موضوع آلايندگي اين معادن از اوايل سال 93بود كه از طريق شوراي شهر تهران و شهرداري و تأثير فعاليت آنها بر سلامت شهروندان جدي‌تر از قبل مطرح شد.

اكنون در آخرين جلسات تعيين تكليف اين معادن، موضوعاتي راجع به توقف فعاليت‌شان كمتر مطرح مي‌شود و حاضرين بيشتر در رابطه با تغيير كاربري زمين‌هاي مربوط به معادن منطقه18پايتخت نظرات خود را اعلام مي‌كنند. در واقع در اين جلسات، همه حاضرين ازجمله معاون فني- عمراني فرماندار و نمايندگان سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تهران، اداره‌كل حفاظت محيط‌زيست شهر تهران و سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهرداري تهران متفق‌القول بر اين نظرند كه هرگونه فعاليت معادن شن و ماسه غيرقانوني است و با فعاليت آنها برخورد مي‌شود. البته شواهد نشان مي‌دهد كه فعاليت عمده معادن نيز متوقف شده است و فقط يكي دوتاي آنها فعاليت مختصري دارند.

به هرترتيب زمان به سرعت مي‌گذرد و تا آخر شهريور‌ماه براي تعيين تكليف يكي از كانون‌هاي جدي توليد گردوغبار فرصت چنداني باقي نمانده است. اين در حالي است كه با تعطيلي 100درصدي معادن شن و ماسه، امكان تبديل تهديد به فرصت براي افزايش سرانه فضاي سبز، خدمات تفريحي، فرهنگي، اقتصادي و… در جنوب تهران به‌‌وجود مي‌آيد.

• شعاع ديد يك‌متري هفته پيش

اما به‌هرحال تهديدها باقي‌است و بستر عميق معادن شن و ماسه 400هكتاري همچنان به شهر و مردمانش ضرر مي‌رساند. دوشنبه و سه‌شنبه هفته گذشته وقتي هواي تهران هنگام غروب آفتاب يكباره طوفاني شد، اكثر شهروندان از حجم گردوغبار موجود حيرت‌زده شدند. در اغلب نقاط شهر راننده‌ها به سختي 100متر جلوتر خود را مي‌ديدند. در اين ميان اوضاع براي شهروندان محله خليج‌فارس و به‌خصوص اهالي ساكن در خيابان فربت منطقه18متفاوت‌تر از ساير مناطق بود. آنها كه هميشه با گردوغبار برخاسته از معادن دست‌وپنجه نرم مي‌كنند، در آن 2شب عملا در ميان خاك زندگي كردند. اين گرد و خاك در بزرگراه آزادگان به حدي زياد بود كه امكان رسيدن خبرنگار همشهري به خيابان ابوسعيد در نزديكي معادن را غيرممكن كرد. سردار مولوي، شورايار محله اما ماجراي طوفان و گردوغبار روز9شهريور را در تماس تلفني اينگونه شرح داد: «مربي كشتي نونهالان و نوجوانان در باشگاه كارگران خيابان فربت هستم. گردوخاك به حدي زياد بود كه پس از پايان تمرين، يك ساعتي من و بچه‌هاي باشگاه را براي بازگشت به خانه منصرف كرد. به‌هرحال تصميم گرفتيم كه به خانه برويم اما يك‌متري خودمان را به سختي مي‌ديديم. در راه رگبار زد و وقتي به خانه رسيديم انگار به‌خودمان كلا گل ماليده بوديم.»

• پايش آلايندگي معادن از هفته جاري

در بين همه مسائل مطرح شده در رابطه با معادن شن و ماسه جنوب غرب 3سؤال اساسي وجود دارد.اول آنكه براساس بند 20ماده 55قانون شهرداري‌ها فعاليت اين معادن به‌خاطر آلايندگي مي‌بايست خيلي پيش‌تر از اينها متوقف مي‌شد. پس اين سؤال به‌وجود مي‌آيد كه چرا هنوز اين اتفاق نيفتاده و به آنها مهلت داده شده است؟ استانداري و فرمانداري تهران پاسخ اين سؤال را تاكنون به‌صورت شفاف به همشهري اعلام نكرده‌اند و فقط غلامحسين آرام، معاون فني- عمراني فرماندار در گفت‌وگويي اعلام كرد كه انتقال معادن با اين وسعت به‌راحتي امكانپذير نيست. به گفته وي دستور به تعطيلي سريع آنها مي‌تواند تبعات ديگري داشته باشد. با وجود اين، مسئول نظارت بر معادن استان تهران عنوان كرد كه معادن هيچ‌گونه مجوز برداشت معدني از سازمان صنعت و معدن نگرفته‌اند. معيني با بيان اينكه از تاريخ 19آذر 90مجوز معدني از دفتر فني استانداري به سازمان صنعت، معدن و تجارت منتقل شده افزود:« از آن تاريخ به بعد ما مجوز معدني به معادن شن‌وماسه منطقه 18 نداده‌ايم.» البته گفتني است كه اين نماينده سازمان در 2جلسه اخير فرمانداري حضور نداشته و عبدي نماينده آنها در جلسات بوده است.

دومين سؤال نيز اينكه آيا نهاد‌هاي درگير با معادن شن و ماسه به‌خاطر فعاليت بدون مجوز معدني مي‌توانند خساراتي را كه به شهر و شهروندان وارد شده است مطالبه كنند يا خير؟ معيني در پاسخ به اين سؤال اظهار كرد كه طبق ماده يك، 2و 4قانون معادن، برداشت هرگونه ماده معدني در حيطه سازمان صنعت، معدن و تجارت است و نياز به مجوز دارد. اينگونه كه وي عنوان كرد بنابراين نداشتن مجوز، خلاف قانون به‌حساب مي‌آيد. محمدحسين بازگير، مديركل محيط‌زيست استان تهران هم كه پيش‌تر به همشهري گفته بود گردوغبار به فضاي سبز و مبلمان شهري آسيب مي‌رساند در اين خصوص گفت: «اداره‌كل محيط‌زيست چنين بحثي ندارند اما به هرحال وقتي مالكي از معدني برداشت مي‌كند، بايد حق و حقوق دولتي را هم بپردازد. علاوه بر اين بايد به بسترهاي شهري نيز توجه داشته باشد.» وي البته اضافه كرد كه اكنون معادن با همكاري‌هايي كه داشته‌اند فعاليت‌شان را يا متوقف كرده‌اند يا به حداقل رسانده‌اند.

سؤال بعدي هم اينكه چه مقدار از گردوغبار تهران به‌دليل وجود اين معادن عميق است؟ بازگير اين سؤال را اينطور پاسخ داد: «آنچه محرز است اينكه آنها در محدوده سكونتگاهي آلايندگي دارند و فعاليت‌شان مطابق با توسعه شهر نيست. با وجود اين، چون سهم هركدام از منابع در توليد آلايندگي هواي پايتخت را نداريم، نمي‌توانيم براي معادن منطقه 18هم درصد آلايندگي مشخص كنيم. اگرچه طرحي استاني را از هفته جاري آغاز خواهيم كرد كه براساس آن در يك‌زمانبندي 2ماهه وضعيت زيست‌محيطي معادن غرب و جنوب تهران را پايش خواهيم كرد.»

• تعطيلي معادن و طرح تفرجگاهي، 2موضوع جدا از هم هستند

در آخرين جلسه فرمانداري تعيين تكليف نهايي، بحث‌‌ها حول محور تغيير كاربري معادن چرخيد. يكي از موارد هم بررسي نحوه سرمايه‌گذاري در طرح تفرجگاهي- اقتصادي ارائه شده بود. به گفته رئيس ساماندهي مشاغل شهرداري منطقه 18، هيأت مديره شركت مطرح در اين زمينه در جلسه اعلام كرده كه سرمايه‌اي براي اين موضوع ندارد. اميرحسين عليزاده اضافه كرد: «شركت سرمايه‌گذاري نيز گفت كه سرمايه را بايد خود سهامداران شركت تأمين كنند.» وي تأكيد كرد كه اگرچه بحث سرمايه‌گذاري براي طرح اقتصادي- تفريحي و خدماتي مطرح شده ولي بايد درنظر داشت كه در وهله اول بايد جلوي استمرار فعاليت معادن فعال طبق مواد قانوني گرفته شود. در واقع عليزاده به اين نكته اشاره كرد كه توقف فعاليت معادن با اجراي طرحي به جاي آنها هيچ ارتباطي باهم ندارد. وي ادامه داد كه شهرداري آمادگي لازم را براي طرح دارد. بازگير، مديركل حفاظت محيط‌زيست استان تهران نيز عنوان كرد كه بخشي از ظرفيت معادن مثل نيروي انساني و توليد بتن را هم مي‌توان در اجراي طرحي كه نهايي مي‌شود، استفاده كرد.