از نیمه دوم بهمن‌ماه که ویروس Covid 19 به کشور وارد شد به‌تدریج مردم و مسئولین شرایط به وجود آمده را باور کرده تا جایی که اکثریت مردم و مسئولین کمابیش اقدامات پیشگیرانه از رفتارهای مراقبتی با دامنه بی اثر تا موثر را به کار بستند. متعاقب گسترش بیماری، الگوی فعالیت های اجتماعی نیز دچار تغییرات اساسی شد از جمله حضور در اماکن عمومی، مسافرت، خرید محصولات و خدمات از رستوران ها، آرایشگاه ها، اماکن ورزشی و خریدهای شب عید و بسیاری از این دست به شدت تحت تأثیر این تغییرات قرار گرفت. این تغییر الگو و موقتی از دو جنبه قابل نگرش و بررسی است،

نخست به لحاظ جامعه شناسی و روانشناختی؛ با جامعه ای مواجه هستیم که برخلاف روش معمول اختیاری یا جبری از رفتارهای نهادینه خود دست کشید و این تأثیرات منفی قابل توجهی بر سلامت روان و کیفیت رفتاری افراد در خانواده و جامعه خواهد داشت. این در حالی است که فشارهای رسانه ای و اخبار زرد و اثرات سوء ناشی از عدم اعتماد عمومی و فردی و معضلات مدیریتی کشور، تحریم‌ها، گرانی، تورم، بیکاری و… هنوز پابرجاست که بحث و تحلیل این مورد نیز در جای دیگر ضروری است.

 دوم به لحاظ اقتصادی؛ بخش عمده اصناف و فعالیت‌های اقتصادی تعطیل و یا نیمه تعطیل اند در حالی که معمولا این موقع از سال در کشور جنب و جوش ویژه ای حاکم بود که ناشی از تلاش های مختلف برای کسب درآمد بیشتر و نیز آماده شدن برای تعطیلات و مراسم نوروز می‌باشد. اما با تعطیلی فعالیت‌های اقتصادی و کسب و کارهای مختلف و به تبع آن کاهش درآمدها، بنگاه‌های اقتصادی و اصناف نیز نسبت به ایفای تعهدات شان در می مانند. ابتدا به علت کاهش و یا به صفر رسیدن جریانات نقدی Cash Flow و پس از آن مسدود بودن اعتبارات صاحبان بنگاه ها نزد سایر افراد حقیقی و حقوقی، فرصت جبران هرگونه تعهد معوق از ایشان گرفته خواهد شد. در واقع در شرایطی که به دلیل موقعیت زمانی پایان سال هزینه هایی نیز به کسب و کارها سربار می شود این کسب و کارها و بنگاه های اقتصادی عاجز از ایفای تعهدات درون سازمانی مانند حقوق و مزایای پرسنل و تعهدات تجاری بین سازمانی یا فرابخشی از جمله تسویه دیون خواهند ماند.

بحران اصلی و بزرگ تر از بیماری کرونا اینجا آغاز می‌شود.

 درآمدها صفر یا نزدیک صفر، دیون و هزینه ها باقی است.

 دامنه بزرگی از افراد جامعه شاغل در بخش خصوصی و به ویژه کسب و کارهای کوچک و متوسط و یا افراد خود اشتغال اند، اینان به علاوه صاحبان این کسب و کارها آستانه تحمل متناسب با ذخیره پس اندازی محدود خود دارند که قاعدتاً نمی‌تواند بیش از میانگین یک ماهه باشد.

از طرفی هیچ گونه یارانه فوری و اضطراری تاکنون به جهت گذر این سه قشر گسترده و پرتعداد از بحران اقتصادی بر روی مایحتاج خانواده شامل خوراک، پوشاک، حمل و نقل، و مسکن تخصیص نیافته و در نتیجه با اتمام توان اقتصادی خانواده ها پس از تعطیلی کسب و کارها و در صورت عدم اختصاص راهکار جدی واقع بینانه در مقیاس وسیع، بحران بزرگ‌تر در چند روز آینده به وجود خواهد آمد و از بیماری فراگیر پیشی خواهد گرفت: بحران نان!

 سختی اقتصادی روزهای آینده، به موازات کرختی و خستگی و کسلی مردم از خانه نشینی و نیز در معرض اخبار منفی و آمار گسترش بیماری قرار گرفتن به وجود خواهد آمد. در حالی که رستورانها، باشگاه های ورزشی، مسافرت ها، آرایشگاه ها، سینما ها، و سایر فعالیت‌های فرهنگی و تفریحی و نیز مراسمات و میهمانی ها تعطیل یا نیمه تعطیل اند، آستانه تحمل مردم شکننده است و به دنبال بحران اقتصادی، وقوع اتفاقات ناگوار در سطح شهرها اجتناب ناپذیر خواهد بود.

دولت از اقدامات حمایتی کلی عبور کند.

اما راه حل چیست؟ با توجه به معضل تحریم از طرفی و گرفتاری سایر کشورها به مشکلات ناشی از بیماری در کشور خود از طرف دیگر، تنها امید نجات جامعه و کشور دولت و مردم اند، البته مردم تاکنون با عمل به هشدارها و پذیرش قرنطینه خانگی و تعطیلی یا تعلیق کارهایشان و به زودی با کوچک کردن سبد معیشتی خانواده و نیز رعایت حال بدهکاران تمام توان خود را به کار بسته و طبعاً تمام انتظارات متوجه حاکمیت خواهد بود. اینجاست که یک اقدام فوری و هوشمندانه از سوی دولت می‌تواند برای گذر از بحران و جلوگیری از فاجعه بسیار موثر باشد. دولت باید از اقدامات شعارگونه پرهیز نموده در حوزه مسوولیت حمایتی خود نسبت به مردم از بسته های حمایتی مرسوم و معمول مانند تعلیق هزینه‌های دولتی و حامل‌های انرژی یا امهال یا استهمال تسهیلات بانکی عبور نموده، پرداخت نقدی یارانه اضطراری به:

 ۱- افراد نسبت به سرانه زندگی و تورم محل اقامت

 ۲- صاحبان مشاغل و کسب و کارها بر اساس اظهارنامه مالیاتی سنوات گذشته

۳- افراد خود اشتغال

از محل های مختلف از جمله صندوق اخذ ذخیره ارزی و غیره را در راس استراتژی خود قرار داده، اقدام فوری و پایدار تا رفع بحران بنماید. اثرات بحران و بازگشت به شرایط پایدار قطعاً تا مدتی پس از ریشه کن شدن بیماری در کشور و در منطقه باقی خواهد ماند و این مردم و حاکمیت هستند که از این بحران با همه هزینه ها عبور خواهند کرد نه با شعار و وعده، بلکه با اقدام عملی و واقع بینانه متناسب با حجم بحران.

*کارشناس و فعال اقتصادی، عضو سابق هیئت مدیره کانون کارفرمایان