دنیای اقتصاد – بهزاد بهمن‌نژاد: بازار سهام در حالی به پایان سال نزدیک می‌شود که پیش از این، شاخص کل حتی یک روز هم به مقدار خود در ابتدای سال نرسیده است. روند نزولی بورس تهران مدت‌ها است وضعیت رکودی را در این بازار به وجود آورده است. در این شرایط، کارشناسان یکی از دلایل این امر را رکود کالایی و به ویژه افت قیمت نفت عنوان می‌کنند. به عقیده بسیاری از صاحب‌نظران اقتصاد ما به بیماری هلندی دچار است، به این معنا که وجود درآمدهای حاصل از فروش برخی منابع طبیعی (در کشور ما نفت) سبب می‌شود تا اقتصاد به واردات وابستگی شدیدی پیدا کند. به این ترتیب، بازار سهام نیز به عنوان آیینه یک اقتصاد باید به این بیماری مبتلا باشد. بر این اساس، ارتباط نزدیکی میان اقتصاد کشور و قیمت نفت وجود دارد. با این حال، اکنون که با افت شدید قیمت کالاها مواجه هستیم این گمانه‌زنی ایجاد می‌شود که سایر گروه‌ها، مثلا بخش‌های خدماتی، می‌توانند عملکرد بهتری داشته باشند.  در این میان، «دنیای اقتصاد» عملکرد و چشم‌انداز گروه‌های کوچک بورسی را ارزیابی کرده است که کاملا نشان می‌دهد در اقتصادی که به بیماری هلندی دچار است در رکود قیمت کالاها نمی‌توان رشد قابل توجه سودآوری سایر بخش‌ها را انتظار داشت.

موسسات مالی و اعتباری، رقیب بانک‌ها

در این میان، حسام حسینی، کارشناس بازار سهام، در خصوص گروه بانکی می‌گوید: معضل اصلی بانک‌ها موسسات مالی و اعتباری هستند که عموما بدون مجوز نیز فعالیت می‌کنند. موسسات مزبور با نرخ‌های بالا (بیش از 22 درصد مصوب بانک مرکزی) سپرده جذب می‌کنند و نبود نظارت لازم توسط بانک مرکزی سبب می‌شود سرمایه‌ها از بانک‌ها خارج شود و بدهی آنها به بانک مرکزی افزایش یابد. بنابراین، اگر در سال آینده فعالیت موسسات مالی محدود نشود و مذاکرات هسته‌ای نیز به نتیجه مطلوبی نرسد، احتمالا این گروه وضعیت دشواری داشته باشند. این در حالی است که رسیدن به توافق هسته‌ای می‌تواند موجب افزایش سودآوری مناسب این گروه شود.

 جذابیت مقطعی مخابرات؟

عموما گروه رادیویی را با نام مخابرات می‌شناسند، اما مدتی است که نماد «همراه» نیز به این گروه اضافه شده است. این صنعت که وابستگی اندکی به بحث کالاها داشته، توانسته است عملکرد به نسبت بهتری را در سال جاری داشته باشد؛ در شرایطی که شاخص کل حدود 17 درصد افت داشته، این گروه کمتر از 5 درصد زیان را تجربه کرده است. به عقیده حسینی، این گروه همواره سود مشخص و مطمئنی را عاید سهامداران ‌کرده است و در شرایط نابسامان می‌تواند گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاری کم‌ریسک محسوب شود. وی می‌افزاید: گرچه انتظار جهش سودآوری در این گروه پایین است، اما با توجه به نزدیک شدن به مجمع پایان سال آنها («اخابر» انتهای فروردین و «همراه» در اردیبهشت) و تقسیم سود بالایی که این نمادها دارند، نسبت P/ E آنها کاهش قابل توجهی پیدا می‌کند که می‌تواند جذابیت خرید را در آن زمان افزایش دهد. شرکت مخابرات حدود 10 سال است که اجازه افزایش تعرفه تلفن‌های ثابت را نداشت، اما اخیرا از طریق هم‌کدسازی توانسته اندکی افزایش نرخ دهد و هزینه‌های خود را جبران کند، اما این موضوع در حدی نیست که بتواند جهش سودآوری آنها را رقم زند. از سوی دیگر، نماد «همراه» وضعیت به نسبت مشابهی دارد با این تفاوت که در حال ارائه نسل سوم و چهارم تلفن‌های همراه است. با این حال، در این سه پروژه نیز تاکنون پیشرفت اندکی داشته است و چشم‌انداز بسیار روشنی ندارد.

 برق و ابهام در مطالبات دولتی

این کارشناس بازار سرمایه در خصوص صنعت برق می‌گوید: شرکت مپنا توانسته است با توجه به عملکرد بهتر برق عسلویه و برخی دیگر از زیرمجموعه‌ها، وضعیت بهتری را نسبت به سال گذشته داشته باشد. با این حال، بحث مطالبات از دولت همواره گریبان‌گیر آنها بوده است. بنابراین، با توجه به کاهش قیمت نفت و احتمال کسری بودجه دولت، دریافت این مطالبات در سایه‌ای از ابهام است که کمبود نقدینگی مپنا را تشدید می‌کند. بنابراین در این گروه نیز انتظار نمی‌رود سودآوری جهش محسوسی داشته باشد. در رابطه با نرخ برق نیز نمی‌‌توان انتظار رشدی از تورم انتظاری داشت و این موضوع تنها رشد هزینه‌ها را جبران می‌کند و نمی‌تواند سبب افزایش سودآوری واقعی آنها شود.

 ثبات نرخ‌ها در سه گروه

حسینی در رابطه با گروه دارویی عنوان می‌کند: دارویی‌ها، به ویژه زیرمجموعه‌های تامین اجتماعی به علت وام‌های زیادی که از بانک‌ها گرفته بودند و افزایش نرخ بهره بانکی طی یک سال اخیر، با مشکل مواجه بودند. همین امر باعث تعدیل منفی برخی نمادهای دارویی در گزارش‌های 9 ماهه شد. در سال آینده اما، کاهش نرخ تورم و احتمالا کاهش نرخ بهره بانکی می‌تواند اندکی وضعیت آنها را بهبود بخشد. با این حال باید در نظر داشت که این گروه عموما متناسب با نرخ تورم، اجازه افزایش نرخ فروش کسب می‌کردند که کاهش نرخ تورم این نوع سود اسمی را محدود می‌کند. این تحلیلگر بورس، بازار گروه رایانه را اشباع ‌شده می‌داند و می‌افزاید: انتظار نمی‌رود در آینده نزدیک، کارمزدهای مربوط به دستگاه‌های کارتخوان (pos) که از طریق بانک مرکزی تعیین می‌شود، تغییر محسوسی پیدا کند. از سوی دیگر، افزایش تعداد این دستگاه‌ها، بازار را به حالت اشباع رسانده و آنها نتوانسته‌اند بازار هدف جدیدی پیدا کنند. بنابراین، رشد تعداد تراکنش‌ها که محدود به نظر می‌رسد تنها عاملی است که می‌تواند سودآوری این گروه را تقویت کند. محصولات غذایی سومین گروهی است که از نظر حسینی وضعیت باثباتی را در پیش دارند. به عقیده وی جذابیت این گروه طی یکی، دو سال اخیر به علت رشد بالای نرخ تورم بوده است (محصولات این گروه بیشترین سهم را در سبد کالاهای مصرفی و در نتیجه شاخص تورم دارند)، بنابراین اکنون با توجه به روند کاهشی نرخ تورم، انتظار نمی‌رود سودآوری آنها نیز رشد بالایی را تجربه کند.

 تضاد وضعیت بنیادی و عملکرد بورسی ساختمانی‌ها

این کارشناس بازار سرمایه، وضعیت گروه انبوه‌سازی را بسیار ویژه می‌داند و می‌گوید: شرایط بنیادی و عملکرد آنها در بازار سهام کاملا مجزا هستند. ساختمانی‌ها در حالی افت و خیزهای شدیدی را در بازار سهام تجربه می‌کنند که رکود سنگینی را در بازار مسکن شاهد هستیم و گزارش‌های سالانه آنها (سال مالی آنها انتهای شهریور است) نیز تغییر محسوسی را در سودآوری‌ها نشان نمی‌دهد. بنابراین به نظر می‌رسد این گروه برای برخی نوسان‌گیران جذابیت یافته و آنها در برخی شرایط باعث افت و خیز قیمت‌ها می‌شوند و چشم‌انداز روشنی با توجه به رکود بازار مسکن برای آنها وجود ندارد. به عبارت دقیق‌تر، عموما سفته‌بازی‌ها است که برخلاف شرایط بنیادی موجب رشد این گروه می‌شود.

   بیمه، چشم‌انتظار سرمایه‌های خارجی

حسینی معتقد است گروه بیمه می‌توانست امسال وضعیت خوبی داشته باشد، زیرا قیمت دارایی‌های ثابت رشد مناسبی پیدا کردند و سود عملیاتی آنها بهتر بود. با این حال، شرکت‌های بیمه‌ای این سود را ذخیره کردند. در سال آینده نیز افزایش هزینه‌ها اجازه تداوم رشد سودآوری را نخواهد داد و آنچه می‌تواند به این گروه کمک کند توافقات هسته‌ای است که با جذب سرمایه سرمایه‌گذاران خارجی سود عملیاتی آنها را بهبود می‌بخشد.

 پیشتاز گروه‌های بورسی

سایر واسطه‌گری‌های مالی یا همان لیزینگ‌ها توانسته‌اند در سال جاری عملکرد بسیار مناسبی را در میان گروه‌های بورسی بر جای بگذارند. دو عامل نرخ بهره بانکی بالا، به ویژه برای نمادهایی که از طریق افزایش سرمایه تامین مالی کرده بودند (بدون هزینه) و همچنین افزایش تولیدات خودرو موجب بهبود عملکرد این گروه شد.

برای سال آینده نیز اگر تولیدات خودرو روند رو به رشد خود را ادامه دهد و آنها نیز فعالیت خود را افزایش دهند، لیزینگ‌ها می‌توانند عملکرد بهتری نشان دهند. با این حال، کاهش احتمالی نرخ بهره بانکی، سودآوری این گروه را تحت فشار قرار می‌دهد.

 نوش‌دارویی برای قندی‌ها

حسام حسینی در پایان، افزایش نرخ اخیر در گروه قندی را نوش‌دارویی پس از مرگ سهراب خواند و گفت: این موضوع نتوانست تاثیر مثبتی بر این گروه داشته باشد. وی همچنین خشکسالی اخیر را نیز خبری منفی برای قندی‌ها عنوان کرد، زیرا ضریب استحصال شکر از چغندر را کاهش می‌دهد.

این کارشناس بازار سرمایه می‌افزاید: اکنون قیمت تمام‌شده واردات و تولید داخل تقریبا یکسان شده و فضا را کاملا رقابتی کرده است که احتمال کاهش سودآوری قندی‌ها را کاهش می‌دهد. با این حال، رشد سودآوری آنها از دو طریق، افزایش تعرفه واردات (حمایت از تولید) یا اجازه افزایش نرخ فروش می‌تواند صورت گیرد که هر دو مورد اندکی دور از انتظار هستند. 

 افت شاخص؛ رونق نسبی معاملات

هفته گذشته، شاخص کل بورس با افت 4/ 1 درصدی و عبور از کف 65 هزار واحدی در رقم 64 هزار و 841 واحد ایستاد. در این شرایط، 2 میلیارد و 557 میلیون سهم به ارزش 527 میلیارد تومان در 237 هزار و 983 دفعه معامله شد (با حذف معاملات بلوکی). بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد متوسط حجم و ارزش معاملات روزانه در هفته گذشته، به ترتیب 37 و 60 درصد نسبت به هفته ماقبل رشد داشتند که رونق نسبی در معاملات را نشان می‌دهد.

 همراهی صنایع با شاخص کل

طی هفته گذشته عمده صنایع با روند شاخص کل بورس همراهی کرده و منفی شدند. به این ترتیب از 36 گروه بورسی، فقط 8 صنعت با رشد شاخص مواجه شدند. در این میان، سایر معادن، قندی‌ها و محصولات کاغذی به ترتیب با 3/ 6، 3/ 4 و 5/ 3 درصد رشد، مثبت‌ترین صنایع هفته گذشته بودند. از سوی دیگر، در هفته گذشته گروه ابزار پزشکی، سایر واسطه‌گری‌های مالی و محصولات چوبی به ترتیب با 2/ 7، 6/ 6 و 6/ 5 درصد افت بدترین عملکرد را در میان گروه‌های بورسی به ثبت رساندند. همچنین، بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد گروه‌های خودرو، بانک و ماشین‌آلات بیشترین حجم معاملات را در هفته گذشته به خود اختصاص دادند. در این میان نیز مشاهده می‌شود به جز شرکت‌های چندرشته‌ای صنعتی که رشد اندک یک‌دهم درصدی را تجربه کردند، سایر گروه‌های پرمعامله با افت شاخص مواجه بودند.