ایسنا، مسکن مهر قرار بود به کاهش قیمت خانه در کلان‌شهرها کمک کند، اما از سال ۱۳۸۶ که این طرح کلید زده شد قیمت مسکن در تهران ۸۷۸ درصد معادل ۹.۷ برابر افزایش یافته است. تنها در سال ۱۳۸۶ همزمان با شروع این طرح، میانگین قیمت هر متر مربع مسکن شهر تهران از یک میلیون و ۲۰ هزار تومان در ابتدای بهار به یک میلیون و ۶۹۹ هزار تومان تا انتهای زمستان ۱۳۸۶ افزایش یافت. در پایان دولت احمدی‌نژاد نیز قیمت خانه در تهران به متری ۳ میلیون و ۹۵۰ هزار تومان در سال ۱۳۹۲ رسید. هم‌اکنون نیز تا دی‌ماه ۱۳۹۷ میانگین قیمت مسکن در تهران متری ۹ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان شده که رشد ۹۱ درصدی نسبت به دی‌ماه ۱۳۹۶ و رشد ۸۷۸ درصدی نسبت به بهار ۱۳۸۶ را نشان می‌دهد. تعداد مستأجران نیز در کل کشور از ۲۶ درصد در سال ۱۳۹۰ به ۳۱ درصد در سال ۱۳۹۵ رسیده است.

رشد ۵۰۰ درصدی قیمت مسکن در دولت قبل

عملکرد دولت‌های نهم و دهم نشان می‌دهد قیمت مسکن از میانگین هر متر مربع ۶۵۰ هزار تومان در سال ۱۳۸۴ به ۳ میلیون و ۹۵۰ هزار تومان در سال ۱۳۹۲ رسید؛ یعنی بالغ بر ۵۰۰ درصد افزایش یافت. قیمت زمین نیز رشد روزافزون را تجربه کرد. از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲ قیمت زمین از متری ۶۴۰ هزار تومان به متری ۵ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان در شهر تهران افزایش یافت که ۷۰۰ درصد رشد را نشان می‌دهد.

بر اساس برخی ادعاها، دولت‌های نهم و دهم قصد داشتند سالیانه یک میلیون واحد مسکن مهر تحویل دهند. اما پس از ورود به این طرح که غالباً در اطراف شهرها جانمایی شده بود متوجه شدند این پروژه نیاز به زیرساخت‌هایی دارد و کار به آسانی که شاید فکرش را می‌کردند نیست. مشکلات ایجاد خدمات زیربنایی و روبنایی، دست و پای دولت وقت را بست و به همین دلیل بعد از گذشت شش سال تنها موفق به تحویل ۶۹۰ هزار واحد شد و بخش عمده کار را به دوش دولت بعدی انداخت.

کارنامه بهتر روحانی نسبت به احمدی‌نژاد

کارنامه دولت روحانی نشان می‌دهد که در تکمیل و واگذاری واحدهای مسکن مهر نسبت به مبتکران این طرح بهتر عمل کرده است. از سال ۱۳۸۶ که دو میلیون و ۲۰۰ هزار واحد مسکن مهر تعریف شد تا دی‌ماه ۱۳۹۷ یک میلیون و ۹۸۶ هزار واحد تکمیل و یک میلیون و ۷۴۰ هزار واحد تحویل شده که سهم دولت احمدی‌نژاد ۶۹۰ هزار معادل ۳۴ درصد و سهم دولت روحانی یک میلیون و ۴۰ هزار معادل ۶۶ درصد بوده است.

از سوی دیگر انتقاد به چاپ ۴۲ هزار میلیارد تومان پول بدون پشتوانه برای مسکن مهر که خود منجر به ایجاد تورم و جهش نرخ ارز در سال ۱۳۹۱ شد از موضوعاتی است که همواره مورد نقد اقتصاددانان بوده است. سلمان خادم‌المله کارشناس مسکن می‌گوید تخصص دولت‌های نهم و دهم این بود که برای دولت‌های بعد از خود تعهد ایجاد کنند. عباس آخوندی، وزیر سابق راه و شهرسازی نیز به طرح مسکن مهر لقب اقتصاد برانداز و بمب ویرانگر داد.

شاید این جمله‌ی میلتون فریدمن مبنی بر این‌که «اگر مدیریت یک شن‌زار را به بخش دولتی بدهید، بعد از مدتی با مشکل کمبود شن در آن شن‌زار مواجه خواهید شد» در مسکن مهر نمود واقعی داشته باشد. تا قبل از این طرح عظیم ساخت و ساز دولتی، بخش خصوصی عمده‌ی این مسؤولیت را انجام می‌داد که با همه‌ی کاستی‌ها روال طبیعی را طی می‌کرد. اما وسوسه‌ی ورود مستقیم دولت برای خانه‌دار کردن اقشار ضعیف با این خروجی مواجه شده که پس از ۱۱ سال هنوز پروژه تکمیل نشده و تعداد مستأجران نیز افزایش یافته است. تمام افرادی هم که از ابتدا برای این طرح ثبت نام کردند لزوماً جز اقشار نیازمند محسوب نمی‌شوند. خرید ده‌ها واحد توسط دلالان در پردیس، شاهدی بر این ادعاست.

از سوی دیگر کلان‌شهرهای کشور که هزینه‌های هنگفتی برای ایجاد زیرساخت‌های آنها انجام شده با فرسودگی درونی مواجه شده‌اند و این در حالی است که مسکن مهر عموماً در بیابان‌ها احداث شد. محمدسعید ایزدی معاون سابق وزیر راه و شهرسازی می‌گوید: تجربه مسکن مهر این آدرس را به ما داد که به جای هدر دادن منابع در اراضی پیرامونی شهرها، محله‌های قدیمی را بازسازی کنیم.

عباس آخوندی وزیر سابق راه و شهرسازی نیز بیان کرده بود: بیش از ۲ میلیون مسکن مهر به ظاهر برای طبقات کم‌درآمد ساخته شد. اگر این سیاست‌ها درست بود قاعدتاً پس از این همه سرمایه‌گذاری باید شاهد کاهش تعداد مردمی که دچار بد مسکنی در بافت‌های میان شهری و حاشیه‌ای هستند می‌بودیم. اما چرا هم‌چنان ۱۹ میلیون نفر در وضعیت بد مسکن در ایران هستند؟ چرا علیرغم ده‌ها هزار میلیارد تومان هزینه در مسکن مهر مشکل هم‌چنان باقی است؟ یک دلیل عمده وجود دارد و آن این است که عرضه و سرمایه‌گذاری در جایی صورت گرفته که با تقاضای واقعی درست ارتباط برقرار نمی‌کند. در واقع نه خانه‌های لوکس و نه مسکن مهر، در دو سوی سیاست‌گذاری بخش مسکن، مشکل مردم را حل نکرده‌اند.

وعده مسؤولان برای بسته شدن پرونده مسکن مهر در سال ۹۸

اما مسؤولان وعده داده‌اند که پرونده مسکن مهر در سال ۱۳۹۸ بسته شود. مقرر شده از ۲۱۴ هزار واحد باقی‌مانده ۵۰ هزار واحد در دهه فجر و تا پایان سال جاری افتتاح شود که ۲۸ هزار فقره از این تعداد در شهرهای جدید قرار دارد. ۵۰۰۰ هزار تا در پردیس و ۱۳ هزار در پرند خواهد بود. به طور کلی در پردیس از ۸۲ هزار واحد تا کنون ۳۰ هزار واحد افتتاح شده، در پرند از ۹۶ هزار مسکن مهر ۷۰ هزار واحد به مرحله افتتاح رسیده و در هشتگرد از ۴۹ هزار واحد تا کنون ۳۸ هزار مورد تکمیل شده است. به گفته‌ی مسؤولان، نمایندگان مجلس و متقاضیان طی یک سال اخیر روند پیشرفت پروژه‌های مسکونی و زیرساخت‌ها در شهرهای جدید نسبت به دوره‌های قبل مناسب‌تر ارزیابی می‌شود. با این حال کمبود خدمات در برخی سایت‌های مسکن مهر باعث شده تا بعضاً امکان سکونت در بلوک‌هایی که افتتاح می‌شود وجود نداشته باشد. در این خصوص حبیب‌اله طاهرخانی مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید اعلام کرده برای تمامی خانه‌هایی که به افتتاح می‌رسد مواردی همچون زیر ساخت‌ها، انشعابات، محوطه سازی محیط بیرونی و داخلی بلوک‌ها و نصبیات طبق تعهد لحاظ خواهد شد.