آزادسازی سهام‌عدالت درحالی از ابتدای هفته جاری به مراحل نهایی رسید که طبق آمارها بخش عمده‌ای از مشمولان تمایل به مدیریت غیرمستقیم سهام خود دارند. این درحالی است که خرید و فروش سهام‌عدالت این گروه از افراد باید از کانال ۳۰شرکت سرمایه‌گذاری استانی صورت گیرد. شرط اولیه برای آغاز به‌کار چنین شرکت‌هایی نیز پذیرش آنها در بازار سرمایه (بورس یا فرابوس) عنوان شده که آخرین اخبار از شروع به پذیرش این شرکت‌ها در بازار سهام دارد. به‌طوری‌که سخنگوی ستاد راهبری آزادسازی سهام‌عدالت از تعجیل در پذیرش این شرکت‌ها خبر داد و عنوان کرد که در کمتر از یک ماه آینده این شرکت‌های استانی وارد بازار سرمایه خواهند شد. همچنین طبق گفته‌های مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس، تعیین تکلیف سهامداران عدالت به روش غیرمستقیم از ۱۷ خرداد ۹۹ صورت خواهد گرفت.
مشمولان دریافت سهام‌عدالت درحالی به حدود ۴۹میلیون نفر می‌رسد که اطلاعات و بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد که تا کنون ۱۵میلیون نفر از سهامداران «عدالت»، به مدیریت مستقیم سهام خود نظر داده‌اند. به این ترتیب بخش عمده‌ای از افراد همچنان مدیریت غیرمستقیم را برگزیده‌اند. هر چند متقاضیانی که هنوز اقدام به انتخاب روش سرمایه‌گذاری خود نکرده‌اند تا پایان روز ۱۵ خردادماه جاری فرصت برای گزینش روش مدیریت خود دارند، ولی به‌نظر نمی‌رسد تعداد افرادی که مدیریت مستقیم را انتخاب کنند طی سه روز باقی‌مانده به بیش از ۲۰میلیون نفر برسد. بر این اساس بخش عمده‌ای از سهامداران «عدالت» همچنان به روش غیرمستقیم و از مسیر شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی به این سهام دسترسی خواهند داشت. هر چند از روز شنبه ۱۰خردادماه مشمولانی که روش آزادسازی مستقیم سهام‌عدالت را انتخاب کرده‌اند، مجاز به فروش ۳۰درصد از سهام خود شدند و سهامداران غیرمستقیم همچنان منتظرند؛ ولی طبق صحبت‌هایی که از روز گذشته مطرح شده، پذیرش شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی در بازار سرمایه آغاز شده و قرار است به زودی نهایی شود و شاهد آغاز به‌کار آنها باشیم. آمارها نشان می‌دهد درحال‌حاضر ۳۶۱ شرکت تعاونی شهرستانی سهام‌عدالت و ۳۰ شرکت سرمایه‌گذاری استانی سهام‌عدالت در کشور وجود دارند که مردم به اندازه سهام خود در اینها عضو هستند.
مستقیم یا غیرمستقیم؟
اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹، پیرو دستور مقام معظم رهبری، مقرر شد زمینه‌های آزادسازی سهام‌عدالت هرچه سریع‌تر فراهم شود و از این‌رو، سازمان خصوصی‌سازی امکان انتخاب روش مستقیم را در اختیار مشمولان قرار داد و اگر مشمولان این روش را انتخاب نکنند، روش غیرمستقیم به شکل پیش‌فرض به‌عنوان روش مدنظر آنها در نظر گرفته خواهد شد. اما چه تفاوتی بین این دو روش وجود دارد؟ در روش سهامداری مستقیم، فرد باید در سامانه سجام ثبت‌نام کند و از ۱۰خردادماه نیز سهام ۳۶ شرکت بورسی موجود در سبد سهام‌عدالت در کد معاملاتی وی قرار گرفته است. به این ترتیب می‌تواند از تاریخ مزبور اقدام به فروش ۳۰درصد از سهام خود کند. همچنین سهام ۱۳ شرکت غیربورسی تخصیص‌یافته به هر فرد در این روش، همچنان تحت مدیریت شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی باقی می‌ماند و بعد از پذیرش این شرکت‌ها در بورس، سهام آنها قابل معامله خواهد بود. در روش غیرمستقیم، اختیار مدیریت سهام ۳۶ شرکت بورسی و ۱۳ شرکت غیربورسی، به شکل کامل در اختیار شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی می‌ماند و این سرمایه‌گذاری‌ها به‌تدریج در بورس عرضه خواهند شد و فرد مشمول سهامدار این شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی خواهد شد. به این ترتیب در آینده و از محل فروش سهام این شرکت‌ها می‌تواند مالکیت خود در سهام‌عدالت را واگذار کند.
پیگیری‌های جدی برای پذیرش سرمایه‌گذاری‌های استانی
حسین فهیمی، سخنگوی ستاد راهبری آزادسازی سهام‌عدالت در گفت‌وگویی با «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به اینکه سهام‌عدالت آن دسته از افرادی که روش مدیریت غیرمستقیم را انتخاب کرده‌اند باید در قالب شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی قابل دسترسی باشد، گفت: بر این اساس طبق پیگیری‌های صورت‌گرفته، بحث پذیرش شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی به‌صورت جدی در دستور کار بورس و فرابورس قرار گرفته است.وی ادامه داد: بر این اساس بعد از طی مراحل پذیرش این شرکت‌ها در بازار سهام می‌توانیم شاهد تحقق آزادسازی سهام‌عدالت این گروه از مشمولان باشیم.فهیمی در ادامه توضیح داد: تمام دارایی افرادی که روش مدیریت غیرمستقیم را برای سهام‌عدالت انتخاب کرده‌اند، به شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی منتقل خواهد شد و از طریق این شرکت‌ها قابلیت معامله پیدا خواهد کرد.به گفته فهیمی، از این طریق دیگر محدودیتی برای فروش وجود ندارد. به این ترتیب سهامداران «عدالت» به روش غیرمستقیم نه تنها محدودیت ۳۰درصد فروش سهام ندارند، بلکه هر فردی می‌تواند تمام یا بخشی از سهام خود را بفروشد یا چنانچه تصمیم به فروش سهام نداشته باشد، آن را نگهداری یا حتی اضافه کند.سخنگوی ستاد راهبری آزادسازی سهام‌عدالت، برخورداری از مدیریت حرفه‌ای را از دیگر امتیازها در این روش آزادسازی عنوان کرد و افزود: همچنین قرار است امتیازهای بیشتری نیز به سهامداران «عدالت» در چنین روشی اختصاص یابد. از آنجا که هنوز این موارد نهایی نشده، نمی‌توان اظهارنظری در این زمینه داشت.فهیمی در ادامه تاکید کرد: شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی به تفکیک استان درخواست پذیرش خود در بازار سهام را ارائه داده‌اند که این درخواست‌ها درحال بررسی است. به این ترتیب کمتر از یک ماه آینده شاهد پذیرش و آغاز به‌کار این شرکت‌ها در بازار سرمایه خواهیم بود.
تعیین تکلیف سهامداران
در این راستا مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس از تعیین تکلیف سهامداران عدالت به روش غیرمستقیم از ۱۷ خرداد ۹۹ خبر داد.محمدرضا معتمد در گفت‌وگو با خبرگزاری صداوسیما گفت: از ۱۷ خرداد به بعد شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی در بورس پذیرفته می‌شوند و سهامدارانی که روش غیرمستقیم را انتخاب کردند می‌توانند از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام خود را معامله کنند.
رویای حرفه‌ای شدن مدیریت سهام‌عدالت
همان‌طور که عنوان شده تمام دارایی افرادی که روش مدیریت غیرمستقیم را برای سهام‌عدالت انتخاب کرده‌اند، به شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی منتقل خواهد شد و از طریق این شرکت‌ها قابلیت معامله پیدا خواهد کرد.بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد که با توجه به اینکه بخش عمده‌ای از مشمولان تا کنون روش مدیریت غیرمستقیم را انتخاب کرده‌اند، درحال‌حاضر ۳۵میلیون نفر به این نوع از مدیریت «عدالت» نظر داده‌اند. البته ممکن است طی ۳روز باقی‌مانده تعداد بیشتری تغییر نظر دهند و روش مستقیم را برگزینند. حال به این ترتیب با لحاظ ۳۰شرکت سرمایه‌گذاری استانی و افزایش تعداد سهامداران مستقیم، میانگین حدود ۷۰۰ تا ۸۰۰هزار نفر در هر شرکت سرمایه‌گذاری استانی وارد خواهند شد. هر چند میانگین سهام هر مشمول متفاوت است و برخی با دارا بودن برگه یک میلیون تومانی از ارزش روزی بالغ بر ۱۷میلیون تومان برخوردارند و برخی دیگر از سهام ۹میلیون تومانی و کمتر؛ حال با درنظر گفتن میانگین ۱۰میلیون تومانی برای مشمولان، یعنی ۸هزار میلیارد تومان دارایی در هر شرکت سرمایه‌گذاری استانی وارد خواهد شد. این به این معناست که سرمایه این شرکت‌های استانی با چنین ارقام قابل‌توجهی همراه می‌شود. البته این ارقام بدون درنظر گرفتن سرمایه ۱۳شرکت غیربورسی موجود در پرتفوی سهام‌عدالت است که مقرر شده تا آنها نیز به شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی افزوده شوند.بر این اساس مشاهده می‌شود که شرکت‌های مزبور از چنین ارزش بالایی برخوردارند که تمامی آنها سرمایه‌های مردم و عموم جامعه است. این موضوع لزوم مدیریت حرفه‌ای و صالح را در این شرکت‌ها بیش از گذشته نمایان می‌سازد. البته تجربه ناخوشایند گذشته در مدیریت این شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی، کمی بدبینی در آنها ایجاد کرده است، ولی این موضوع که قرار است شرکت‌های مزبور از طریق بازار سرمایه پذیرش شوند، می‌تواند نقطه قوت و مثبتی باشد؛ اینکه پذیرش شرکت‌ها از بازار سهام (بورس یا فرابورس) طبق ضوابط و مقررات خاصی خواهد بود و قطعا نظارت‌های دقیقی بر مدیریت این شرکت‌ها و همچنین نحوه برنامه‌ریزی آنها خواهد بود. ولی این موضوع به آن معنا نیست که پذیرش در هر بازاری از بورس با چنین شرایط مثبت و دلگرم‌کننده‌ای همراه باشد. امید است پذیرش این شرکت‌ها در بازارهای اصلی بورس و فرابورس باشد، نه در بازار پایه؛ بازار پایه قطعا با شرایط ساده‌تری برای این شرکت‌ها همراه خواهد بود و ضوابط و مقررات این بازار شاید دسترسی به هدف اصلی را با نگرانی همراه کند. امید است در روزهای آینده سازمان بورس اطلاعات کاملی از پذیرش این شرکت‌ها در بورس و فرابورس منتشر کند تا نگرانی‌ها در این زمینه مرتفع شود.
