شهرداری تهران طرح «ساعت کاری شناور» را با دو تغییر نسبت به سال‌های گذشته، به دولت ارائه کرده و با موافقت معاون اول رئیس‌جمهوری، قرار است ظرف چند روز آینده توسط وزارت کشور ابلاغ شود. اگرچه این تاکتیک برای کاهش بار ترافیک در ساعات پیک در نیمه اول مهر ماه، در سال‌های گذشته اثرگذار بوده است، اما بیشترین تاثیر این قبیل طرح‌ها که در آن رفتار ترافیکی و سبک سفر شهروندان باید تغییر کند، زمانی محقق می‌شود که قطعیت تصمیم و اطلاع‌رسانی کافی درباره آن، از دست‌کم یک ماه پیش از اجرا آغاز شود. این در حالی است که تاکتیک ترافیکی مدیریت شهری امسال به‌صورت دیرهنگام و در دقیقه ۹۰ به‌کارگرفته شده است. به گزارش «دنیای اقتصاد»، سومین نوبت اجرای طرح موقت شناور کردن ساعت شروع کار کارمندان دستگاه‌ها و ادارات دولتی همزمان با شروع سال تحصیلی جدید کلید خواهد خورد. این طرح جزئی از برنامه پیشنهادی شهرداری تهران در قالب آماده‌باش ویژه اول مهر است که پس از تجربه موفق دو سال گذشته، امسال نیز برای سومین سال پیاپی قرار است در نیمه اول مهر ۹۸ اجرا شود. بر اساس اظهارات محسن پورسیدآقایی، معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران، معاون اول رئیس‌جمهور موافقت ضمنی خود با این طرح را اعلام کرده و مقدمات صدور ابلاغیه مربوطه در وزارت کشور در حال انجام است و به این ترتیب، خبر رسمی شناور شدن ساعت کار ادارات دولتی به زودی اعلام خواهد شد.
البته آنچه امسال توسط شهرداری به دولت پیشنهاد شده، نسخه مترقی‌تر و تکامل یافته نسبت به چیزی است که در نیمه اول مهر سال‌های ۹۶ و ۹۷ اجرا شد. در سال‌های گذشته انعطاف ساعت کاری صرفا در زمان آغاز کار اعمال می‌شد. این در حالی است که امسال پیشنهاد شده هم در ساعت شروع و هم در ساعت پایان کار این انعطاف اعمال شود. به گفته پورسیدآقایی، تجربه دو سال گذشته نشان داد طرح انعطاف ساعت کاری توانسته از بار ترافیک صبحگاهی بکاهد، اما چون زمان خروج کارمندان از محل کار تغییری نکرده بود، عملا بهبودی در جریان ترافیک در ساعات پیک عصرگاهی رخ نداد و خروج همزمان عده زیادی از کارمندان از ادارات در ساعت ۱۶ موضوعی بود که در طرح شناورسازی ساعت کار در سال‌های ۹۶ و ۹۷ مغفول مانده بود.
در صورتی که پیشنهاد شهرداری تهران بدون تغییر توسط دولت ابلاغ شود، زمان شروع کار کارمندان ادارات دولتی از ساعت ۷ تا ۹ شناور خواهد بود و به همان نسبت زمان پایان کار نیز در این مدت از ساعت ۱۵ تا ۱۷ منعطف می‌شود. در سال‌های گذشته اجرای این طرح صرفا به شکل انعطاف ساعات شروع کار، موجب کاهش ۱۰درصدی زمان سفر در پیک صبحگاهی پایتخت شد. افزون بر این با توزیع زمان پیک ترافیک در سه ساعت ۶:۳۰ تا ۹:۳۰ به جای ۶:۳۰ تا ۸:۳۰، عملا از بار ترافیک معابر در این ساعات کاسته شد. انتظار مدیریت شهری این است که در صورت انعطاف ساعت خروج کارمندان از ادارات، امسال اثرات مثبت این طرح بر جریان ترافیک به مراتب بیشتر از سال‌های گذشته باشد.
با این حال این تاکتیک ترافیکی برای فصل پرترافیک تهران در حالی قرار است همزمان با شروع موج جدید سفرهای شهروندان با انگیزه تحصیلی به‌کارگرفته شود که اتخاذ آن امسال به دقیقه ۹۰ موکول شده است. حدود یک هفته تا شروع مهر ماه باقی مانده و طرح مذکور در چند روز اخیر در فضای رسانه‌ای مطرح شده است. این تاخیر در اتخاذ تاکتیک ترافیکی به دو علت مشکل‌ساز است؛ نخست بوروکراسی حاکم بر نظام اداری است که همان‌طور که موجب شده تصمیم‌گیری در این رابطه به آخرین روزهای کاری موکول شود، سبب می‌شود زمان بیشتری نیز لازم باشد تا کم و کیف این قبیل برنامه‌ها به اطلاع بدنه دستگاه‌های اجرایی و البته عموم مردم برسد. علت دومی که تصمیم‌گیری دقیقه نودی را دردسرساز می‌کند، این است که تطبیق رفتار شهروندان با تصمیمات ترافیکی جدید به زمان دست‌کم یک‌ماهه نیاز دارد و انتظار تغییر دفعتی و ناگهانی رفتار ترافیکی و سبک سفرهای شهروندان، بی‌جا است. تجربیات شهرهای توسعه‌یافته نیز نشان می‌دهد این قبیل تصمیمات ترافیکی از مدت‌ها قبل از اجرا با مردم به اشتراک گذاشته می‌شود تا بیشترین تاثیر را بر بهبود جریان ترافیک داشته باشد.
طرح پیشنهادی شهرداری تهران درخصوص انعطاف ساعت کاری از این بابت که هیچ گروهی را ملزم نمی‌کند در ساعت مشخصی در محل کار خود حاضر شده یا ترک کار کنند، یک طرح مترقی در زمینه شناورسازی ساعت کار محسوب می‌شود. در این صورت کارمندان زمان ورود خود را بر اساس اینکه فرزند دانش‌آموز دارند یا نه، تنظیم خواهند کرد؛ به این ترتیب که با توجه به اینکه زمان گشایش مدارس بین ساعت ۷ تا ۸ است، گروهی از آنها در این بازه فرزندان خود را به مدرسه می‌برند و سپس در بازه ۸ تا ۹ صبح در محل کار خود حاضر می‌شوند. گروهی از کارمندان هم که فرزند دانش‌آموز ندارند یا فرزندشان با استفاده از سرویس روزانه به مدرسه می‌رود نیز بازه ۷ تا ۸ را برای سفر با مقصد محل‌کار انتخاب خواهند کرد تا ترافیک کمتری را متحمل شوند و در بعدازظهر نیز بتوانند بین ساعت ۳ تا ۴ محل کار خود را ترک کنند.
توزیع بار ترافیک پیک صبحگاهی از دو ساعت متداول به سه ساعت در ایام اجرای شناورسازی ساعت کاری، علاوه بر کاهش ازدحام خودروها و طول ترافیک، از بابت نقشی که در کاهش ترافیک ساکن خواهد داشت، برای کیفیت هوا نیز پیامد مثبت به دنبال دارد.
معاون شهردار تهران با اشاره به اینکه میزان استفاده از خودروی شخصی برای سفرهای کاری توسط کارمندان با اجرای نسخه دوم طرح ترافیک جدید تهران از ابتدای تیرماه و تبدیل محدوده زوج و فرد به حلقه دوم طرح ترافیک، کاهش یافته است، به کارمندان توصیه کرد در دو هفته اول مهر نیز از تردد با خودروی شخصی برای آمد و شد بین منزل و محل کار تا حد امکان پرهیز کنند. وی با بیان اینکه هر سال با شروع مهر ماه شاهد افزایش بار ترافیک هستیم و بعضا ترافیک تا ۴۰ درصد نسبت به تابستان افزایش خواهد یافت، افزود: اگرچه سهمیه ۲۰ روزه تردد رایگان در محدوده سابق طرح زوج و فرد در هر فصل برای همه محفوظ است، اما درخواست می‌کنم کارمندان از این سهمیه ترجیحا در مهرماه و به ویژه در نیمه اول مهر استفاده نکنند؛ چراکه در این صورت علاوه بر کمک به کاهش بار ترافیک، موجب می‌شود آنها نیز در زمان بهتری که ترافیک کمتر است، از امتیاز تردد رایگان خود بهره‌مند شوند. وی تاکید کرد مدیریت شهری بدون همراهی تمام شهروندان نمی‌تواند با هیچ برنامه‌ای ترافیک تهران را کاهش دهد.
به گزارش «دنیای اقتصاد»، با وجود آثار مثبت اجرای طرح شناورسازی ساعت کار در دو سال گذشته، این طرح همچنان به‌عنوان یک تاکتیک موقتی در برنامه‌های ترافیکی نقش دارد. این در حالی است که اجرای مستمر آن دست‌کم برای نیمه دوم سال می‌تواند پیامدهای مثبت آن را برای زمان بیشتری به معابر شهر تسری دهد. پورسیدآقایی در این رابطه توضیح داد: از دو سال قبل که این طرح برای اولین بار اجرا شد، پیگیر این موضوع بودیم که نهادهای تصمیم‌ساز را با خود همراه کرده و این طرح را برای نیمه دوم سال دائمی کنیم. با این حال مخالفت‌هایی وجود دارد. در عین حال همچنان تلاش ما این است که دست‌کم آثار مثبت طرح شناورسازی ساعت کاری را در دو هفته ابتدایی مهر هر سال به تصمیم‌سازان منعکس کنیم.
وی به موضوع ممنوعیت تردد کامیون‌های حمل مواد غذایی، کالا و کامیونت‌های توزیع بار بین ساعت ۶ تا ۹ صبح در دو هفته اول مهر ماه نیز اشاره کرد و گفت: دائمی شدن این برنامه نیز مورد تقاضای شهرداری است اما مخالفانی در اتاق بازرگانی، وزارت صنعت، معدن و تجارت و نیز اصناف دارد. چنین مخالفت‌هایی مانع از این می‌شود که طرح‌های موثر در کاهش بار ترافیک به شکل دائمی اجرا شود.
این توضیحات منعکس‌کننده این واقعیت است که بدون جلب نظر و همراهی دولت برخی از طرح‌های ترافیکی که بدون هزینه یا با هزینه نزدیک به صفر قابلیت اجرا دارد، تنها صورت موقت داشته باشد و پس از چند روز اجرا در آغاز تغییر بار ترافیک در آغاز مهر ماه، تا سال بعد به بایگانی سپرده شود. همراهی دولت با شهرداری دست‌کم در موضوع انعطاف ساعت کاری می‌تواند اثر مثبت آن بر جریان آمد و شد شهروندان را پایدار کند و به این ترتیب از میزان اتلاف وقت در ترافیک و تبعات اقتصادی و اجتماعی آن به شکل محسوس کاسته شود.
نکته برجسته دیگر در این زمینه، رفع دغدغه سنتی دولت درباره میزان ساعت کار در طرحی است که امسال شهرداری برای شناورسازی ساعت کار در دو هفته اول مهر ماه به دولت پیشنهاد داده است. این دغدغه سنتی، مخالفت با کاهش ساعت کاری کارمندان دولت است که اگر انعطاف ساعت کاری هم در زمان ورود و هم در زمان خروج اعمال شود، عملا ساعت کار کارمندان کاهش نخواهد یافت؛ به این معنا که اگر فردی با نیم ساعت تاخیر در سر کار خود حاضر شود، در زمان خروج نیز امکان ترک محل کار نیم ساعت دیرتر از دیگر همکاران خود را خواهد داشت و به همین ترتیب موضوع درباره کسانی که زودتر از ساعت ۸ بر سر کار خود حاضر می‌شوند، مصداق دارد و آنها می‌توانند بعدازظهر زودتر از محل کار خود خارج شوند. کمترین فایده این کار توزیع بار ترافیک پیک صبحگاهی و عصرگاهی در بازه زمانی وسیع‌تری است و این یعنی از طول ترافیک در معابر کاسته خواهد شد، سرعت سفر بیشتر می‌شود و به‌طور کلی زمان و سوخت کمتری در ترافیک اتلاف می‌شود.
کرسی کم‌بهره شهردار تهران در دولت
به گزارش «دنیای اقتصاد»، با وجود اینکه کرسی شهردار تهران در جلسات هیات دولت با آغاز دولت دوازدهم در سال ۹۶ احیا شد، اما در طول دو سال گذشته کمترین بهره‌برداری عمومی از کرسی شهردار در کابینه صورت گرفته است. در دوره‌های گذشته وجود اختلافات سیاسی و نظری میان روسای دولت و شهردار وقت سبب شده بود دولت از ایفای نقش خود در توسعه تهران به‌عنوان پایتخت سر باز بزند. این در حالی است که همسو شدن دولت و مدیریت شهری از سال ۹۶ و احیای کرسی شهردار تهران در جلسات هیات دولت این امید را زنده کرد که مسائل تهران از این پس با اطلاع بی‌واسطه دولت، ساده‌تر از گذشته حل خواهد شد. با این حال در عمل شهردارانی که در طول این مدت مسوولیت اداره شهر را بر عهده داشتند، کمترین بهره‌برداری را از موقعیت حضور هفتگی خود در جلسات دولت داشته‌اند.
یکی از موضوعاتی که می‌شد در این مدت به واسطه حضور شهردار در دولت حل و فصل شود، همین شناورسازی ساعت کار بود. این جلسات فضای مناسبی برای رایزنی با اعضای موثر دولت که در تصمیم‌گیری درباره ساعات کاری دخیل هستند، به شمار می‌آید اما طرح شناورسازی ساعت کاری امسال هم به شکل موقت و دو هفته‌ای قرار است اجرا شود و این نشان می‌دهد از فرصت ملاقات بی‌واسطه شهردار تهران با اعضای دولت آن‌گونه که باید استفاده نشده است.
علاوه بر این شهرداری تهران دست‌کم در مورد سه مساله دیگر نیز می‌توانست از ظرفیت حضور شهردار در جلسات کابینه استفاده کند که یکی از آنها تعیین تکلیف سریع و کامل بدهی دولت به شهرداری و احیانا مطالبات دولت از شهرداری است. مساله دوم بدنام شدن شهرداری نزد بانک‌هاست که سبب شده در این دوره استفاده از تسهیلات و انتشار اوراق مشارکت توسط مدیریت شهری به شدت محدود شود؛ در حالی که با توجه به ماهیت دولتی اغلب این بانک‌ها، دولت و بانک مرکزی می‌توانند در رفع این مشکل نقش موثر داشته باشد؛ البته مشروط بر اینکه صورت مساله به‌طور کامل برای آنها تبیین شود. حضور شهردار در جلسات هیات دولت همچنین می‌توانست گره‌گشای مشکلات متروی تهران باشد. سال‌هاست درباره تکالیفی که دولت در قبال توسعه مترو و تامین ناوگان دارد، اختلاف نظر میان مدیریت شهری و دولتمردان وجود دارد و اگر از فرصت حضور شهردار در کابینه به شکل بهینه بهره‌برداری شود، این اختلاف می‌تواند دست‌کم در دوره همسویی سیاسی دولت و شهرداری، به نقطه پایانی برسد. در ماه‌های اخیر اخبار جسته و گریخته‌ای از حمایت دولت از مترو از طریق تامین واگن به گوش رسیده اما این فرآیند به حدی کند پیش می‌رود که عملا آثار مثبت آن در طول دو سال و نیم گذشته مشهود نشده است. از این نمونه می‌توان به قرارداد ساخت ۶۳۰ واگن مترو اشاره کرد که تامین مالی آن بر عهده دولت است و ماه‌هاست با وجود برگزاری مناقصه، به دلیل عدم تامین مالی، کار اجرایی آن کلید نخورده است.
