رکود ادامه‌دار بورس تهران سبب شده است فعالان اصلی بازار سهام نقش نظاره‌گر پیدا کنند و سفته‌بازان، بازیگران اصلی این بازار شوند. به این ترتیب در نمادها و گروه‌های کوچک بورسی، نوساناتی هیجانی شکل گرفته که قیمت‌های حباب‌گونه‌ای را در این سهام ایجاد کرده و پس از شفاف‌سازی شرایط، تخلیه می‌شوند. در این میان، سهامداران تازه‌وارد و ناآگاه، قربانی‌های این رفتار سفته‌بازی هستند که بعضا زیان‌های سنگینی را نیز متحمل می‌شوند. کارشناسان معتقدند هرچند حضور نوسان‌گیران برای تحرک بازار سهام ضروری است، اما باید مراقب شایعه‌سازی و دستکاری قیمت‌ها توسط آنها بود.

گروه بورس- هدیه لطفی: روند مثبت اما کم‌رمق حرکت شاخص کل بورس در کانال 63 هزار واحدی که طی 6 روز گذشته ادامه داشت، در جریان معاملات دیروز با همگرایی تمامی لیدرها تغییر کرد؛ به این ترتیب، دماسنج بازار کاهش 95 واحدی را تجربه کرد و در محدوده 63 هزار و 13 واحدی متوقف شد؛ لیدرهایی که روزهای اخیر نقش حمایتی و بعضا صوری برای حفظ شاخص داشتند با همسویی دیگر نمادها روند منفی دیروز را رقم زدند که هر چند نماگر بازار توانست در محدوده 63 هزار واحدی مقاومت کند اما در نهایت بازدهی 02/ 0 درصدی در 7 روز اخیر برای آن به ثبت رسید.

روزهای مبهم و آینده‌ای نه چندان روشن، ریزش‌های مستمر و رشد گه گاه و بسیار ناچیز شاخص‌ها و حرکت‌های کم و بیش بدون تداوم، روایتگر وضعیت این روزهای تالار شیشه‌ای در قلب پایتخت است؛ ریزش‌های مداوم شاخص‌ها درتالار شیشه‌ای در بیش از 22 ماه اخیر را به سهولت می‌توان به مواردی چون واکنش معامله‌گران به اخبار و سیگنال‌های منفی، افت شدید قیمت نفت، رکود حاکم بر اقتصاد، افت قیمت فلزات اساسی، جریان کند و ضعیف نقدینگی در بورس، تمایل صاحبان سرمایه به سرمایه‌گذاری در فضا‌های کم‌ریسک اقتصادی برای کسب بازدهی مثبت، قوی نبودن محرک‌های رشد بازار سهام به رغم انتشار اخبار مثبت درخصوص اجرای برجام و رفت و آمد هیات‌های تجاری کشورهای اروپایی به ایران، تداوم رکود اقتصادی و بی‌رونقی اغلب صنایع بزرگ و زمان‌بر بودن مشاهده آثار رفع تحریم‌ها مرتبط دانست.

این روزها در کنار عوامل مزبور، حضور سفته‌بازان و تحرک آنها در برخی نمادها و بعضا شرکت‌های کوچک سبب شده تا در یک روند فرسایشی، روزهای منفی بازار بیش از روزهای مثبت آن به چشم آید و سهامداران نتوانند بازدهی مورد انتظار خود را از این بازار به دست آورند، به‌طوری‌که در چند روز گذشته شاهد نوسان قیمتی مثبت اما بی‌دلیل و حتی تا پیشروی و تشکیل صف خرید در نمادهای قندی بودیم که به ناگاه در دو روز گذشته ورق برگشت و نمادهای این گروه شروع به ریزش قیمتی کردند. پر واضح است که وجود چنین تحرکاتی در بازار به افزایش تردید، رواج بی‌اعتمادی و سردرگمی بیشتر سهامداران منجرخواهد شد که تداوم این موضوع، ادامه‌دار شدن شرایط رکودی را در پی دارد.

افزایش سفته‌بازی در بازار

در این راستا رئیس هیات مدیره مشاور سرمایه‌گذاری آرمان آتی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه وجود سفته‌بازان در بازار امری است که به راحتی نمی‌توان اثبات کرد اما روند معاملاتی در برخی شرکت‌های کوچک می‌تواند نشان‌دهنده وجود این افراد باشد، گفت: طبیعتا بازیگران اصلی زمانی که بازار با رکود نسبی مواجه می‌شود و کاهش قابل توجه حجم و ارزش معاملات رقم می‌خورد، رفتار انفعالی از خود نشان می‌دهند که در حال حاضر نیز شاهد بروز چنین پدیده‌هایی در بازار هستیم.

علی اسلامی بیدگلی در ادامه افزود: در این شرایط بازیگران بازار که وقت عمده خود را در رصد بازار صرف می‌کنند، از نظر مالی رفتاری (behaviour financial) اقدام به معاملات احساسی بدون تحلیل می‌کنند؛ متاسفانه با توجه به رکود بورس در مدت اخیر شاهد بروز این اتفاق در بازار سرمایه بودیم که این پدیده طی روزهای اخیر در برخی نمادها افزایش یافته است. وی ادامه داد: طبیعتا این اتفاق در شرکت‌ها و نمادهایی رخ می‌دهد که نوسانات سودآوری بیشتری دارند، به‌طور مثال گروه قندی بیشترین تاثیر را از ریسک‌های سیستماتیک یا شرایط آب و هوایی می‌پذیرد که بر اساس این عوامل در یک سال با سودآوری یا برعکس با زیان مواجه خواهد شد و از طرفی دیگر این گروه به دلیل فروش فصلی محصولات، شرایطی مبهمی دارند. اسلامی خاطر‌نشان کرد: به این ترتیب درآمد شرکت‌های قندی یا خدماتی با بروز یک شایعه یا یک اتفاق بیرونی دچار نوسانات شدید شده و با افزایش یا کاهش ناگهانی مواجه می‌شود و در این شرایط سفته‌بازان نیز از این موقعیت برای کسب انتفاع بیشتر استفاده می‌کنند.

به گفته اسلامی این روزها شاهد بروز چنین اتفاقی البته به‌صورت دوره‌ای و نه با شدت زیاد هستیم. وی ادامه داد: در حال حاضر در برخی نمادها تقاضا یا عرضه کاذب ایجاد شده که این امر موجب فریب و در نهایت ضرر و زیان سرمایه‌گذاران با درجه آگاهی پایین‌تر خواهد شد. وی با اشاره به این مطلب که وجود speculator برای کارآیی بازار لازم است، گفت: حضور سفته‌بازها یا در کل افرادی که اقدام به نوسان‌گیری می‌کنند برای افزایش کارآیی بازار لازم است مگر اینکه اقدام به دستکاری قیمتی داشته باشند یا اینکه برای تحریک بازار اقدام به شایعه‌سازی کنند. رئیس هیات مدیره مشاور سرمایه‌گذاری آرمان آتی با اظهار اینکه با رعایت دو شرط اخلاق حرفه‌ای، حضور نوسان‌گیران در بازار مفید خواهد بود، گفت: در صورتی‌که این افراد باعث ایجاد شایعه کاذب به منظور ترغیب سرمایه‌گذاران با درجه اطلاعات اندک به معامله نشوند و همچنین عدم ایجاد شبیه‌سازی (افزایش تقاضا یا عرضه کاذب) با هدف نشان دادن وضعیت مطلوب یا نامطلوب در نمادی خاص، می‌توانند وجودی مفید داشته باشند.

در بازار چه گذشت؟

روز گذشته نیز برای چندمین روز متوالی صنایع بورسی با اقبال نه چندان مساعد فعالان بازار سرمایه همراه شد و بازار سهام تهران با تکاپوی معامله‌گران نوسان‌گیر در گروه‌های کوچک و برخی تک‌سهم‌ها برای شناسایی بازدهی کوتاه‌مدت، شاخص کل 15/ 0 درصد کاهش یافت تا به رقم 63 هزارو 13واحد برسد، هر چند نمادهای مخابرات، مپنا و خدمات انفورماتیک سعی در رشد شاخص داشتند اما تاثیر منفی نمادهای شپنا، خودرو و شبندر بیشتر بود که به نوسان منفی نماگر بازار ختم شد. علاوه بر این، همه شاخص‌های بورسی در بازار دیروز نزولی بودند و تالار شیشه‌ای سراسر قرمز پوش بود؛ در این روز شاخص قیمت (وزنی-ارزشی) 36 واحد، شاخص کل (هم وزن) 22 واحد، شاخص قیمت (هم وزن) 19 واحد، شاخص آزاد شناور 214 واحد، شاخص بازار اول 92 واحد و شاخص بازار دوم 52 واحد افت کردند. در پایان معاملات دیروز دادوستد بیش از 364 میلیون برگه اوراق بهادار به ارزش 70 میلیارد تومان به ثبت رسید که در مقایسه با معاملات روز دوشنبه 20 درصد کاهش مواجه شد. همچنین بیشترین حجم و ارزش معاملات به ترتیب به نمادهای پلی‌اکریل، بانک ملت، ایران خودرو و بانک پاسارگاد تعلق داشت که معاملاتی در محدوده 20 تا 30 میلیون سهمی را رقم زدند. به این ترتیب ارزش روز بازار به حدود 272 هزار میلیارد تومان رسید.

روز گذشته در فرابورس نیز 94 میلیون و 600 هزار برگه به ارزش 741 میلیارد ریال داد‌و‌ستد شد و شاخص فرابورس (آیفکس) نیز با کاهش سه واحدی در عدد 701 واحد توقف کرد. در این بازار بیشترین حجم معاملات به خرید و فروش 9/ 8 میلیون سهمی توکاریل و بیشترین ارزش معاملات به نماد خدمات دریایی و بندری سینا با معاملاتی به ارزش 23 میلیارد و 140 میلیون ریال تعلق داشت. در بازار ابزارهای نوین مالی نیز بیشترین حجم معاملات ETF به صندوق سرمایه‌گذاری اعتماد آفرین پارسیان با خرید و فروش 208 هزار و 650 سهم اختصاص یافت و بیشترین حجم معاملات در بازار اوراق با درآمد ثابت هم متعلق به معامله 200 هزار ورقه مشارکت میدکو بود همچنین اوراق تسهیلات مسکن نیز با میانگین قیمت 68 هزار تومان معامله شد. در پایان روز گذشته اسناد خزانه اسلامی با قیمت 928 هزار و 707 ریال خرید و فروش شد و نرخ بازده موثر تا سررسید این اوراق به 26درصد رسید.