تداوم خوش بینی به آینده بازار سهام در حالی ادامه یافت که روز گذشته نیز شاخص کل با رشد 563 واحدی توانست کانال 65 هزار واحدی را فتح کند. این در شرایطی بود که رشد قیمت‌ها در بازار سهام در ساعات ابتدایی معاملات با شتاب زیادی انجام می‌شد، اما در ادامه با قرار گرفتن بسیاری از معامله‌گران در صف فروش، قیمت‌ها مسیر نزولی پیدا کردند و رشد شاخص کل به نصف اوج خود رسید. این مساله یادآور، روند تکراری بازار سهام در تیر ماه سال جاری و دقیقا یک روز پس از اعلام توافق هسته‌ای بود. موضوعی که نگرانی‌هایی را از بازگشت بازار سهام به فضای رکودی به وجود آورده است. با این حال، کارشناسان عقیده دارند شرایط فعلی بازار سهام با دوره‌های پیشین یک تفاوت جدی دارد و آن رفع کامل نگرانی‌های مربوط به پرونده هسته‌ای کشورمان است. موضوعی که در تیرماه به علت نگرانی‌ها از نیاز به تایید برجام در مجلس کشورمان و سنای آمریکا، برخی بی‌اطمینانی‌ها را باقی گذاشته بود. در این شرایط، با رفع کامل این ریسک سیستماتیک مهم، نقش دولت و سیاست گذاران اقتصادی بسیار اهمیت پیدا می‌کند. در شرایطی که افت شدید قیمت‌های جهانی، مانعی جدی در برابر سودآوری شرکت‌های مهم بازار سهام است، تلاش برای رونق شرایط اقتصاد داخلی نیاز اصلی پایداری رونق بورس تهران است. بر این اساس، عدم کنترل غیرواقعی نرخ ارز که در تناقض با وضعیت بنیادی اقتصاد کشور و بازارهای جهانی است، یکی از مهم ترین عواملی است که می‌تواند به پایداری احیای بازار سهام کمک کند. همچنین، تداوم تلاش برای کاهش غیردستوری نرخ سود بانکی، عامل دیگری است که به بورس تهران کمک خواهد کرد. در نهایت نیز، شفاف‌سازی‌های سریع، مشابه اعلام نرخ خوراک پتروشیمی‌ها عامل دیگری است که باید در پساتحریم برای حفظ شرایط مثبت بازار سهام مورد توجه قرار گیرد.

چالش بنیادی در برابر بورس

شروین شهریاری، کارشناس بازار سهام: در هفته‌های اخیر شاخص کل بورس تهران بر‌اساس خوش‌بینی‌‌های سیاسی روند صعودی را در پیش گرفت. با وجود خوش‌بینی‌های فعلی، ضعف بنیادی حاکم بر اقتصاد کشور و همچنین شرایط نامناسب اقتصاد جهانی بر قیمت سهام فشار وارد می‌کند. در این میان، می‌توان به ریزش شدید قیمت جهانی نفت و دیگر کالاها اشاره کرد. بر این اساس، سایه نگرانی از تداوم افت سودآوری شرکت‌های کالایی بر بیش از نیمی از بازار سهام مشاهده می‌شود. شاخص کالایی بلومبرگ با قرار گرفتن نفت در کانال 20 دلاری و به دنبال آن افت دیگر کالاها در روزهای اخیر از کف 74 واحدی نیز عبور کرد (کمترین مقدار این شاخص کالایی از سال 1991 میلادی). در کنار افت شدید قیمت‌های جهانی، سیاست‌های داخلی نیز فشار را بر بازار سهام نگه داشته است. به نظر می‌رسد بانک مرکزی به منظور اعمال نرخی واحد در این بازار، به کنترل نرخ ارز بپردازد. در این شرایط، احتمال کنترل نرخ دلار و ممانعت از رشد طبیعی ارز، با توجه به شرایط اقتصادی کشور و همچنان تقویت شدید ارزش دلار در بازارهای جهانی، نگرانی درخصوص سودآوری شرکت‌های صادراتی در شرایط افت شدید قیمت‌های جهانی را تشدید کرده است. از طرفی، تلاش‌های صورت گرفته در جهت کاهش نرخ سود بین بانکی و انتظار برای کاهش نرخ سود بانکی، همچنان چشم انداز دقیقی از زمان و نحوه اعمال این سیاست وجود ندارد. این موضوع نیز بر انتظارات بازار و نسبت قیمت به درآمد (P/ E) فشار وارد می‌کند. در این شرایط، احتمال تداوم روند صعودی شاخص کاهش یافته است، با این حال،‌ با رفع تحریم‌های بین‌المللی رسیدن به کف‌های قیمتی قبلی در پی رالی فروش سهامداران نیز دور از انتظار است.

تعدیل ریسک سرمایه‌گذاری با کاهش تصدی‌گری

عباس دهقان، مدیر اسبق نظارت بر بازار سازمان کارگزاران بورس و اوراق بهادار : رفتار بازار سهام در مقاطع قبل نشان می‌د‌هد با توجه به خوش‌بینی‌ها درخصوص توافق، بازار برای چند روز با روند مثبت همراه بود که ادامه این روند در روزهای بعد ناکام می‌ماند. یکی از دلایل این امر را می‌توان عملیاتی نشدن خبرهای دریافتی دانست که باعث به وجود آمدن رفتار هیجانی در بازار سهام بود. اما در مقطع زمانی کنونی شرایط کاملا متفاوت است، با نظر مثبت آژانس انرژی اتمی درخصوص رفع تحریم‌های ایران و اجرای برجام از روز گذشته تمام شبهات و اما و اگرها درخصوص این رخداد بزرگ برداشته شد. در همین خصوص به نظر می‌رسد بازار از روزها قبل به این قطعیت رسیده است؛ این را عملکرد شاخص از اول دی ماه به خوبی نشان می‌دهد. نماگر شاخص کل در حالی روند مثبتی را پشت سر گذاشت که با ثبات قابل توجهی نسبت به ماه‌های قبل برخوردار بود. درست است که روز گذشته بازار با رفتاری جهت‌دار میل به نزول بیشتری را نشان داد؛ اما به خوبی روشن است که بعد از خبر برجام بازار با یک رفتار هیجانی در خرید و فروش سهم در کوتاه مدت همراه شده که این روند نمی‌تواند دوام چندانی داشته باشد. به نظر می‌رسد نماگر شاخص کل در ماه‌های آتی با رفتاری مثبت به کار خود ادامه دهد؛ زیرا بزرگ‌ترین‌ ریسک بازار با رفع تحریم‌های هسته‌ای از بین رفته است. در این بین همچنان ابهامات دیگری از قبیل سقوط بازار‌های جهانی و سیاست‌های ارزی و بانکی در داخل کشور می‌تواند به‌عنوان تهدید برای بازار مطرح باشد. در هیچ جای دنیا در فواصل زمانی میان مدت و بلند‌مدت نرخ دستوری در بازار‌ها استفاده نمی‌کنند. معمولا تصمیمات مبتنی بر دستور از سمت حاکمیت که به منظور ایجاد یک تعادل مصنوعی است در شرایط خاص و کوتاه‌مدت صورت می‌گیرد؛ اما در بازار ایران چه درخصوص نرخ ارز و چه درخصوص تغییر نرخ سود بانکی همچنان سیاست‌های دستوری دیده می‌شود. در این شرایط باید توجه کرد زمانی می‌توانیم بازار سهام مطلوب و کم ریسکی داشته باشیم که دولت از تصدی‌گری خود در این بازار‌ها کاسته و مسیر سیاست‌های تشویقی را در پیش بگیرد. متاسفانه بهبود این شرایط به زمان زیادی نیاز دارد و در شرایط فعلی با توجه به کاهش قیمت نفت دولت باید بتواند با ایجاد شفافیت در صنایع مختلف تا حدی از تهدید‌های پیش روی بازار سهام بکاهد.

رشد سهام با محرک خوش‌بینی

بهراد ابراهیمی، مدیر معاملات کارگزاری آگاه: برای رشد بازار دو فاکتور وجود دارد؛ فاکتور اول سود‌آوری شرکت‌ها و فاکتور دوم خوش‌بینی سهامداران است که اثر خود را بر متوسط پی بر ‌ای بازار می‌گذارد. آنچه روزهای اخیر بازار سهام کشور با آن مواجه بوده تحت تاثیر فاکتور دوم صورت گرفته و صرفا بخش هیجانی و خوش‌بینی سهامداران دلیل رشد بازار بوده و دلیل بنیادی خاصی برای رشد قیمت‌ها وجود نداشته است. به همین دلیل، وضعیت روزهای اخیر به وضعیت بازار در تیر ماه سال جاری شباهت زیادی دارد. چرا‌که در هر دو مقطع زمانی بازار با هجوم سهامداران حقیقی و فروش چشمگیر حقوقی‌ها مواجه بوده است. از این رو به نظر می‌رسد در روزهای آینده نیز شاهد تغییر مسیر بازار باشیم. چرا‌که هرچند یکی از مهم‌ترین‌ ریسک‌های بازار از بین رفته اما هنوز افت شدید قیمت نفت، وضعیت رکود اقتصادی داخل کشور و ضعف تقاضا در چین همچنان به قوت پیشین خود پا برجا هستند و با توجه به اینکه 70 درصد از شرکت‌های فعال در بازار سهام کشور به وضعیت بازار‌های کامودیتی وابسته هستند، این موضوع وضعیت سودآوری بخش عمده‌ای از صنایع را با مشکل مواجه می‌کند که این مشکلات در گزارش‌های 9 ماهه شرکت‌ها کاملا مشهود است. در این راستا از‌آنجا‌که فعلا تغییر خاصی در شرایط بنیادی شرکت‌ها رخ نداده است، گزارش‌های سالانه نیز در همین راستا وضعیت نامناسبی را منعکس خواهند کرد. به هر ترتیب از‌آنجا‌که رفع تحریم‌ها در بلند مدت بر اقتصاد کشور و وضعیت صنایع اثر می‌گذارد، به نظر می‌رسد وضعیت بازار سهام تا پایان سال نزولی خواهد بود. اما بعد از نمایان شدن اثرات گشایش‌های بین‌المللی از اواسط سال آینده تغییر را در اقتصاد و به تبع آن بورس تهران مشاهده خواهیم کرد.

تغییر رنگ امید در بورس تهران

بهار عزآبادی، کارشناس بازار سهام

رشد شاخص بورس تهران در روز‌های اخیر خوش‌بینی بسیاری از سهامداران حقیقی را به خود جلب کرده بود و پول قابل توجهی از سوی این سهامداران حقیقی به بازار وارد شد. این در حالی است که تحلیلگران به نقدینگی مزبور، اصطلاح پول ترسو را اطلاق می‌کند و این یعنی پولی که با کوچک‌ترین نوسان منفی روی قیمت سهم‌ها، از بازار خارج می‌شود. این روند در معاملات روز گذشته بورس تهران کاملا مشهود بود؛ به‌طوری که عمده‌فروش‌های دیروز توسط معامله‌گران حقیقی صورت گرفت. به هرصورت وضعیت کنونی بازار سهام نسبت به مقاطعی که بازار با رشد مواجه می‌شد، تفاوت‌های محسوسی دارد. به‌عنوان مثال مقایسه این وضعیت با تیر ماه سال جاری این مهم را نشان می‌دهد که در آن بازه زمانی هرچند خوش‌بینی‌ها به حصول توافق زیاد بود؛ اما نگرانی‌هایی نیز در مورد تصویب نهایی توافق وجود داشت این در حالی است که در شرایط کنونی این ریسک به‌طور کامل از فضای بازار سهام کشور رخت بربسته است. به همین دلیل آنچه فرمان هدایت بورس تهران را در شرایط کنونی در دست گرفته، وضعیت اقتصادی کشور بوده که تا خروج از رکود تحت تاثیر رفع تحریم‌ها فاصله دارد؛ ضمن اینکه در بازارهای کالایی نیز شاهد وضعیت نامناسبی هستیم و به همین دلیل روند تعادلی (رشد‌های کوچک) تا پایان سال محتمل‌ترین سناریو برای بورس تهران است و رونق پایدار در بازار سهام کشور منوط به رونق وضعیت اقتصاد داخلی و بهبود در وضعیت اقتصاد جهانی خواهد بود.

اصلاح طبیعی قیمتی سهام

مازیار فتحی، کارشناس بازار سهام : در شرایط کنونی پس از رشد بی وقفه شاخص از ابتدای زمستان اصلاح قیمتی سهام را شاهد هستیم. گرچه، هراس از تکرار روند تاریخی بورس که در تیر و همچنین فروردین امسال مشاهده شد، فشار فروش را افزایش داد، اما، رفع نهایی و واقعی تحریم‌ها حالتی متمایز را نسبت به دوره‌های پیشین به وجود آورده است. در این میان، فشار فروش حقوقی‌ها به این موضوع اشاره دارد که در کنار ترسی که حقیقی‌ها را ملزم به فروش کرده است، مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز از ریزش قیمت‌ها به شدت هراس دارند. با این وجود، رفع عملی تحریم‌ها و حذف این ریسک سیستماتیک از بازار سهام احتمال ریزش قیمت سهام را کاهش داده است. بر این اساس، انتظار تعدیل قیمتی در مدت زمان کوتاه و حداکثر چند روز وجود دارد و در ادامه باید در انتظار ادامه روند صعودی شاخص بازار سهام با شیب آرام تری بود و فشار فروش حقوقی‌ها نمی‌تواند از رشد ادامه‌دار شاخص جلوگیری کند. رفع تحریم‌های بین‌المللی فرصتی مناسب برای کاهش نرخ سود بانکی را در دولت ایجاد کرده است. نرخ سود بانکی در ماه‌های آینده به‌طور قطع کاهش می‌یابد و در ادامه نیز انتظار واکنش مثبت بازار وجود دارد. در این میان، باید به این موضوع توجه داشت که در شرایط افت شدید بازارهای کالایی اگر نرخ دلار با افت مواجه شود، اثر منفی زیادی بر سودآوری شرکت‌های کالایی و صادراتی خواهد داشت. با وجود تاکید بر کنترل بازار ارز توسط بانک مرکزی، باید به این موضوع توجه داشت که در شرایط افت شدید قیمت نفت، نرخ‌های پایین دلار در سیاست‌های خود دولت نیز نباشد.