مسعود کریمی: جهش نرخ دلار اثر خود را بر معاملات بازار سهام در آخرین روز کاری هفته گذاشت تا شاهد رشد بیش از ۲درصدی شاخص‌کل بورس تهران و رسیدن این نماگر به محدوده یک‌میلیون و ۴۸۴ هزار واحد باشیم. در این روز صعودی، ارزش معاملات خرد سهام نیز شگفتی‌ساز شد و در مجموع بورس و فرابورس از ۱۰ هزار میلیارد تومان فراتر رفت.
۶ ماهی بود که بازار سهام چنین حجم دادوستدی را تجربه نکرده بود. به‌نظر می‌رسد تغییر مسیر انتظارات تورمی در کنار خلأ سیاستگذاری در دوره گذار دولت، سیگنال‌های ارسالی از متغیرهای پولی و ابهام در لغو تحریم‌ها؛ همه دست به‌دست هم داده‌اند تا شاهد افزایش اقبال به بازارهای دارایی باشیم.
بازگشت روزهای پرسود؟
سال گذشته در چنین روزی بود که نماگر اصلی تالار شیشه‌ای پس از رشد عجیب ماه‌های ابتدایی سال، تغییر مسیر داد و در حالی‌که هنوز سهامداران باور نداشتند رشد قیمت‌ها به پایان رسیده برای ۱۰ ماهی به سقوط ادامه داد. ارزش معاملات خرد سهام نیز در این دوره روز‌به‌روز کاهش بیشتری را تجربه کرد و از حدود ۳۰هزار میلیارد تومان در روزهای گرم تابستان۹۹ به کمتر از ۲هزار میلیارد تومان در نخستین روزهای سال ۱۴۰۰ کاهش یافت و سهامداران به امید نقدکردن سهام خود و خروج از بازار سهام حتی به‌بهای زیان‌های گزاف، روزها و ماه‌ها در صف‌های سنگین فروش منتظر می‌ماندند. حالا به‌نظر می‌رسد شرایط تغییر کرده است. شنیده شدن آلارم تورم از منظر صاحبان سرمایه جدی است و باید راهی برای حفظ ارزش ریالی سرمایه کرد. چه جایی بهتر از بورس که درس خود را پس داده و به موجب باقی‌ماندن برخی از محدودیت‌های معاملاتی در موج‌های صعودی می‌تواند ابرنوسانی دیگر را بیافریند. به هر روی رشد ارزش دادوستدهای طی معاملات روز گذشته سیگنال مثبتی به فعالان بورسی ارسال کرد که احتمالا باید منتظر سطوح بالاتری در شاخص‌کل بود.
آخرین روز معاملاتی تالار شیشه‌ای در هفته جاری دقیقا مصادف با سالگرد استارت سقوط شاخص‌های سهامی (بیستم مرداد ماه سال ۱۳۹۹) بود. اما بر خلاف سال گذشته، در پایان داد و ستد‌های روز گذشته شاخص‌کل بورس اوراق بهادار تهران توانست با رشد۱۲/ ۲درصدی همراه شود و در نهایت رقم یک میلیون و ۴۸۴ هزار واحدی را به خود اختصاص دهد. هرچند سرمایه‌گذاران خاطره خوشی از این تاریخ ندارند و طی یک‌سال اخیر شاهد آب شدن بخش قابل‌توجهی از ارزش سبد سرمایه‌گذاری‌های خود بودند اما اکنون به مدد اثر‌گذاری رشد نرخ دلار شاهد بازگشت اقبال به سهام صنایع و شرکت‌های بورسی و فرابورسی هستند. در کنار روند افزایشی نماگر اصلی بازار سهام طی روز گذشته شاهد رشد یک درصدی شاخص هم‌وزن هم بودیم. گویی نقدینگی فقط به یکسری از سهم‌های دلاری وارد نشده است و سایر شرکت‌های کوچک و متوسط بازار نیز از تزریق منابع مالی بهره برده‌اند. در اینکه روز چهارشنبه رشد نرخ دلار باعث افزایش دسته‌جمعی قیمت‌ها شد هیچ‌شکی وجود ندارد اما در این روز معاملاتی این شرکت‌های کامودیتی‌محور بودند که بیشترین میزان اثر‌گذاری از این نرخ را پذیرفتند. هر چند شرکت‌های ریالی نیز در واکنش و تحت‌تاثیر این رویداد تا حدودی با تعدیل مثبت قیمتی همراه شدند. در آخرین روز معاملاتی از مجموع سهام معامله شده در بازار، قیمت پایانی ۶۴درصد از نماد‌ها مثبت شد. در همین حال همزمان با سبزشدن نماگر‌های سهامی، رفته‌رفته شاهد بازگشت سرمایه‌گذاران حتی بخش اندکی از ریسک‌گریز‌ها در بازار بودیم. جریان معاملاتی در بازار دیروز از تزریق پول تازه به بخش مولد اقتصاد کشور حکایت داشت، به‌طوری که صف خریدی به ارزش یک‌هزار و ۳ میلیارد تومانی نیز برای ۵۹ نماد معاملاتی در بازار تشکیل شد. طی روزهای اخیر نشانه‌های بازگشت انتظارات تورمی به وضوح قابل‌رویت بود و آنچه از شواهد آماری پیداست انتظارات تورمی مجددا در تالار شیشه‌ای رو به افزایش است. ارزش معاملات خرد در بورس تهران نیز دست به ثبت رکورد جدیدی زد و توانست پس از مدت‌ها رقم ۷ هزارو۶۰۷ میلیارد تومانی را به خود اختصاص دهد. ارزش معاملات خرد فرابورس ایران نیز به رقم ۲ هزارو ۵۵۱ میلیارد تومانی رسید. هرچند انتظارات تورمی در کنار صعود نرخ دلار منجر به کانالیزه‌شدن سرمایه‌ها به سمت بازار سهام شد اما فراموش نکنیم که صعود نرخ دلار یکی از عواملی است که توانست زمینه‌ساز جهش این انتظارات در بازار شود.
فضای مبهم سیاسی
با اینکه فهرست اسامی اعضای کابینه دولت سیزدهم منتشر شده، اما در همین حال دو موضوع مطرح می‌شود. نخست نامشخص بودن سیاست‌های اقتصادی و سیاسی اعضای دولت جدید و دیگری بررسی سوابق و تایید‌صلاحیت کابینه جدید از سوی مجلس است. با اینکه هیچ‌گونه ترسیمی از چشم‌انداز آینده اقتصادی و سیاسی کشور از سوی دولتمردان نداریم اما یقینا طی چند روز آتی واکنش بازار‌ها به سیاست‌های آتی این افراد در حوزه‌های مختلف را شاهد خواهیم بود.
پالس ضعیف اخبار لغو تحریم‌ها هر از گاهی به بازارهای مالی مخابره می‌شود اما در عمل همچنان شاهدیم که بخش عظیمی از سرمایه حقیقیها تاکنون وارد گردونه معاملاتی نشده است و این حقوقی‌ها هستند که هر از گاهی با خرید‌های سنگین غالبا در نماد‌های شاخص‌ساز باعث رشد‌های شارپی در بازار می‌شوند.
بازار در انتظار حقیقیها
احتمالا سیاست حرکت دست به عصا و گاها منفعلانه سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه از تجربه تاریخی (۲۰مرداد۱۳۹۹) نشات می‌گیرد. سهامدارانی که بعضا صف‌نشینی طولانی‌مدت برای فروش سهام در دامنه نوسان نامتقارن (منفی ۲ درصدی) را تجربه کرده‌اند و در نهایت با ضرر و زیان هنگفت از بازار خارج شدند. این افراد در پی سیاست‌های متغیر و نرخ‌گذاری دستوری در صنایع مختلف، تا نرسیدن شرایط اقتصادی متعادل، احتمالا به چرخه معاملاتی بازار سهام باز‌نخواهند گشت. هر چند در داد و ستد‌های ۲۰ مرداد ماه سال ۱۴۰۰ حقیقیها و حقوقی‌های بازار عملکرد یکسانی داشتند اما در نهایت کفه خرید با جابه‌جایی اندک سهامی به ارزش ۱۰ میلیون تومانی به سمت حقوقی‌های بازار چرخید. روز چهارشنبه خالص خرید سهامداران خرد محدود به گروه‌هایی نظیر بانک‌ها، کانه فلزی، خودرو و ساخت قطعات و سایر موارد شد. این در حالی است که حقوقی‌های بازار اقدام به جمع‌آوری سهام زیر مجموعه صنایعی اعم از چند رشته‌ای صنعتی، محصولات شیمیایی و فرآورده‌های نفتی کردند.
تجربه تاریخی
خلأ سیاستگذاری، موضوعی است که این روزها به‌چشم می‌خورد. به هر روی سیاستگذاران کلان اقتصادی اکنون در سالگرد استارت سقوط بازار به تجربه‌ای تاریخی رسیده‌اند که باید در حوزه‌های مختلف سیاستگذاری و تغییر قانون و مقررات از آن بهره ببرند. به اعتقاد کارشناسان بازار سرمایه در حال‌حاضر متغیرهای پولی سیگنال تورم می‌دهند و از آنجا‌که بازارهای دارایی علاقه شدیدی به این پارامتر اقتصادی دارند، یقینا بازار سرمایه می‌تواند به‌عنوان بستر مطمئن‌‌تری در این زمینه برای بورس‌بازان نقش ایفا کند.
بورس چهارشنبه از دریچه آمار
در روزی که شاخص‌کل بورس تهران با رشد ۱۲ /۲ درصدی همراه شد، از ۳۳۵ نماد معامله شده، قیمت پایانی ۲۱۳ سهم (۶۴ درصد) مثبت بود و در مقابل ۱۱۱ سهم (۳۳ درصد) در سطوح منفی دادوستد شدند. در این بازار ۵۹ نماد (۱۸ درصد) صف خریدی به ارزش ۱۰۰۳ میلیارد تومان تشکیل دادند، اما در مقابل شاهد شکل‌گیری صف‌فروش در ۱۳ نماد بورسی (۴ درصد) به ارزش ۹۰میلیارد تومان بودیم.
در فرابورس ایران اما در روزی که آیفکس رشد ۰۴ /۲درصدی را ثبت کرد، ۱۳۶ نماد معامله شدند که در این میان قیمت پایانی ۹۲ سهم (۶۸ درصد) مثبت و ۴۳ سهم (۳۲ درصد) منفی بود. در این بازار ۲۱ نماد (۵/ ۱۵درصد) صف خریدی به ارزش ۱۵۳ میلیارد تومان تشکیل دادند اما ۵ نماد (۴درصد) نیز با صف‌فروشی به ارزش ۱۵۲میلیارد تومان مواجه شدند.
بازار پایه نیز دیروز میزبان دادوستد ۱۲۹نماد بود. در این میان ۵۶ سهم (۴۳درصد) مثبت ماندند و در مقابل شاهد دادوستد ۶۶ سهم (۵۱درصد) در محدوده منفی بودیم. در این بازار نیز ۴۰ نماد (۳۱ درصد) صف خریدی به ارزش ۱۰۶ میلیارد تومان شکل دادند و صف فروش در این بازار به ۳۷ نماد (۲۹ درصد) با ارزشی بالغ بر ۴۷۲ میلیارد تومان اختصاص پیدا کرد.
