ایران، برای بررسی وضعیت قیمت‌ها پای گفت‌و‌گو با احمد نعمت‌بخش، دبیر انجمن خودروسازان نشسته ایم که اعتقاد دارد تنها راه برون‌رفت از این وضعیت، تعیین قیمت خودرو در بازار و براساس منطق عرضه و تقاضاست.

وضعیت حال حاضر بازار خودروی داخلی را به‌طور کلی چطور ارزیابی می‌کنید؟

متأسفانه چند وقتی است که به دلیل تحریم‌های ترامپ در ایران و انتظارات مردم بابت گران شدن دلار که به گرانی واقعی هم انجامید، پول‌های سرگردان(نقدینگی) در جامعه زیاد شده است. بخشی از این پول‌های سرگردان به بازارهای مختلف از جمله طلا، دلار، مسکن و بالاخره خودرو وارد شد. هر خودروسازی که الآن پیش فروش می‌کند، بخشی از پول‌های سرگردان به آنجا می‌رود. در روزهای اخیر دیدید که گروه بهمن برای 250 مزدا3 پیش فروش آغاز کرد و بیش از 250 هزار نفر در این طرح شرکت کردند؛ یعنی به ازای هر هزار نفر یک خودرو موجود بود. وجود این پول‌ها تقاضای کاذب ایجاد کرد و به همین دلیل وضع بازار به این شرایط درآمد. در حال حاضر تنها راه این است که دولت اجازه دهد خودرو هم مانند بسیاری دیگر از کالاها، قیمتش در حاشیه بازار تعیین شود. خود دولت که پشتش به کوه وصل بود به خاطر همین پول‌های سرگردان از پس خریداران سکه برنیامد و با وجود برنامه‌های پیش فروش نتوانست چندان خلأ بازار را پوشش دهد.

در حال حاضر در بازار خودرو هم تنها راه این است که اجازه دهند خودرو در حاشیه بازار به فروش رود. در همین پیش فروش اخیر اگر گروه بهمن می‌توانست به خریداران اعلام کند که بر اساس حاشیه بازار پول می‌گیرد، 95درصد تقاضا کنار می‌رفت و تقاضاها واقعی می‌شد. یک اصل اقتصادی وجود دارد که قیمت هر کالایی را عرضه و تقاضا تعیین می‌کند. خودروسازان در سال 94 نسبت به سال 95، 14 درصد افزایش تولید و در سال 96 نسبت به 95،  16 درصد افزایش تولید داشتند. تنها در سه ماهه همین امسال 31درصد تولید افزایش یافت. ما برای افزایش عرضه سعی خودمان را کرده‌ایم. خودروساز تولید را کم نکرده است بلکه حتی سعی کرده تا با افزایش تولید از افزایش قیمت جلوگیری کند. تنها راه‌حل حاضر برای از بین رفتن تقاضای کاذب و واقعی شدن قیمت‌ها، فروش در حاشیه بازار است.

یعنی تنها عامل التهاب چند ماه اخیر بازار خودرو را به خصوص در بازه یک ماهه‌ای که افزایش‌های عجیب و غریب داشتیم، تقاضای کاذب می‌دانید؟

الان که خودرو را پیش فروش می‌کنند چون قیمت خودرو ثابت نگه داشته شده و اصطلاحاً فریز شده است، اجازه نمی‌دهند که کارخانه قیمت بالاتری بیرون دهد. در نتیجه وقتی ثبت نام شروع می‌شود، مردم هجوم می‌برند. خودروسازها در مقطعی هستند که بر اساس برنامه تولید پیش فروش می‌کنند. بنابراین در این فضا عامل اصلی دیگری به جز افزایش تقاضا باقی نمی‌ماند.

با تأکیدی که روی بحث تقاضا و قیمت دستوری دارید، فکر می‌کنید اگر قیمت خودرو در حاشیه بازار تعیین شود، افزایش بیشتری اتفاق نیفتد؟

برای مثال اگر قیمت خودرویی در کارخانه 50 میلیون و در بازار 70 میلیون تومان باشد، وقتی ایران خوردو پیش فروشش را انجام دهد متقاضیان بالا می‌روند و از آن طرف در بازار بر اساس همین اصل عرضه و تقاضا قیمت بیشتر می‌شود. اما اگر رسیدن به قیمت در حاشیه بازار باشد، تقاضا کاهش پیدا می‌کند و قیمت در یک نقطه تعادلی قرار می‌گیرد.

در این میان شورای رقابت برای قیمت‌گذاری چه می‌کند؟

ما شورای رقابت را اصلاً قبول نداریم. برای کارگر، مواد اولیه و همه چیز افزایش قیمت داشته‌ایم. دلار به میزان خیلی بالایی در کار ما اثرگذار بوده است. تمام این‌ها در شرایطی است که در سه سال گذشته روی هم رفته شورای رقابت بیش از 12 درصد اجازه افزایش قیمت نداده است. من بارها به مسئولین این شورا گفته‌ام که با این همه افزایش قیمت در این سه سال چه کنیم؟ آنها قیمت‌های ما را به بهانه‌های مختلف کیفیت، بهره وری و… پائین هم می‌آورند. در حالیکه وزارت صنعت اذعان دارد که کیفیت کار ما بهتر شده اما شورای رقابت 2 درصد بابت کیفیت کم می‌کند. اجازه نمی‌دهند که کارگران و مهندسانی را که نیاز نداریم، تعدیل کنیم. هم باید حقوق آنهایی را که کاری ندارند، پرداخت کنیم و هم بابت بهره‌وری در زمان قیمت‌گذاری از درصد ما کم می‌کنند.همان‌طور که بالاخره دولت در حوزه ارز اذعان کرد که فهمیده است باید بازار را در اختیار بازار بگذارد، حوزه خودرو هم همینطور است. باید خودرو را به بازار خودرو سپرد.

شما در حالی از شورای رقابت شاکی هستید که این شورا در محدوده خودروهای زیر 45 میلیون تومان قیمت‌گذاری انجام می‌دهد. با افزایش قیمت‌های کنونی، عملاً فقط پراید و مدل‌های مشابه آن مانند تیبا در این محدوده می‌گنجند.

مسأله قیمت‌گذاری برای ما فقط شورا نیست. در حوزه خودروهای بالای 45 میلیون تومان هم وزیر صنعت جلویش را گرفته و اجازه نمی‌دهد که افزایش قیمت داشته باشیم. این در حالی است که به هر کالایی نگاه کنید، مواد اولیه تولید همواره افزایش قیمت داشته است.

شما در صحبت‌های قبلی‌تان به بحث نیروی کار و مواد اولیه اشاره کردید. آمارهای جهانی هم نشان می‌دهد که میزان نیروی کار به ازای تولید هر دستگاه خودرو در ایران چند برابر استاندارد جهانی است. مسائل این چنینی چقدر درقیمت تمام شده تأثیر دارد؟

فضای کسب و کار ما با غرب بسیار فرق می‌کند. در کارخانه‌های پژو، فورد، بی‌ام‌و و… با کاهش تولید به سرعت نیروی اضافی را تعدیل می‌کنند،. اما ما اگر قرار باشد این کار را بکنیم بلافاصله با اعتراض‌های شدید مواجه می‌شویم، جاده تهران-کرج را بند می‌آورند و مسائل اجتماعی ایجاد می‌شود. اصلاً فضای کسب و کار ما با کشورهای توسعه یافته قابل مقایسه نیست. مجوزها و بروکراسی‌هایی که وجود دارد تولید کننده را مستأصل می‌کند.

برآورد من از صحبت‌های شما چنین است که با وجود قیمت‌های بالایی که وجود دارد، باز هم سود نمی‌کنید. واقعاً اوضاع چنین است؟

مسأله فقط همین است که گفتید، اجازه نمی‌دهند کالاهایمان را به حاشیه بازار بفروشیم. قیمت‌هایمان را فریز کرده‌اند. شورای رقابت ما را بیچاره کرده است. دستمزدها خیلی بالاتر از درآمدها بوده است. سایپا همین چند وقت اخیر در مجمع‌اش اعلام کرد که 1700 میلیارد تومان زیان کرده است. ما که شورای رقابت را اصلاً قبول نداریم، خودروهای بالای 45 میلیون تومان را هم وزیراجازه افزایش قیمت نمی‌دهد. مثلاً سراتوی سایپا در کارخانه 113میلیون و در بازار 170 میلیون  است. این وسط تمام سودش را دلال می‌خورد. ما می‌گوییم اجازه دهید خود کارخانه سود بگیرد و از زیاندهی خارج شود. قیمت هم به 170 میلیون نرسد. زمانی که کارخانه سود بگیرد، آخر سر هم مالیاتش را می‌دهد و حساب و کتاب دارد. اما با ساز و کار کنونی پول فقط به جیب دلال می‌رود و به نفع آنهاست.

چه شده است که هم شما ناراضی هستید و هم مردم ؟ شما می‌گویید سود نمی‌کنید، مردم هم می‌گویند تولیدات‌تان کیفیت ندارد.

من را مجبور می‌کنید باز هم تکرار کنم که ظرف سه سال فقط 12 درصد افزایش قیمت به ما دادند. اصلاً قابل مقایسه با هزینه‌های تولید ما نیست. آلومینیوم از 6200 تومان در اسفند 94 به 12 هزار و 700 تومان در اسفند 96 رسیده است. قراضه‌ای که در جدول 1500 بود، الآن 2 هزار و خرده‌ای شده است. فولاد آلیاژی یزد مدام گران می‌شود. الآن برایتان توضیح می‌دهم که چطور به خاطر همین سرکوب قیمت، کیفیت بالا نمی‌رود. قطعه ساز ما به خودروساز مراجعه کرده و می‌گوید که هزینه مواد اولیه و کارگر گران شده و 30درصد افزایش قیمت می‌خواهد. سایپا و ایران خوردو می‌گویند که 7درصد بیشتر اجازه افزایش نداریم. اینجا چه می‌شود؟ قطعه ساز مجبور است که از جنس و کیفیت بزند. قطعه ساز باید سود ببرد تا بتواند قطعه‌سازی کند. 86 درصد خودرو قطعه است ولی وقتی قطعه ساز سودی گیرش نیاید، نمی‌تواند کیفیت تولیدش را به روز کند.

باز هم توجیه نمی‌شوم که چرا در تمام سال‌ها و دهه‌های گذشته هیچ زمانی نبوده است که مصرف کننده از پولی که می‌پردازد و محصولی که دریافت می‌کند، رضایت داشته باشد. حداقل از طرف مردم، باور عموم این است که همیشه سود کلان نصیب خودروساز بوده است.

دقیقاً به همین خاطر است که همیشه دولت‌ها سرکوب مالی می‌کنند و گران شدن خودرو را یک معضل می‌دانند. از سال 84 تا 96 ظرف 12 سال، همه کالاها گران شده است اما کافی است با گرانی خودرو مقایسه کنید. کسانی که مدام می‌گویند چرا خودرو گران است، به اینها هم توجه کنند. بعضی‌ها می‌گویند که خودرو کالای سرمایه‌ای است. من خودرو را با کالای سرمایه‌ای مثل آپارتمان و سکه مقایسه کردم. در سال 84، سکه 124 هزار تومان بود. در اسفند 96، یک میلیون و 500 هزار تومان شد. آیا خودرو هم به همین میزان افزایش قیمت داشته است؟

منطق قیمت خودرو و سکه اصلاً با هم قابل مقایسه نیست! یک مشکل جدی همین است که خودرو به جای آنکه کالای مصرفی باشد به خاطر قیمت بالایش به کالای سرمایه‌ای تبدیل شده است.

بالاخره خودرو یا کالای مصرفی است یا کالای سرمایه‌ای. من قیمت خودرو را با نان سنگک با بنزین و… هم مقایسه کرده‌ام. اصلاً افزایش قیمت‌ها قابل مقایسه نیست. همه 10 برابر شده‌اند و فقط خودرو قیمتش نهایتاً 3 برابر شده است. ببینید مثلاً یک روز با 5 تا سکه یک پراید می‌خریدیم، امروز با 7 تا سکه پراید می‌خریم. همین هم نشان می‌دهد که افزایش قیمت خودرو هیچ وقت واقعی نبوده است.

با تمام این بحث‌ها و به عنوان سؤال آخر، فکر می‌کنید اگر که خودرو  مانند دیگر کالا‌ها به حاشیه بازار برود، قیمتش مثلاً در مدل 206 چه تغییری خواهد کرد؟

این سؤال را الآن نمی‌توان پاسخ داد. یک زمان ارز ما 4200 تومان است و بر مبنای آن می‌توان برآورد کرد. ولی الآن چون بحث بازار ثانویه است، نمی‌دانیم عدد چند می‌شود. حتی آقای همتی، رئیس کل بانک مرکزی هم گفتند که باید صبر کنیم و ببینیم قیمت ارز در بازار ثانویه چند می‌شود. در این شرایط قیمت هر خودرویی به میزان ارزبری آن افزایش پیدا می‌کند. در هر صورت اگر اجازه دهند که خودرو به حاشیه بازار رود، هم کارخانه سود می‌برد و هم قیمت بازار برای مصرف کننده پائین می‌آید.