همان‌طور که سخنگوی شرکت ایرباس تایید کرده، با رفع تحریم‌ها، کشورمان برای نخستین بار قصد خرید بیش از 100 فروند هواپیمای نو از شرکت ایرباس را دارد. این در شرایطی است که نگاهی به وضعیت این شرکت از تاخیرهای طولانی در تحویل سفارش‌ها حکایت دارد. مشکلات صنعتی و مشکلات مربوط به مدارک هواپیماهای تولیدی از جمله دلایل این تاخیرها عنوان شده‌اند. برخی از مدل‌های تولیدی این شرکت به دلایل قابل‌تاملی در سطح جهان خواهان زیادی ندارد و قیمت برخی مدل‌ها بسیار بالاتر از سایرین است.

گروه اقتصاد بین‌الملل: رفع تحریم‌های ایران فرصت‌ها و چالش‌های بسیاری را پیش روی اقتصاد کشورمان قرار داده است. دور بودن از بازارهای جهانی برای سال‌ها باعث شده تا تصمیم‌سازان کشورمان برای نخستین بار با بسیاری از فرصت‌ها و چالش‌های موجود در این بازارها مواجه شوند و همچون خلبانی که برای نخستین بار در مسیری پرواز می‌کند. ناگزیر به عبور از چاله‌های هوایی زیادی خواهند بود. شناخت درست چاله‌های موجود در این مسیر با استفاده از دانش، اطلاعات و تجربه‌، می‌تواند منجر به فرودی موفق در چنین پروازی شود. در حوزه تجارت ایران برای نخستین بار پس از سال‌ها می‌تواند خریدهایی مهم را انجام دهد. نوسازی ناوگان هوایی کشور یکی از این اقدامات مهم است. به همین دلیل مقامات ایران از خرید 114 فروند هواپیمای نو برای کشورمان خبر داده‌اند، ضرورتی که سال‌ها بود مردم و مقامات آن را حس کرده بودند. برای اجرایی کردن یک خرید خوب اما دانستن مختصری از کارنامه کاری شرکت ایرباس که گفته می‌شود قرار است ایران هواپیماهای خود را از آن خریداری کند می‌تواند در حفظ منافع کشورمان بسیار مفید باشد. شرکت هواپیماسازی ایرباس در سال 2015 تعداد 635 فروند هواپیمای سفارش داده شده را به مشتری‌های خود تحویل داد که توانست در این زمینه رکورد خود را بشکند. این شرکت در همین سال اولین نقطه عطف درآمدی را در فروش هواپیماهای مدل A350XWB شاهد بود. در سال 2015 با نسبت 3 سفارش به ازای 2 تحویل، سفارش‌های این شرکت از تعداد هواپیماهای تحویل داده شده پیشی گرفت. در سال گذشته میلادی ایرباس 1036 سفارش جدید برای ساخت هواپیما داشت که غالب آنها مربوط به هواپیمای A320neo بود. به علاوه، 100 سفارش جدید برای هواپیمای مدل A330 در فهرست‌ سفارش‌های این شرکت ثبت شد. این سفارش‌های جدید بر مجموع سفارش‌های پیشین ایرباس افزوده شد به نحوی که در انتهای سال مالی قبل، شرکت ایرباس در مجموع 6787 سفارش داشته است. در همان سال تعداد هواپیماهای تحویل داده شده بر اساس مدل آنها به قرار زیر است:

خانواده هواپیماهای A320؛ 491 فروند

خانواده هواپیماهای A330؛ 103فروند

خانواده هواپیماهای A350؛ 14فروند

خانواده هواپیماهای A380: فروند

خالص سفارش‌ها یعنی مجموع سفارش‌ها منهای مجموع موارد تحویل داده شده بر اساس مدل هواپیماها به قرار زیر بوده است:

خانواده هواپیماهای A320؛ 879فروند

خانواده هواپیماهای A330؛ 150فروند

خانواده هواپیماهای A350؛ 16فروند

خانواده هواپیماهای A380؛ 27فروند

جدول شماره یک فهرست قیمت مدل‌های مختلف ایرباس را در ژانویه 2015 نشان می‌دهد.

نکته‌ای که بسیاری از تحلیل‌های حوزه هواپیمایی را به خود اختصاص داده، این است که شرکت هواپیماسازی ایرباس نیز مانند شرکت هواپیماسازی بوئینگ، در تحویل سفارش‌های خود تاخیر دارد و ساخت بسیاری از سفارش‌های خود را هنوز شروع نکرده است. خریداران بسیاری هستند که مدت‌هاست منتظر تحویل سفارش‌های خود هستند. این مشکل اما تا چه حد جدی است؟ از یکسو باید گفت بله، عملکرد شرکت ایرباس طی سال‌های اخیر بی‌شک خوب بوده چون توانسته است خالص سفارش‌های خود (یعنی مجموع سفارش‌ها منهای مجموع موارد تحویل داده شده) را به بیش از دو برابر تحویل‌هایش ارتقا دهد. در سال 2014 فروش محصولات این شرکت 5 درصد رشد کرد و ارزش هر سهم آن طی این سال 61 درصد افزایش یافت که این در حدود دوبرابر درآمد هر سهم بوئینگ بوده است. البته آنچه در مقایسه شرکت‌های بوئینگ و ایرباس نباید فراموش کنیم این است که هر دوی این شرکت‌ها در پی چند سالی که در آن آمار سفارش‌های بسیار بالایی را تجربه کردند، حالا با مشکل بزرگ تاخیر در تحویل سفارش‌ها مواجهند. در ماه مارس 2015، شرکت بوئینگ 5789 فروند سفارش داشته است که هنوز تولید آنها را آغاز نکرده بود. تا جایی که پیش‌بینی‌ها نشان می‌داد که تحویل یک مدل خاص از هواپیماهای بوئینگ، 4/ 7 سال تاخیر خواهد داشت. این در شرایطی است که آمار ایرباس از تاخیری طولانی تر در تحویل خبر می‌دهد. در ماه فوریه گذشته ایرباس 28 سفارش جدید دریافت کرد در حالی که مشتریان هنوز منتظر تحویل 6332 فروند هواپیمای سفارشی خود بودند. این شرکت برای پاسخگویی به مشکل تاخیر در تحویل، تصمیم گرفت تولید خود را افزایش دهد. در حال حاضر آمار تولید شرکت ایرباس به‌طور متوسط 4/ 1 فروند هواپیما در روز است. ایرباس تصمیم گرفته است این رقم را تا سال 2017 به 50 هواپیما در ماه برساند و اگر مشکل حل نشد این رقم را به 60 هواپیما در ماه (هر روز دو فروند) ارتقا دهد.

شرکت ایرباس تحویل نخستین مدل هواپیمای A320 نئو را هفته‌ها به تاخیر انداخت. این مساله به مشکلات این هواپیمای تنگ پیکر (هواپیماهایی که یک راهرو برای عبور مسافر دارند)که اکثریت تولید این شرکت را تشکیل می‌دهد، افزود. تاخیر در تحویل این مدل هواپیما به شرکت هواپیمایی لوفت‌هانزا یک هفته پس از آن رخ داد که شرکت هواپیمایی هندی ایندیگو فاش کرد به این شرکت اطلاع داده شده است تحویل اولین جت با تاخیر سه هفته‌ای انجام می‌‌شود. شرکت قطر ایرویز که قرار بود اولین مشتری‌ای باشد که این هواپیما را تحویل می‌گیرد، به دلیل مشکل موتور هواپیما با تاخیر در تحویل مواجه شد. هواپیمای A320 نئو برای آینده ایرباس حیاتی است، این شرکت برای ساخت این هواپیما که برای نخستین‌بار در سال 2010 برای فروش عرضه شد، 4500 سفارش دریافت کرده است. این مدل نسبت به مدل پرفروش 320 Aبهره‌وری سوخت بیشتری دارد. شرکت آمریکایی بوئینگ بیش از یک سال پس از آنکه ایرباس کار ساخت این هواپیما را شروع کرد، کار روی تولید هواپیمایی را که بتواند با هواپیمای ایرباس رقابت کند، آغاز کرد. بوئینگ درست به موقع و طی چارچوب زمانی تعیین شده در چهار سال قبل هواپیمای 737 مکس را به اتاق رنگ فرستاد. شرکت ایرباس هم مطابق برنامه زمانی خود پیش می‌رفت که تاخیرهایی در تحویل به وجود آمد. ادیسون شونلند، تحلیلگر ایراینسایت می‌گوید:«این مساله برای ایرباس ناامیدکننده است، زیرا این شرکت قول تحویل به موقع را داده بود. همزمان به نظر می‌رسد تاخیر در تحویل، به هنجار جدید برای همه پروژه‌های هواپیمایی تبدیل شده است و تنها پروژه‌ای که تاکنون به موقع تحویل شده است، بوئینگ 737 مکس است.»

شرکت ایرباس مسائل مربوط به مستندات را دلیل تاخیر تحویل هواپیمای A320 نئو به شرکت هواپیمای لوفت‌هانزا عنوان کرد. مستندات به اطلاعاتی گفته می‌شود که مربوط به حفظ و نگهداری و راه‌اندازی هواپیماست. پیش از اینکه شرکت‌های هواپیمایی بتوانند از مدل جدیدی استفاده کنند، برخی از این موارد باید به تصویب مقامات محلی برسد. علت تاخیر تحویل هواپیمای جت ایرباس به شرکت ایندیگو نیز «دلایل صنعتی» عنوان شده است. شرکت قطرایرویز نیز گفته است ایرباس دلیل تاخیر در تحویل را مشکل خنک شدن توربین‌های ساخت شرکت «پرتاند ویتنی» اعلام کرده است. این مشکل باعث می‌شود هواپیما مدت طولانی‌تری روی زمین بماند. گویا تاخیر در تحویل مدل‌های جدید هواپیما امری عادی شده است. شرکت بوئینگ هم از برنامه تحویل هواپیمای 787 دریم‌لاینر 3 سال عقب است و این مساله موجب شده شرکت‌های هواپیمایی از این تولیدکننده هواپیما میلیون‌ها دلار غرامت طلب کنند. البته هواپیماهای320 A تنها بخشی از مدل‌های ایرباس هستند که با این مشکل مواجهند. پایگاه اطلاعاتی fool.com در فروردین گذشته با نگاهی به مدل‌ها و محاسبه اطلاعاتی که از تاخیر در تحویل مدل‌های مختلف ایرباس و میزان افزایش تولید این شرکت در آینده وجود دارد، جدولی از میزان تاخیر در تحویل سفارش‌های مدل‌های مختلف ایرباس را منتشر کرده بود که به شرح جدول شماره2 است.

این تاخیرها برای شرکت ایرباس هم خبر خوب و هم خبری بد است. از یک سو طولانی شدن مدت انتظار برای تحویل به معنای این است که به‌نظر می‌رسد جریان درآمدی این شرکت طولانی‌تر، باامنیت‌تر و شفاف تر است. از سوی دیگر خبر بدی است چون هرچه زمان بیشتری طول بکشد تا ایرباس هواپیماهای خود را به مشتریان تحویل دهد، آن مشتریان زمانی طولانی تر در اختیار دارند تا نسبت به سفارش خود بازنگری کنند و به این موضوع فکر کنند که آیا اساسا به همه هواپیماهایی که سفارش داده‌اند نیاز دارند یا نه. علاوه بر این تنها مدل‌های مشخصی از هواپیماهای ایرباس هستند که با استقبال مشتریان مواجه شده‌اند که دلیل آنها را باید در کم مصرف بودن سوخت هواپیما، کیفیت بالاتر محصول و کمتر بودن گزارش‌های خرابی آن مدل‌ها جست‌وجو کرد. برخی از محصولات ایرباس به دلیل آنکه گزارش‌هایی از نقص فنی آنها منتشر شده یا به دلیل بزرگ بودن هواپیما مصرف سوخت بالایی دارند، با کمبود سفارش مواجه هستند. به‌عنوان مثال بزرگ‌ترین هواپیمای ایرباس که A380 نام دارد، اصولا تا نیمه سال 2015 هیچ سفارشی نداشته است و در ماه‌های نیمه دوم سال تنها یک مدل از سه مدل آن فقط 3 فروند سفارش داشته است. پیگیری دقیق دلایل استقبال ضعیف از این مدل تحلیل کارشناسان داخلی را می‌طلبد.

ایران در صف انتظار تحویل ایرباس 

گروه بازرگانی: نوسازی ناوگان حمل و نقل هوایی ایران با اعلام خرید 114 هواپیمای ایرباس کلید خورده است. در همین راستا خبرها حاکی از آن است که از مجموع هواپیماهایی که قرار است از این شرکت فرانسوی خریداری شود، 8 هواپیمای پهن‌پیکر ایرباس «ای 380» (A380) و 16 هواپیمای ایرباس «ای 350» (A350) در لیست خرید قرار گرفته‌اند و هنوز مشخصات 90 هواپیمای دیگر مشخص نیست. وزیر راه و شهرسازی نیز معتقد است طی 5 تا 7 سال آینده ایران می‌تواند با خطوط هوایی منطقه رقابت کند. اظهارات عباس آخوندی، در حالی مطرح شده است که اعلام شده برای نوسازی ناوگان هوایی ایران باید حدود 500 فروند هواپیما خریداری شود. برای پروازهای داخلی حدود 100 فروند هواپیمای کوتاه پرواز و برای پروازهای بین‌المللی به 400 فروند هواپیمای میان و بلند پرواز نیاز است. حال آنکه طی این مدت تنها خبر خرید 114 هواپیما به گوش می‌رسد که حدود 23 درصد از میزان نیاز ایران به هواپیما را برطرف می‌کند. ضمن اینکه کارشناسان صنعت هوایی می‌گویند خرید هواپیماهای نو از ایرباس، با توجه به زمان تحویل آنها نمی‌تواند به این زودی رنگ فرسودگی را از این ناوگان بزداید. چراکه باید برای تحویل هواپیما از ایرباس در صف انتظار ایستاد. از سویی قرارداد خرید این هواپیماها نیز هنوز منعقد نشده است. این به این معنی است که ثبت سفارشی برای ایران در این شرکت فرانسوی وجود ندارد. بنابراین با تاخیر در ثبت سفارش، تاخیر در تحویل هواپیما نیز امری بدیهی است. در این میان، معاون وزیر راه و شهرسازی ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز، جزئیات توافق اولیه ایران و ایرباس برای خرید هواپیماهای جدید را تشریح کرده است. اصغر فخریه کاشان گفته است: برای خرید 8 هواپیمای پهن‌پیکر ایرباس «ای 380» (A380) که قرار است از سال 2019 تحویل داده شود، توافقی با شرکت ایرباس صورت گرفته است. همچنین 16 هواپیمای ایرباس «ای 350» (A350) نیز از دیگر سفارش‌های ایران به این شرکت است. این مقام مسوول اعلام کرده که احتمالا تا آخر این هفته قراردادهای خرید تکمیل می‌شود. البته به گفته وی، ایران به هواپیماهای شرکت‌هایی چون «ام آر جی میتسوبیشی» (MRJ) و سری «سی» هواپیماهای «بمباردیه» کانادا نیز علاقه‌مند است. از سویی مقامات ایرانی به خرید بیش از یکصد هواپیما از شرکت «بوئینگ» هم ابراز تمایل کرده‌اند. فرهاد پرورش، مدیرعامل شرکت هواپیمایی ایران ایر نیز به بلومبرگ گفته است: این شرکت هواپیمایی قصد دارد به ناوگان خدمات منطقه‌ای خود هواپیماهایی با ظرفیت 50 و 100 صندلی اضافه کند که شامل هواپیماهای بوئینگ و ایرباس خواهد بود. زیرا در گذشته نیز با هر دو شرکت نامبرده همکاری داشته‌ایم؛ ولی این به معنی این نیست که اگر شرکت دیگری بخواهد با ما همکاری کند، به آن «نه» بگوییم. وی اظهار کرده است: ایران ایر به 3 میلیارد دلار برای خرید هواپیما نیاز دارد و ایران به‌طور کلی در نظر دارد تا 5 میلیارد دلار برای خرید هواپیما هزینه کند. این در حالی است که سخنگوی ایرباس فرانسه نیز روز گذشته اعلام کرد که پس از اجرای برجام، مقامات صنعت هواپیمایی ایران مذاکراتی را با مقامات ایرباس آغاز کردند تا بتوانند بیش از 100 هواپیمای ساخت اروپا از نوع ای 380 را از فرانسویان بخرند.