ریزش شاخص بورس در معاملات روز دوشنبه، زمینه‌ساز نوعی مقایسه اشتباه با دوره‌های قبلی و رونق مقطعی بازار سهام شد. روز گذشته اما، رشد 999 واحدی شاخص کل در شرایطی حساس، خط بطلانی بر این شبیه‌سازی غلط بود. بنابراین معاملات دیروز را می‌توان نقطه عطف بورس تهران برای ورود به فصلی جدید دانست. گشایش‌های هسته‌ای که در ذات خود جایگاه کشورمان را در منطقه و جهان تغییر داده، فضای شفافی برای رونق واقعی اقتصاد کشور ایجاد کرده است. سهامداران نیز با امیدواری به این مساله، رویکرد خود به بازار سهام را تغییر داده و با اطمینان بیشتری اقدام به سرمایه‌گذاری کرده‌اند. انتظار می‌رود عبور اقتصاد از فضای مه‌آلود و ثبات در بازارهایی که پیش از این محل سفته‌بازی بودند، روحیه نوسان‌گیری میان سرمایه‌گذاران را به‌تدریج کاهش دهد. گمانه‌ای که با بازگشت سریع قیمت سهام به مسیر صعودی پس از اصلاح روز دوشنبه، تقویت شده است. هرچند کارشناسان چالش‌های مهمی را پیش روی اقتصاد کشور و بازار سهام عنوان می‌کنند، اما معتقدند مقایسه فضای فعلی با دوره‌های پیشین از دقت لازم برخوردار نیست. به این ترتیب، شاخص کل بورس تهران توانست با جهش روز گذشته به کانال 66 هزار واحدی راه پیدا کند که بیشترین مقدار در پنج ماه اخیر محسوب می‌شود.

گروه بورس- هدیه لطفی: رشد قابل‌توجه مولفه‌های اصلی بورس تهران که با همراهی جهش 999 واحدی شاخص دنبال شد سرانجام به ورود نماگر اصلی بازار پس از 5 ماه به کانال 66 هزار واحدی ختم شد. به‌طوری‌که در پایان معاملات شاخص کل بورس در محدوده 66 هزار و 118 متوقف شد و به این ترتیب بازدهی 47/ 7 درصدی از ابتدای ماه جاری برای بورس رقم خورد. به گزارش «دنیای اقتصاد» پس از فروکش کردن هیجان روزهای اخیر در بورس تهران که با عرضه سنگین سهام و تشکیل صف‌های فروش، افت شاخص را در روز دوشنبه رقم زد، روز گذشته مجددا بازار خیزی دوباره به سمت صعود برداشت که در این راستا تمامی لیدرهای بازار یکپارچه سبزپوش شدند و به افزایش هرچه بیشتر صعود شاخص کمک کردند. به‌طوری‌که در ساعت اولیه معاملات روز گذشته، شاخص کل بورس با جهشی صعودی به کانال 66 هزار واحدی وارد شد که در جریان معاملات این روند نه تنها حفظ شد، بلکه کمی شدت یافت و رسیدن به محدوده 66 هزار و 141 واحدی را نیز تجربه کرد که در نهایت اندکی متعادل شد و افزایش 53/ 1 درصدی در کارنامه روز گذشته شاخص به ثبت رسید. به‌طورکلی دو فاکتور اصلی در رشد بازارهای مالی دخیل است؛ از یک جهت سودآوری واقعی شرکت‌ها منجر به رشد بازار خواهد شد و از سوی دیگر انتظارات به‌عنوان فاکتوری تعیین‌کننده در تعیین جهت بازار شناخته می‌شود، به‌طوری‌که خوش‌بینی‌ها یا بدبینی‌ها می‌تواند به‌عنوان عاملی موثر در بازار قلمداد شود. به نظر می‌رسد با رفع تحریم‌ها و آمادگی اقتصاد کشور برای صعود، فصل جدیدی در بورس تهران نیز ایجاد شده است که می‌تواند معادلات قبلی را تغییر دهد و پس از دو سال رکود شاهد احیای بازار سهام باشیم.

خطای نگاه به عقب؟

تجربه رشد‌های چشمگیر بورس در سال 92 که به افزایش متوسط P/ E بازار به محدوده 5/ 8 تا 9 واحد منجر شد این تفکر را ایجاد کرد که سهامی که P/ E در محدوده 5 تا 6مرتبه دارند را می‌توان به‌عنوان سهامی جذاب برای خرید انتخاب کرد؛ حال که بازار روندی نزولی در پیش گرفته این معیار با توجه به شرایط تغییر کرده و سهام با P/ E، 3 یا 4 مرتبه سهامی مناسب برای خرید هستند(شرایطی که نسبت مزبور به‌طور متوسط در بازار سهام به کمتر از 5/ 5 مرتبه رسید). در این میان، شرایط کلان اقتصادی از جمله کاهش نرخ تورم و همچنین کاهش نرخ سود بانکی می‌تواند به‌عنوان عاملی موثر در این نسبت (P/ E) باشد؛ به این ترتیب برخی در مقایسه این نسبت‌ها معتقدند که چون متوسط P/ E بازار در 10 سال اخیر در محدوده 6 مرتبه بوده بنابراین با رسیدن به این عدد دیگر جایی برای صعود ندارد و بالطبع روند نزولی در روزهای آینده خواهد داشت و برخی دیگر فراتر رفته و معتقدند که بازار حبابی است؛ زیرا متوسط این نسبت در دو سال رکود اخیر کمتر از 5/ 5 مرتبه بوده است. در واقع شاید خطای ما این باشد که به مقایسه شرایط کنونی بازار سرمایه با 2سال گذشته آن می‌پردازیم؛ در حال حاضر شرایط اقتصادی و سیاسی کشور تغییر کرده است. به عبارت دیگر با رفع سایه سنگین تحریم‌ها، زمین بازی عوض شده و بالطبع انتظار سرمایه‌گذاران نیز از این بازار تغییر کرده است.

حال در این شرایط دو نظریه از سوی فعالان بازار مطرح است؛ گروهی معتقدند رشد اخیر بازار هیجانی است و نسبت به دوران رکودی اخیر کمی حباب‌گونه حرکت می‌کند، اما برخی دیگر می‌گویند چون جایگاه اقتصاد کشور تغییر کرده، بنابراین وضعیت بورس نیز متحول شده و نباید شرایط کنونی را با وضعیت گذشته بازار مقایسه کرد. در واقع با توجه به آنکه نرخ تورم رو به کاهش بوده و تصمیم بر آن است که نرخ سود سرمایه‌گذاری‌های کم‌ریسک نیز متناسب با آن کاهش یابد و همچنین خوش‌بینی‌‌هایی که به آینده اقتصادی کشور به وجود آمده است، انتظار نسبت P/ E بالاتری نیز می‌توان از بازار داشت. موضوعی که فرضیه حبابی شدن بازار در شرایط کنونی را مردود اعلام می‌کند. البته باید توجه داشت که این فضا به معنای آنی بودن این اثرات بر سودآوری شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی نیست و برای یک رونق بلندمدت باید زمینه‌های زیادی فراهم شود که در بلندمدت امکان‌پذیر است.

بورس در دوران جدید

در این راستا دکتر بهروز خدارحمی، دبیر کانون نهادهای سرمایه‌گذاری معتقد است: در حال حاضر پس از اجرایی شدن برجام، دوران جدیدی در اقتصاد کشور و به ویژه بازار سرمایه تشکیل شده است و این موضوع به این معنا نیست که دوره قبلی به پایان رسیده باشد بلکه با اجرایی شدن برجام، رفع تحریم‌ها و ایجاد سوئیفت، انتظارات عقلایی در بازار به وجود آمده که این موضوع منجر به جلوگیری از یکسری اقدامات که می‌توانست آسیب‌های جدی به بازار داشته باشد، شده است. وی در ادامه افزود: به عبارتی دیگر، بازار سرمایه با اجرایی شدن برجام به‌صورت عملی، شروع به حرکت در مسیری مثبت کرده است که مذاکرات با سرمایه‌گذاران خارجی پیش‌زمینه ورود به فاز اجرایی و رشد ادامه‌دار در بازار خواهد بود. خدارحمی در ادامه خاطرنشان کرد: در حال حاضر بازار سرمایه در مرحله‌ای از رشد قرار دارد که به واسطه تعامل‌های بین‌المللی از پتانسیل رشد بالایی برخوردار است که با بهره‌گیری از نظرات تحلیلگران و سرمایه‌گذاران حرفه‌ای، می‌توان سهام ارزنده‌ای برای سرمایه‌گذاری در بلندمدت معرفی کرد.

برآیند حرکات مثبت تا پایان سال

از سوی دیگر، مهرداد خالقی از تحلیلگران بازار سرمایه نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» عنوان کرد: پس از حصول توافق در تیر ماه سال جاری، عملا به واسطه تشدید ریزش قیمت نفت و کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی و کامودیتی محور بودن بورس تهران، شرایط مناسبی را تجربه نکردیم؛ روزها یکی پس از دیگری در حال سپری شدن بود و تقریبا خیلی‌ها دیگر از برگشت بازار نامید شده بودند. تا اینکه با شروع دی ماه و زمزمه‌هایی از کاهش نرخ بهره بین بانکی و همچنین در پیش بودن اجرایی شدن برجام و لغو تحریم‌ها کم کم کفه تقاضا در بازار بهبود یافت. وی ادامه داد: مطابق معمول بازار ابتدا به سراغ نمادها و صنایع کوچک رفت و کم کم یخ بازار آب شد و با ورود نقدینگی به رگ‌های بازار شاهد رشد دسته جمعی نمادهای بازار بودیم، سپس با مشخص شدن نرخ خوراک پتروشیمی‌ها که بیش از 28 درصد ارزش بازار بورس را تشکیل می‌دهند به باقی نمادها پیوستند و به این ترتیب پس از ماه‌ها، بغض بازار ترکید و حالا چند روزی است که شاهد گام‌های 1000 واحدی شاخص کل هستیم.

خالقی در ادامه گفت: هر چند در حال حاضر گزارش‌های 9 ماهه را در پیش داریم که قاعدتا چندان هم دلچسب نخواهند بود، اما از آنجا که بازار آینده شرکت‌ها را می‌خرد، ظاهرا در مقطع کنونی سهامداران به استقبال آثار رفع تحریم‌ها می‌روند؛ رفع تحریم‌هایی که بیشتر آثارش در میان‌مدت و بلند‌مدت قابل مشاهده خواهد بود تا کوتاه‌مدت! به عقیده این تحلیلگر به هر حال شرکت‌های ما مجبور نیستند از این پس مواد اولیه خود را با قیمت بالاتر تامین کنند و هنگام فروش هم تخفیفات ویژه برای فروش محصول بدهند. از طرف دیگر، بازگشایی ال‌سی می‌تواند باعث شود شرکت‌ها تامین مالی با نرخ پایین داشته باشند و به این ترتیب مشکل کمبود نقدینگی بسیاری از شرکت‌ها می‌تواند حل شود. همه این موارد در نهایت منجر به کاهش بهای تمام شده شرکت‌ها و در برخی موارد باعث افزایش مبلغ فروش شرکت‌ها به واسطه افزایش ظرفیت تولید می‌شود. وی ادامه داد: با این حال باید توجه کرد که هنوز بخشی از بازار درگیر افت قیمت محصولات خود در بازارهای جهانی هستند. هنوز نرخ سود بانکی 20 درصد است؛ بنابراین از بازار نباید انتظارات عجیب (خصوصا در کوتاه‌مدت) داشت. این تحلیلگر در ادامه به بررسی شرایط دماسنج بورس تهران از لحاظ نموداری پرداخت و گفت: پس از لمس کف 61هزار واحدی، شاخص یک جهش جزئی و سپس اصلاح زمان بر و فرسایشی را تجربه کرده است؛ در ادامه و با آغاز دی ماه شاهد رشد تند و تیز شاخص بودیم و در حال حاضر قیمت فاصله چندانی با ترند نزولی فرضی خود ندارد.

به عقیده خالقی، محدوده 66500 – 66400 واحد مقاومت مهمی برای شاخص در یکی، دو روز آینده خواهد بود. وی ادامه داد: از طرفی دیگر اسیلاتور DT در پارامتر بهینه وارد محدوده اشباع از خرید شده است؛ اگر گذشته شاخص کل را بررسی کنیم (در تصویر مشخص شده) قیمت هر بار در محدوده اشباع از خرید، تقاطع منفی انجام می‌داد شاخص وارد یک سیکل نزولی و برعکس هر بار وارد محدوده اشباع از فروش می‌شد یک رالی صعودی را تجربه کرده است. خالقی در ادامه خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد ظرف یکی، دو روز آینده به واسطه قرار گرفتن شاخص در محدوده مقاومتی شاهد روزهای پرعرضه‌ای در بازار سهام باشیم، حتی ممکن است پس از این رشد تند و تیز، بازار به‌صورت موقت چند روزی را استراحت کند تا اسیلاتورها از فاز هیجانی و اشباع خارج شوند. در مجموع به نظر می‌رسد برآیند حرکات بازار تا پایان سال صعودی خواهد بود؛ در صورتی‌که شاخص بتواند به مرور سطح 66هزار و 500واحد را پشت سر بگذارد در قدم اول می‌تواند تا 68700 واحد و سپس حتی 70500 واحد رشد داشته باشد.