تهران هفته آینده میزبان سران و وزرای کشورهای عضو جی‌یی‌سی‌اف (مجمع کشورهای صادرکننده گاز) است. روز گذشته بیژن زنگنه، وزیر نفت در جمع خبرنگاران حاضر شد و علاوه بر اعلام برنامه‌های این اجلاس به برخی سوالات درخصوص سیاست‌های این مجمع و همچنین سیاست‌های گازی کشور پاسخ داد. به گفته وی، ایران همچنان بر این باور است که مهم‌ترین‌ مقاصد صادراتی گاز کشورهای همسایه هستند و اروپا به‌عنوان گزینه‌ای در این خصوص مطرح نیست. زنگنه در عین حال با تاکید بر ظرفیت‌های گازی کشور و موقعیت منحصر به فرد جغرافیایی آن از آمادگی کشور برای تبدیل شدن به بزرگ‌ترین‌ هاب گازی منطقه خبر داد.

تهران میزبان سران کشورهای GECF

به گفته زنگنه، در هفته پیش رو شاهد دو اجلاس مهم در تهران هستیم. روز شنبه تهران میزبان وزرای کشورهای عضو در مجمع کشورهای صادر‌کننده گاز است و به فاصله یک روز بعد سران کشورهای این مجمع در تهران با یکدیگر دیدار خواهند کرد. زنگنه درخصوص این دو اجلاس گفت: کشورهای الجزایر، بولیوی، مصر، گینه استوایی، ایران، لیبی، نیجریه، قطر، روسیه، ترینیداد و توباگو، ونزوئلا، امارات، به‌عنوان ١٢ عضو اصلی این مجمع جهانی و هلند، نروژ، عراق، عمان و پرو به‌عنوان اعضای ناظر در مجمع کشورهای صادرکننده گاز هستند که براساس آخرین اطلاعات روسای کشورهای بولیوی، روسیه، گینه استوایی، نیجریه، ونزوئلا و عراق و همچنین نخست‌وزیر الجزایر در این اجلاس شرکت خواهند کرد. علاوه بر آن رئیس‌جمهوری ترکمنستان نیز به‌عنوان میهمان در این اجلاس حضور خواهد یافت. به گزارش «دنیای اقتصاد» اولین نشست سران GECF با حضور 4 عضو در قطر و دومین اجلاس نیز با حضور 6 عضو در روسیه برگزار شده بود، بنابراین اجلاس تهران با حضور بیشترین تعداد سرانی که تا کنون در این اجلاس حاضر شده‌اند، برگزار می‌شود.

گروه کشورهای صادرکننده گاز شامل تعدادی از بزرگ‌ترین کشورهای دارنده ذخایر گازی است که به گفته زنگنه حدود ٧٠ درصد ذخایر گاز، ٤٥ درصد تولید گاز جهان، حدود ٨٥ درصد تجارت گاز به‌صورت LNG و ٤٠ درصد تجارت گاز به‌صورت خط لوله را در اختیار دارند. با این وجود این مجمع به دلیل ماهیت متفاوت گاز نسبت به نفت و همچنین شکل غالب صادراتی آنکه با خط لوله و به شکل دراز مدت است، تا کنون نتوانسته به شکل یک سازمان مانند اوپک عمل‌ کند و با راهبرد و سیاست‌های مشخص برای حفظ منافع اعضای خود اقدامی داشته باشد. از همین رو می‌توان گفت این مجمع بیشتر محلی برای تبادل اطلاعات و نظرات بین اعضا است. هرچند زنگنه بر این باور است که با گذشت زمان GECF نیز می‌تواند مانند اوپک سیاست‌های راهبردی داشته باشد. به گفته وزیر نفت کشورمان اوپک نیز از ابتدای تأسیس (١٩٦٠) تا سال ١٩٧٢ بیشتر به‌عنوان نهادی برای هماهنگی کشورهای عضو مطرح می‌شد و از سال ١٩٧٢ به بعد بود که توانست به تدریج نقش تعیین‌کننده‌ای در بازار نفت ایفا کند، به‌طوری‌که می‌تواند با تغییر در میزان عرضه قیمت نفت را تغییر داده و منافع اعضای خود را حداکثری کند. زنگنه در ادامه گفت: اوپک یک سازمان است اما GECF محل گفت‌وگو و تبادل نظر است، هرچند این دو با هم تفاوت‌های بنیادی دارند اما همانطور که بیش از ١٢ سال طول کشید تا اوپک توانست به اثرگذاری در بازار نفت برسد، امیدواریم در سال‌های آینده GECF نیز بتواند در بازار گاز اثر‌گذار باشد.

وزیر نفت بر این باور است که در سال‌های اخیر با افزایش تجارت LNG، تجارت گاز نیز شکل تازه‌ای به خود گرفته است. به گفته وی در گذشته قراردادهای صادرات گاز به شکل دراز‌مدت و از طریق خط لوله انجام می‌شد ولی به مرور با توسعه صنعت LNG، بازار فروش تک محموله‌ای گاز نیز مطرح شد و هرقدر سهم بازار تک‌محموله‌ای افزایش یابد احتمال نقش‌آفرینی GECF نیز در بازار جهانی گاز بیشتر می‌شود. به گزارش «دنیای اقتصاد» در حال حاضر دبیر کلی این مجمع را محمد حسین عادلی، نماینده ایران به عهده دارد و قرار است در اجلاس هفته آینده درخصوص دبیرکل جدید تصمیم‌گیری شود، چراکه دوره دو ساله دبیر کلی عادلی به پایان رسیده است. به گفته زنگنه احتمال تمدید دبیرکلی عادلی در مجمع کشورهای صادرکننده گاز وجود دارد چراکه روال این گونه است که درباره ادامه خدمت دبیرکل، نظر مثبت وی را جویا می‌شوند و در صورت موافقت، دبیرکلی ادامه می‌یابد در غیراینصورت درباره کاندیدای جدید صحبت خواهد شد؛ در این زمینه باید تا روز برگزاری اجلاس صبر کرد. ظاهرا نماینده لیبی نیز خواهان دبیر کلی این مجمع است.

نقش‌آفرینی ایران در بازار نفت و گاز

به گفته زنگنه ایران بیشترین ذخایر گاز جهان را در اختیار دارد و از همین رو می‌تواند روز به روز به سهم خود در بازار داخلی و جهانی گاز بیفزاید. وی همچنین درخصوص صادرات نفت در پسا‌تحریم گفت: کشورهای مصرف‌کننده خواهان تنوع در مراکز تامین‌کننده انرژی خود هستند، از همین رو از ورود ایران به بازار استقبال می‌کنند. وزیر نفت بر این باور است ایران تنها کشور منطقه است که گاز مازاد برای اختصاص به صادرات و صنایع در اختیار دارد و از همین رو قابلیت تبدیل شدن به هاب منطقه را دارد. به گفته وی اگرچه قطر نیز از منابع گازی بسیاری برخوردار است اما عمده گاز این کشور تخصیص داده شده و تعهداتش اشباع است و دیگر کشورهای اطراف خلیج فارس مصرف‌کننده گاز هستند و ایران می‌تواند به هاب بزرگ منطقه در صادرات و واردات گاز تبدیل شود.

وی همچنین درخصوص برنامه‌های صادرات گاز ایران اعلام کرد که اولویت ما در صادرات گاز کشورهای همسایه است زیرا صادرات گاز به کشورهای دور از طریق خط لوله به دلیل هزینه‌های فراوان (ترانزیت و هزینه‌های احداث) حاشیه سود کمتری دارد. وزیر نفت با بیان این نکته افزود: بنابراین هرچند ایران از صادرات گاز به عراق، به ویژه کردستان عراق، افغانستان و کشورهای جنوب خلیج فارس استقبال می‌کند اما تاکنون بررسی‌ها نشان داده صادرات گاز به اروپا از طریق خط لوله گزینه مناسبی نیست زیرا عواید چندانی برای ما ندارد. وزیر نفت درباره خرید نفت از سوی مشتریان سنتی ایران در اروپا و آسیا پس از لغو تحریم‌ها نیز اظهار کرد: سیاست ایران، بازگشت به فروش نفت به مشتریان سنتی به میزان قبل از اعمال تحریم‌ها است و پس از تحریم‌ها قطعا بازار آسیا به دلیل نزدیکی برای ایران در اولویت خواهد بود. زنگنه با بیان اینکه ارتباط ما با مشتریان سنتی نفت ایران دوسویه خواهد بود، تصریح کرد: در صورت افزایش دریافت بیشتر نفت از سوی مشتریان سنتی، ایران نیز در اقدامی دوسویه، خرید برخی کالاها و تجهیزات یا استفاده از توانمندی آن کشورها را در دستور کار قرار می‌دهد.

زنگنه در پاسخ به سوالی درباره ساخت و خرید پالایشگاه‌ها یا سهام آنها از سوی ایران در پساتحریم گفت: یکی از سیاست‌های ایران در فروش نفت در دوران بعد از لغو تحریم‌ها، خرید پالایشگاه‌ها و سهام آنها برای تامین امنیت تقاضاست مشروط بر اینکه پالایشگاه‌هایی که سهام آنها خریداری می‌شوند، نفت خود را از ایران بخرند. به گفته وی قرار نیست وزارت نفت خود اقدام به خرید این پالایشگاه‌ها کند بلکه کارهای کارشناسی و مذاکرات برای خرید آنها از سوی نفت پیگیری می‌شود و صندوق توسعه ملی در مورد نحوه خریداری اقدام می‌کند؛ ایران قرار است ورود به این عرصه را در پساتحریم تجربه کند. وزیر نفت در پاسخ به سوال «دنیای اقتصاد» درخصوص اولویت تجارت گازی ایران گفت: اولویت ما در تجارت گاز سود‌آوری است، اینکه صادرات گاز بهتر است یا توسعه صنایع گازی کشور به این بستگی دارد که کدام سود بیشتری برای ما داشته باشد.