. باید بازار ایجاد شود و بسته‌های سفر خاص و ویژه به وجود آید.» به عقیده عضو هیات‌مدیره فدراسیون جهانی راهنمایان گردشگری تا زمانی که این مسائل حل نشود سفرهای سنتی همچنان به همان منوال خود ادامه خواهند داد. او تاکید می‌کند که اگر گردشگری چه از سوی مردم، چه مسوولان دولتی، چه بخشی خصوصی و آژانس‌ها به درستی فهمیده شود، قطعا چرخه اقتصاد کشور نیز به گردش در خواهد آمد و افراد بسیاری نیز از بیکاری‌های فصلی و دائمی نجات خواهند یافت.
سفرهای داخلی به اعتبار آمارهای ارائه‌شده، کم نیستند اما تاکنون تلاشی برای ساماندهی این سفرها صورت نگرفته است. هر سال حتی به رقم چالش‌های اقتصادی بر سفرهای داخلی اضافه می‌شود؛ با این‌همه شکل سفرها به گونه‌ای نیست که در اقتصاد گردشگری سهم قابل‌توجهی داشته باشد. شرایط کنونی اما بار دیگر لزوم ساماندهی و جهت‌دهی این سفرها را یادآور می‌شود.
