پاییز امسال برگی تازه از کسب عناوین و افتخارات برای شهر اصفهان ورق خورد. نشان هایی چون شهرجهانی صنایع دستی و شهر خلاق صنایع دستی همگی مرهون تلاش هنرمندان این دیار است. اما طی چند هفته گذشته اخباری به گوش می رسد که با حذف 13 رسته از اتحادیه صنایع دستی، پایه های این عناوین لرزان شده و حتی احتمال پس گرفتن آنها از سوی یونسکو وجود دارد.

ریحانه سجادی- پاییز امسال برگی تازه از کسب عناوین و افتخارات برای شهر اصفهان ورق خورد. نشان هایی چون شهرجهانی صنایع دستی و شهر خلاق صنایع دستی همگی مرهون تلاش هنرمندان این دیار است. اما طی چند هفته گذشته اخباری به گوش می رسد که با حذف 13 رسته از اتحادیه صنایع دستی، پایه های این عناوین لرزان شده و حتی احتمال پس گرفتن آنها از سوی یونسکو وجود دارد! شاید هنوز مراسم پرسرصدای اعطای «اعتبارنامه شهر جهانی صنایع دستی» به اصفهان، که در روز 11 مهر ماه 94 با حضور معاون رئیس جمهوری و رئیس سازمان میراث فرهنگی و غدا هیجاوی رئیس شورای صنایع دستی آسیا و اقیانوسیه برگزار شد را از یاد نبرده ایم هنوز در تب این عنوان بودیم که حدود دو ماه بعد در 22 آذر ماه، اصفهان از سوی یونسکو به عنوان شهر خلاق در زمینه صنایع دستی انتخاب شد. به طور قطع کسب این نشان ها به دلیل تعداد متنوع صنایع دستی و همچنین هنرمندان بی شمار این رشته ها در شهر است.

اما حدود یک ماهی است که به دنبال تغییر اساسنامه اتحادیه ها به ناگاه 13 رسته صنایع دستی نصف جهان همچون خرده‌فروشی مصنوعات معرق‌کاری، منبت‌کاری و میناکاری، خاتم‌کاری و لوازم جانبی آن، نقره‌کاری و نقره‌‌سازی، مخراج‌کاری (سوار کردن نگین بر روی طلا)، تولید کاشی و سرامیک، صباغی و رنگرزی و گل‌زنی نخ و پارچه، عمده‌فروشی اشیای قدیمی، فراوری ابریشم، خراطی و تولید ابزار چوبی، امانت‌فروشی اشیای قدیمی و عتیقه، حوله و ملحفه‌دوزی، خرده‌‌فروشی ظروف و لوازم سنگی و سرامیک و سفالی از زیرمجموعه این اتحادیه خارج شد و این صنف دیگر نمی تواند مجوز فعالیت آنها را صادر کند. مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان اصفهان در اظهارنظری تعجب برانگیز در خصوص این تصمیم، می گوید: رسته‌هایی که به سازمان صنعت، معدن و تجارت سپرده شده جزو صنایع‌دستی شاخص اصفهان نیست.

به گفته فریدون اللهیاری، این اقدام در تمام استان‌های کشور در حال انجام است و معاونت صنایع‌دستی، میراث فرهنگی کشور با وزارت صنعت در تعامل هستند تا در این زمینه اقداماتی انجام شود و نمی‌‌توان گفت که این صنایع بلوکه شده‌اند اما روابط و نظارت آنها قرار است درذیل رشته‌های دیگر و اتحادیه‌های خارج از صنایع‌دستی تعریف شود. او معتقد است: ماهیت این رشته‌ها در سطح بازار تجاری است و رویکرد حمایت از هنرهای دستی و صنعتی شامل آن نمی‌شود و با توجه به این امر ممکن است کیفیت و استاندارد هنر مورد تهدید قرار گیرد و با توجه به اینکه این امر موجب تهدید اقتدار و جامعیت اتحادیه صنایع‌دستی نیز هست با سپردن این صنایع به دیگر اتحادیه‌ها قرار است کیفیت این صنایع نیز ذیل اتحادیه صنعت، معدن و تجارت تخصصی‌تر شود. این اظهارات عجیب در حالی گفته شده که هنرهایی همچون میناکاری، قلمزنی، معرق‌کاری، منبت‌کاری و خاتم‌کاری هر ایرانی را به یاد صنایع دستی و هنر اهالی اصفهان می اندازد.

اما از سویی دیگر رئیس اتحادیه صنایع دستی اصفهان حذف 13 رسته از این اتحادیه را بزرگترین ضربه به پیکره صنایع دستی می داند و هشدار می دهد: با این تصمیم احتمال پس گرفتن دو نشان شهر خلاق و شهر جهانی صنایع دستی از اصفهان وجود دارد. به گفته عباس شیردل، متاسفانه تاکنون هیچ یک از مقامات و مسئولان استان نسبت به این موضوع پاسخ قانع کننده ای نداده اند و به دنبال انتقاد از این تصمیم، اتحادیه صنایع دستی نامه هایی به سازمان صنعت، معدن و تجارت و اتاق اصناف اصفهان، وزیرصنعت، معدن و تجارت، سلطانی فر معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نوشته است.

البته او می گوید: با پیگیری های صورت گرفته وزیر صنعت، معدن و تجارت دستور داده تا تعدادی از رسته ها به اتحادیه صنایع دستی اصفهان برگردانده شود اما این اتفاق هنوز صورت نگرفته است.

به گفته شیردل، رشته‌هایی مانند میناکاری، قلم‌زنی، نقره‌کاری و نقره‌سازی از جمله رسته‌هایی است که قرار است ارائه جواز کسب آنها از نظارت اتحادیه صنایع دستی اصفهان خارج شود و بدین ترتیب حدود ۵۰۰ کارگاه مربوط به این رشته‌ها از نظارت اتحادیه خارج و موجب افت پتانسیل اتحادیه صنایع دستی خواهد شد. همچنین رسته های نقره کاری و نقره سازی در اقتصاد اصفهان بسیار فعال و درآمدزا برای این اتحادیه است.

او با اشاره بر اینکه یکی از فاکتورهای انتخاب اصفهان به عنوان شهر خلاق و همچنین شهرجهانی صنایع دستی تعداد رشته ها و هنرمندان آنها در اصفهان بوده است، تاکید می کند: اینکه اصفهان به عنوان شهر جهانی صنایع‌دستی و شهر خلاق انتخاب شد به دلیل تعداد زیاد افراد شاغل در این رسته‌ها بوده و حتی نام این افراد در جدولی به شورای عالی جهانی صنایع‌دستی ارائه شده است.

به گفته شیردل، اتحادیه صنایع دستی زنگ خطر تبعات این تصمیم را به مسئولان گوشزد کرده اما مسئولان اصفهانی هنوز اقدامات لازم را برای رسیدگی انجام نداده اند و اگر مسئولان نسبت به این تصمیم همچنان بی توجه باشند سازمان جهانی یونسکو دو نشان شهر خلاق صنایع دستی و شهر جهانی صنایع دستی را از اصفهان گرفته و تقدیم شهرها و یا کشورهای دیگر می کند.

البته رئیس اتحادیه صنایع دستی اصفهان می گوید: برای پیگیری بیشتر این موضوع، نامه ای مکتوب به رئیس اتاق اصفهان ارسال کردم اما هنوز پاسخ مکتوبی دریافت نکردیم همچنین پاک نژاد شفاها عنوان می کنند نسبت به این اتفاق، بی اطلاع است.

پاک نژاد رئیس اتاق اصناف اصفهان در این خصوص، می گوید: حذف 13 رسته از اتحادیه صنایع دستی اصفهان هیچ ارتباطی با اتاق اصناف ندارد و سازمان صنعت، معدن و تجارت در این خصوص تصمیم گیرنده است که شیردل رئیس اتحادیه صنایع دستی در واکنش به این صحبت، می گوید: این موضوع محال است چرا که در کمیسیون تشخیص اتاق اصناف 13 رسته از اتحادیه صنایع دستی گرفته شد.

با این وجود محمدرضا پاک نژاد با بیان اینکه حذف این رسته ها از اتحادیه صنایع دستی به گونه ای نیست که مطرح شده، ادامه می دهد: هر رسته دارای یک کد تعریف شده “آیسیک” است که در اختیار هر اتحادیه قرار می گیرد بدین گونه که یک اتحادیه می تواند یک و یا حتی بیشتر از 20 رسته داشته است. به گفته وی، مسائل مطرح شده تنها اعتراض رئیس اتحادیه صنایع دستی است و مشکلی نیست که بخواهیم به آن توجه کنیم.

پاک نژاد با بیان اینکه در واقع اگر پروانه های اتحادیه صنایع دستی کاهش یابد به این صنف آسیب می زند، می افزاید: یکی از دلایلی که اصفهان شهر خلاق صنایع دستی شد، تعداد پروانه های کسب این اتحادیه بود.

البته او معتقد است: حذف 13 رسته از این اتحادیه به معنای کنار رفتن هنرمندان آن نیست و اتاق اصفهان و سازمان صنعت، معدن و تجارت به دنبال حذف قسمتی از یک صنف به عنوان هویت اثرگذار اصفهان، نیستند و پیگیری های لازم در این خصوص انجام خواهد شد. معاون بازرگانی و توسعه تجارت سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان نیز در واکنش به این اظهارنظرها، می گوید: ما به عنوان متولی سازمان صنعت، و نظارت بر اصناف بر این دیدگاه هستیم که برخی صنوف باید در حوزه گردشگری و صنایع دستی تقویت شوند. محمد مجیری با تاکید بر اینکه هیچ رسته ای از اتحادیه صنایع دستی حذف نشده و این تنها برداشت اشتباه این صنف است، توضیح می دهد: در حال حاضر اساسنامه اتحادیه ها در حال بازنگری است و بر اساس شرایط جدید احتمال حذف برخی رسته ها وجود دارد که برای برقراری دوباره آنها در اتحادیه های زیرمجموعه خود اتحادیه ها از جمله صنایع دستی باید تلاش کنند.

مجیری تاکید می کند: سازمان صنعت، معدن تجارت به دنبال حذف هیچ کد و رسته ای نیست و ما تنها به دنبال تقویت و اصلاح اساسنامه اتحادیه ها هستیم و اتحادیه صنایع دستی می تواند مطابق اساسنامه تازه، کد رسته های جدید را با شرایط موجود منطبق کند. با این اوصاف با توجه به قدمت بالای صنایع دستی اصفهان که عناوین متعددی را برای نصف جهان رقم زده می طلبد که مسئولان در خصوص بازگرداندن 13 رسته موجود به اتحادیه صنایع دستی بازنگری کنند چرا که احتمال بازپس گیری نشان شهر خلاق از این شهر وجود دارد.