دنیای اقتصاد- بهزاد بهمن‌نژاد: بورس تهران برای سومین هفته متوالی با افت شاخص مواجه شد و به این ترتیب در یک قدمی شکست کف 64 هزار واحدی قرار گرفت. بی‌تفاوتی یا حتی واکنش منفی به اخبار مذاکرات هسته‌ای که بعضا متناقض نیز هستند یکی از عوامل افت شاخص محسوب می‌شود. همچنین، توقف برخی نمادهای مهم بازار سهام، با کاهش حجم معاملات زمینه را برای افت بیشتر فراهم می‌کند. از سوی دیگر، فشار عرضه در پایان سال که از سویی می‌تواند به علت نیاز معامله‌گران به نقدینگی در این دوره زمانی باشد و از سمت دیگر به دلیل نیاز سهامداران حقوقی به تسویه حساب پایان سال مالی خود است (افزایش معاملات بلوکی در این مدت، گواهی بر این ادعا است). تمام موارد مزبور موجب ایجاد به اصطلاح فضای «خرسی» (شرایطی که انتظار معامله‌گران افت بیشتر یا حداقل عدم رشد قیمت‌ها است) در بورس تهران شده که توجه به عوامل مثبت را به حداقل رسانده است. 

پس از رکوردزنی شاخص کل بورس در نیمه دی 92، اکنون نزدیک به 14 ماه است که بازار سهام نزول فرسایشی خود را ادامه می‌دهد. از آن زمان تا‌کنون، زیان بازار سهام بر‌اساس شاخص نقدی 38 درصد شده است که مقدار آن با بیشترین افت این شاخص در سال 87 (بحران جهانی) برابری می‌کند. این موضوع بار دیگر تاکیدی بر این نکته است که بازار سهام برای رسیدن به نقطه تعادلی خود، همواره با رفتاری فراواکنشی همراه است. به عبارت دقیق‌تر، چه در مسیر صعودی و چه در مسیر نزولی، هیجان موجود در بازار سهام موجب می‌شود شاخص افت و خیز شدیدتری را تجربه کند.

 تحولات مثبت و آینده بورس

بنابراین به نظر می‌رسد اکنون نیز بازار سهام در مسیر نزولی اندکی بیش از اندازه عمل کرده است. این موضوع از جنبه‌های مختلف قابل رویت است که مهم‌ترین آنها، نسبت قیمت به درآمد (P/ E) متوسط بازار سهام است. این نسبت که بیانگر وضعیت عمومی بورس است به‌طور تاریخی و در زمانی که متوسط نرخ تورم 22 درصد بوده، حدود 6 مرتبه است. اکنون اما، P/ E بورس تهران به کمتر از 5 مرتبه رسیده که حدودا یک واحد کمتر از متوسط خود است. در این میان، نرخ تورم نیز بر اساس آخرین آمارها به حدود 15 درصد رسیده است و بر اساس هدف‌گذاری دولت قرار است در سال آینده نیز در سطح 14 درصدی باقی بماند. این موضوع می‌تواند نسبت تعادلی P/ E بازار سهام را نیز افزایش دهد.  با این حال، آنچه مانع این رویداد می‌شود یکی فضای منفی یا همان «خرسی» در بازار سهام است و دوم بحث نرخ بهره بانکی است. در واقع، P/ E بازار پول یا همان سپرده‌های بانکی حدود 5/ 4 مرتبه است و اکنون با توجه به تورم 15 درصدی، سود واقعی (سود اسمی 22 درصد منهای تورم) سپرده‌های بانکی به 7 درصد رسیده است. واضح است این سرمایه‌گذاری کم‌ریسک و با سود بالا، جذابیت ورود به بازار سهام را به شدت کاهش می‌دهد. همچنین، افزایش نرخ بهره موجب رشد هزینه‌های شرکت‌های بورسی و افزایش هزینه‌های آنها می‌شود. در این میان اما، بر خلاف دولت گذشته که اعتقادی به هماهنگی نرخ تورم و نرخ بهره بانکی نداشت، تیم اقتصادی دولت تدبیر و امید همواره بر لزوم این هماهنگی تاکید کرده است. بنابراین، انتظار می‌رود در سال آینده شاهد کاهش سود سپرده‌های بانکی باشیم که در مجموع می‌تواند با توجه به سطوح پایین قیمت‌ها در بازار سهام، رشد این بازار را رقم زند.

از سوی دیگر، توقف نسبی افت قیمت‌های جهانی کالاها یکی دیگر از مسائلی است که نگرانی‌های بازار سهام را کاهش می‌دهد. این موضوع در گزارش‌های پیش‌بینی سود شرکت‌های بورسی برای سال آینده به خوبی مشاهده می‌شود؛ در این رابطه، گرچه عمده شرکت‌ها بسیار محافظه‌کارانه سودآوری سال آینده خود را پیش‌بینی کرده‌اند، اما احتمال پایین افت بیشتر قیمت جهانی کالاها می‌تواند تضمینی برای پوشش یا حتی تعدیل مثبت سود شرکت‌های مزبور باشد.

سازمان بورس نیز از زمان آغاز به کار ریاست جدید، عملکرد مناسبی داشته و اقدامات سازنده‌ای انجام داده است. در این میان می‌توان به ارائه شاخص‌های جدید قیمت و هم وزن اشاره کرد که امکان تحلیل‌های بهتر و دقیق تر را در بورس تهران فراهم می‌کند. همچنین، کاهش حجم مبنا و احتمالا افزایش دامنه نوسان از جمله دیگر اقدامات مثبت جهت بهبود عملکرد بورس تهران محسوب می‌شود. در این شرایط، اقدامات شفاف‌سازی مجلس و دولت درخصوص برخی صنایع نیز گام‌های مثبتی است که با پیگیری‌های تیم جدید سازمان بورس همراه بوده است. در این رابطه می‌توان به تعیین منطقی نرخ بهره مالکانه برای معادن اشاره کرد؛ به‌طوری که هر محصول بر اساس فرآیندی که روی آن انجام شده است، بهره متفاوتی دارد. همچنین، شفافیت پالایشگاهی‌ها از دیگر امیدواری‌های بازار سهام است. در نهایت نیز موضوع نرخ خوراک پتروشیمی‌ها که قرار است به زودی تعیین شود از دیگر خوش‌بینی‌های موجود به آینده بازار سرمایه است.

 یک هفته با بازارها

هفته گذشته، بازار سهام با زیان یک درصدی در رقم 64 هزار و 52 واحدی ایستاد و بدترین عملکرد هفتگی را در میان بازارهای رقیب، یعنی ارز و سکه به ثبت رساند. در این شرایط، شاخص بازار ارز با رشد 6/ 0 درصد بهترین عملکرد را در میان بازارهای سه‌گانه تجربه کرد و در نهایت هر دلار آمریکا به قیمت 3 هزار و 440 تومان معامله شد. سکه نیز با رشد 5/ 0 درصدی، در پایان هفته به قیمت 998 هزار تومان معامله شد.

 رکود معاملاتی در بورس تهران

هفته گذشته، 2 میلیارد و 679 میلیون سهم به ارزش 538 میلیارد تومان در 194 هزار و 126 دفعه معامله شد. همان‌طور که اشاره شد نزدیک شدن به پایان سال بار دیگر بر میزان معاملات بلوکی میان سهامداران حقوقی افزوده است. بر این اساس، بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد متوسط حجم و ارزش معاملات روزانه در هفته گذشته (با حذف معاملات بلوکی)، به ترتیب 40 و 34 درصد نسبت به هفته ماقبل افت داشتند که نشان از رکود نسبی در معاملات بازار سهام دارد.

 افت دسته‌جمعی صنایع بورسی

طی هفته گذشته عمده صنایع با روند شاخص کل بورس همراهی کرده و منفی شدند. به این ترتیب 23 صنعت بورسی (از 36 گروه) روند منفی را سپری کردند. در این میان، گروه‌های زراعت، چاپ و چرم به ترتیب با 7/ 9، 9 و 2/ 8 درصد رشد، مثبت‌ترین صنایع هفته گذشته بودند. از سوی دیگر، در هفته گذشته صنایع ماشین آلات، انبوه‌سازی و ساخت محصولات فلزی به ترتیب با 9/ 5، 6/ 4 و 5/ 4 درصد افت بدترین عملکرد را در میان گروه‌های بورسی به ثبت رساندند. همچنین، بررسی «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد گروه‌های بانک، خودرو و شرکت‌های چندرشته‌ای صنعتی بیشترین حجم معاملات را در هفته گذشته به خود اختصاص دادند. در این میان نیز مشاهده می‌شود به جز سرمایه‌گذاری‌ها که رشد اندک هفت دهم درصدی را تجربه کردند، سایر گروه‌های پرمعامله با افت شاخص مواجه بودند.