در اوج تنش‌ها میان تهران و ریاض و در زمانی که خطوط گسل در روابط دو کشور بیش از پیش در حال فعال شدن است، خبرها حکایت از گفت‌وگو میان وزرای خارجه ایران و عربستان در حاشیه نشست بین‌المللی وین درباره سوریه دارد. علاوه بر اینکه وزیر خارجه سعودی در تازه ترین اظهارنظر خود درباره تهران از علاقه‌مندی کشورش برای برخورداری از مناسبات خوب با ایران خبر داده و گفته دو سال است از ظریف برای سفر به عربستان دعوت کرده‌ایم. به نظر می‌رسد که دو کشور همچنان کانال‌های مذاکره دوجانبه را مسدود نکرده و مترصد فرصت برای طرح دیدگاه‌های انباشته شده خود هستند.

«عادل الجبیر» وزیر امورخارجه عربستان سعودی در گفت‌وگو با روزنامه اتریشی استاندارد در پاسخ به این سوال که بخش مهمی از ثبات در منطقه به مناسبات تهران – ریاض بر می‌گردد، در حالی که شاهد آن هستیم که روز به روز روابط میان دو کشور به تیرگی گرایش پیدا می‌کند، ابراز کرد: «ما خواهان رابطه‌ای خوب با ایران هستیم و این موضوع را بارها به ایرانی‌ها گفته‌ایم.» الجبیر در جواب اینکه در ایران کانون‌های قدرت مختلف و متفاوتی وجود دارد، آیا گمان نمی‌کنید در دولت حسن روحانی بسیاری از مسائل تحقق پیدا کند؟ گفت: «ما در همین راستا حدود دو سال گذشته از محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه ایران دعوت کردیم، اما این سفر هنوز صورت نگرفته است.» او درباره این پرسش که یعنی ایران هنوز این دعوت را نپذیرفته است، گفت: «ما بارها اعلام کرده‌ایم، اما باید دانست که حرف تنها فایده ندارد. باید دید در عمل چه اتفاقی می‌افتد.» پیش‌تر سعودالفیصل، وزیر خارجه سابق و متوفی عربستان اواخر اردیبهشت ماه در یک نشست خبری در ریاض گفت که کشورش از محمدجواد ظریف همتای ایرانی‌اش برای سفر به ریاض دعوت کرده‌است. الفیصل با اشاره به اینکه ریاض آماده گفت‌وگو با تهران است، تاکید کرده‌بود که ما از ظریف دعوت کرده‌ایم تا هر زمان را مناسب دانست، به ریاض سفر کند.

وزیر‌خارجه عربستان افزود: «ما برای وزیر خارجه (ایران) دعوتنامه‌ای فرستادیم، اما این عزم برای سفر هنوز محقق نشده است، اما هر زمان که او مناسب ببیند، ما حاضریم از او پذیرایی کنیم.» در آن زمان تهران در قبال این دعوت واکنشی نشان نداد و گفت که دعوت رسمی و مکتوبی از عربستان دریافت نکرده‌ایم. به نظر می‌رسد که تاکنون دو کشور ملاحظات جدی برای تن دادن به گفت‌وگوهای دوجانبه داشته و دارند و به نوعی مترصد این هستند که حریف را به زمین خود کشانده و این‌طور وانمود کنند که طرف مقابل نیاز به این گفت‌وگو و مذاکره برای تغییر شرایطش داشته است. اما فارغ از این ملاحظات دو کشور باید گفت که حجم اختلافات و تنش‌های دو دولت در مقطع کنونی یکی از موانع جدی برای حل و فصل اختلافات است، مگر اراده جدی از سوی دو بازیگر برای عبور از این خطوط تنش زا وجود داشته باشد. عراق، سوریه، لبنان، یمن، تروریسم، نفت، حج از جمله این موارد اختلاف زاست که با توجه به کثرت و تعدد آن، مدیریت آن نیز طبیعتا نیازمند اراده‌ای به مراتب جدی تر از گذشته است و صرفا نمی‌توان دل به میانجیگری واسطه‌ها خوش کرد. هر چند در این میان ولید بن طلال شاهزاده میلیاردر سعودی از موضع سلطان قابوس در گشودن باب گفت‌وگو و مذاکره با ایران تمجید کرده و بر اهمیت گفت‌وگو با ایران به‌عنوان یک کشور همسایه و قدیمی و با تاریخ کهن تاکید کرده است. فارغ از این تاکیدات، اما وزیر خارجه عربستان در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با روزنامه اتریشی مدعی شده ایران در امور لبنان، سوریه، عراق و بحرین مداخله می‌کند. وزیر خارجه سعودی گفت: «مشکل عملکرد ایران است، ایران حتی سعی دارد قاچاق اسلحه را از بحرین به عربستان منتقل کند.» «الجبیر» در پاسخ به اینکه ایران را چطور ارزیابی می‌کنید؛ کشوری شیعه یا ملی‌گرا، ابراز کرد: «من گمان می‌کنم آنها ملی‌گرا هستند.» وزیر خارجه عربستان همچنین درباره مواضع سعودی‌ها و سلفی‌گری نیز گفت: «از نظر من معنای دقیق وجود ندارد که بگوییم سلفی گری و ایدئولوژی سعودی بخشی از یک ایدئولوژی است. این اصلا حقیقت ندارد. اولین دولت سعودی حدود ۳۰۰ سال پیش تاسیس شد. تا حدود ۲۷۰ سال ما چیزی به‌عنوان تروریسم سعودی نداشتیم که این برای ما مهم است.»

وزیر خارجه عربستان که چند ماه پس از مرگ سعود الفیصل وزیر خارجه کهنه کار سعودی و در پی تغییرات دربار ملک سلمان روی کارآمد، از همان آغاز به کار به اتخاذ مواضع سفت و سخت در قبال ایران متوسل شد، به نحوی که کارشناسان از او به‌عنوان باز جدید سعودی یاد می‌کنند. در چند ماه اخیر با توجه به تحولات سوریه، عراق، یمن و همچنین فاجعه منا، وزیر امور خارجه عربستان بعضا مواضعی غیرمنطقی و حتی نژادپرستانه در ارتباط با ایران اتخاذ کرد. جدال و تنش لفظی او با محمدجواد ظریف در حاشیه نشست وین یک و 2 درباره سوریه از مواردی است که باعث شد تا رسانه‌ها الجبیر را فاقد صلاحیت و درک لازم برای سکانداری وزارت خارجه عربستان بدانند که همواره و در طول دهه‌های گذشته با اتخاذ مواضع محتاطانه و تا حدی سنجیده از هرگونه درگیری و تنش خودداری می‌کرد. بعد از آنکه عادل الجبیر به جای سعود الفیصل مسوولیت دستگاه دیپلماسی وزارت امور خارجه عربستان را بر عهده گرفت، ملاقات دو جانبه‌ای بین وزیران خارجه ایران و عربستان برگزار نشده بود و در معدود دیدارها در حاشیه نشست‌های بین‌المللی از جمله در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در شهریور 93 گفت‌وگوی دو وزیر در حد تعارف و احوالپرسی معمول بوده است، اما وزرای خارجه دو کشور در بعدازظهر شنبه 23 آبان‌ماه در حاشیه نشست وین 2 برای اولین بار به‌صورت دو جانبه با یکدیگر دیدار کردند. دو وزیر در این دیدار در ارتباط با مسائل مختلفی از جمله موضوع فاجعه منا، پیگیری وضعیت مفقودان ایرانی این فاجعه و ابعاد حقوقی آن گفت‌وگو کردند. یک منبع آگاه روز جمعه در مورد این دیدار به «ایسنا» گفت: «در حاشیه نشست وین1 نیز وزرای خارجه دو کشور با یکدیگر به‌صورت خیلی کوتاه سلام و تعارفات معمول را انجام دادند ولی در نشست وین2 وزرای خارجه دو کشور با یکدیگر گفت‌وگوی طولانی‌تری به‌صورت دو جانبه انجام دادند.» در زمان برگزاری نشست وین1 در 8 آبان‌ماه اخباری مبنی بر مجادله وزرای خارجه ایران و عربستان در آن نشست مطرح شد، چنانکه بسیاری از رسانه‌های خارجی بر این موضوع اذعان کردند که بیشتر این نشست به مجادله این دو وزیر گذشته است.

به گفته دو مسوول غربی، در جریان درگیری لفظی شدید بین این دو مقام ایرانی و سعودی، ظریف اعلام کرده است که اتباع عربستان سعودی مسوول حملات یازده سپتامبر هستند. فیلیپ هاموند، وزیر خارجه بریتانیا در همان زمان در مصاحبه با خبرگزاری بلومبرگ با اشاره به اختلافات ایران و عربستان در این نشست گفت: «اینکه ظریف و عادل الجبیر نشست وین را ترک نکردند، خود یک دستاورد است و برای ایرانی‌ها و سعودی‌ها ساده نیست که گفت‌وگوی مستقیم داشته باشند.» حسین امیرعبداللهیان معاون عربی و آفریقای وزیر خارجه ایران که خود در این نشست حضور داشته است در گفت‌وگویی در مورد این مشاجره گفت: «هیات ایرانی در این نشست تلاش کرد وارد چالش با عربستان نشود و روی راه‌حل سیاسی موضوع سوریه تمرکز کند، اما عادل الجبیر، وزیر امور خارجه عربستان اظهاراتی نامتوازن و بی‌اساس مطرح کرد و رفتاری دون شأن وزیر خارجه یک کشور بروز داد که با واکنش تند ظریف مواجه شد.» ایران بارها بر تمایل خود جهت گفت‌وگو با عربستان در راستای حل مسائل منطقه تاکید کرده است، ولی هیات حاکمه جدید عربستان با درک متفاوتی که از روندهای موجود دارند، چندان تمایلی برای روبه‌رو شدن با واقعیت‌ها و تن دادن به گفت‌وگوهای جدی و ضروری برای حل و فصل تنش‌های موجود که بر گسترش بحران در منطقه تاثیرگذاشته است، ندارند. اما به‌نظر می‌رسد که با اظهارات وزیر خارجه عربستان و همچنین دیگر نشانه‌های موجود شاهد برخی تحرکات برای تغییر شرایط موجود باشیم.