تکلیف نوبل اقتصاد امسال معلوم شد
روز گذشته پرونده نوبل اقتصاد سال ۲۰۲۲ بسته شد. هر ساله با آغاز فصل پاییز توجه دوستداران علم به آکادمی سلطنتی علوم سوئد جلب می‌شود تا از اعطای مهم‌ترین جایزه علمی در سطح جهان اطلاع پیدا کنند. نوبل اقتصاد با اینکه جزو نوبل‌های پنج‌گانه‌ای نیست که آلفرد نوبل شخصا برای آنها جایزه تعیین کرد اما به دلیل اهمیت بالای رشته اقتصاد از سال ۱۹۶۹ به دانشمندان برجسته این رشته اعطا می‌شود. دوشنبه صبح آکادمی علوم سلطنتی سوئد به گمانه‌زنی‌ها درباره نوبل اقتصاد ۲۰۲۲ پایان داد و اعلام کرد این جایزه را به پاس تحقیق روی بحران‌های مالی به طور مشترک به بن برنانکی، داگلاس دایموند و فیلیپ دیبویگ اعطا کرده است. طبق اعلام موسسه نوبل، پژوهش‌های این اقتصاددانان دانسته‌های ما درباره نحوه برخورد با بحران‌های مالی را بهبود بخشیده است و درک ما از نقش بانک‌ها در اقتصاد، به‌ویژه در بحران‌های مالی به طور چشمگیری ارتقا داده است. تحقیقات بانکداری مدرن که از سوی برنانکی، دایموند و دیبویگ در سال‌های ۱۹۸۳ و ۱۹۸۴ بنیان گذاشته شده است، توضیح می‌دهد اساسا چرا ما بانک داریم و ورشکستگی آنها چگونه به پایدار و عمیق‌تر شدن رکود کمک می‌کند. تحلیل‌های این اقتصاددانان درباره مقررات‌گذاری بازارهای مالی و مقابله با بحران‌های آنها از اهمیت عملیاتی بالایی برخوردار است.
نوبل رئیس سابق فدرال رزرو
بن برنانکی که در حال حاضر در موسسه بروکینگز مشغول به کار است، سابقه ریاست فدرال‌رزرو را در کارنامه دارد. در دوران ریاست او بود که بحران مالی ۲۰۰۸ در آمریکا به وقوع پیوست و سیاست‌های فدرال‌رزرو در آن دوران مستقیما تحت‌تاثیر نظرات و ایده‌های او قرار داشت. او در این دوران و با استفاده از اختیارات گسترده فدرال‌رزرو نرخ بهره را به صفر رساند و با در پیش‌گرفتن سیاست تسهیل مقداری، چهار تریلیون دلار اوراق قرضه را به منظور تحریک اقتصاد خریداری و از میان فعالان اقتصادی جمع کرد. این اقتصاددان مطرح به دنبال تحلیل راهگشایی که در ابتدای ۱۹۸۰ از رکود بزرگ دهه ۱۹۳۰ ارائه داد شناخته شد. براساس اعلام کمیته اعطای جایزه نوبل، تحقیقات او نشان می‌دهد چگونه اداره نامناسب بانک‌ها در سال ۱۹۲۹، از یک رکود عادی بزرگ‌ترین بحران اقتصادی تاریخ را به وجود آورده است. برنانکی نشان داد ورشکستگی بانک‌ها نه‌تنها ناشی از خود رکود نبود بلکه باعث طولانی‌تر و عمیق‌تر شدن رکود شده است.
دو استاد اقتصاد برنده نوبل
داگلاس دایموند اقتصاددان دیگری است که نوبل اقتصاد امسال را به دست آورد. این اقتصاددان در دانشگاه شیکاگو مشغول به کار است. فیلیپ دیبویگ نیز اقتصاددان دیگری است که در دانشگاه واشنگتن در سنت‌لوئیس مشغول به کار است. این دو اقتصاددان به خاطر کار نظری پیشگامانه خود که در سال ۱۹۸۳ ارائه دادند به دریافت جایزه نوبل نائل آمده‌اند. آنها در این مقاله نقش بانک‌ها در پیوند میان پس‌اندازکنندگان و دریافت‌کنندگان تسهیلات را توضیح داده‌اند. آنها نشان می‌دهند چگونه بانک‌ها در یک تضاد ذاتی میان آنها که مازاد پول نقد دارند و آنها که پول نقد احتیاج دارند قرار گرفته‌اند. بانک‌ها با عمل به عنوان یک واسطه، پس‌اندازهای افراد متعدد را جمع‌آوری می‌کنند و به آنها اجازه می‌دهند خواسته‌های پس‌اندازکنندگان برای دسترسی آسان به سپرده‌هایشان را برآورده کنند و در عین حال وام‌های بلندمدت به مشاغل و سایرین ارائه دهند.
به گفته کمیته نوبل، تحقیقات این دو اقتصاددان نشان می‌دهد در صورت وقوع اتفاقات خاص و ایجاد انتظارات و هزینه‌های غیرمنتظره، پس‌اندازکنندگان خواهان دسترسی به سپرده‌های خود هستند، در‌حالی‌که وام‌گیرندگان خواهان آن‌اند که اطمینان پیدا کنند مجبور نمی‌شوند وام‌هایشان را پیش از موعد بازپرداخت کنند. دایموند و دیبویگ نشان داده‌اند این عملکرد ضروری بانک‌ها چگونه می‌تواند آنها را در برابر شایعات ورشکستگی قریب‌الوقوع‌شان آسیب‌پذیر کند. اگر پس‌اندازکنندگان نگران این باشند که بانکی در شرف ورشکستگی است، برداشت سپرده‌هایشان می‌تواند به یک خروج بی‌ثبات‌کننده و خودتشدید شونده در بانک تبدیل شود. این فرایند حتی می‌تواند یک بانک سالم و سودده را نیز به ورطه ورشکستگی بیندازد. با ارائه شدن بیمه سپرده‌ها توسط دولت که از پس‌اندازکنندگان در برابر چنین ضررهایی محافظت می‌کند و با تاسیس و به‌کارگیری بانک مرکزی به عنوان آخرین راه‌حل، می‌توان از این نتیجه وحشتناک جلوگیری کرد.
از سوی دیگر، دایموند در پژوهشی دیگر در سال ۱۹۸۴ نشان داد که بانک‌ها در کنار فعالیت اصلی خود، به فعالیت دیگری نیز مشغول‌اند که معمولا کمتر به آن توجه می‌شود اما اهمیتی حیاتی در یک اقتصاد دارد. بانک‌ها با جمع‌آوری اطلاعات ارزشمند در مورد وام‌گیرندگان، ارزیابی اعتبار آنها و اطمینان از استفاده از وام‌ها برای سرمایه‌گذاری‌های سالم، نقش حیاتی ایفا می‌کنند. در این شرایط ورشکستگی بانک‌ها و از بین رفتن آنها موجب می‌شود اطلاعات وام‌گیرندگان از دسترس خارج شود و بانک‌های تازه‌تاسیسی که از خاکستر ورشکستگی بانک‌های پیشین سر بر می‌آورند نتوانند پس‌انداز مشتریان و اعتبارات خود را به سمت سرمایه‌گذاری‌های مولد و فعالان اقتصادی قابل‌اعتماد هدایت کنند.
اظهارات اقتصاددان نوبلیست
کمیته اعطای جایزه نوبل پس از اعلام نتایج نوبل امسال با داگلاس دایموند تماس تلفنی برقرار کرد. دایموند در این تماس گفت این خبر برای او غافلگیرکننده بوده و او خواب آرامی را تجربه می‌کرده است. او در ادامه گفت سیستم مالی امروز به مراتب بهتر از سال ۲۰۰۸ است و پیش‌بینی کرد بانک‌های مرکزی در کنترل تورم موفق عمل خواهند کرد. او همچنین گفت تلاش‌ها برای طراحی یک سیستم مالی آسیب‌ناپذیر با عملکرد اصلی آن یعنی ایجاد دارایی‌های نقدی یا در دسترس از دارایی‌های غیرنقدشونده در تضاد است. او افزود: «چنین کاری ممکن است، اما لزوما مطلوب نیست». این جایزه در حالی به این اقتصاددانان اعطا می‌شود که رهبران مالی جهان در حال آماده شدن برای نشست سالانه این هفته صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی در واشنگتن هستند و اقتصاد جهانی با تورم بالا دست‌و‌پنجه نرم می‌کند.
