توافق ایران با شش قدرت جهانی زمینه‌ای برای حضور جدی‌تر سرمایه‌گذاران خارجی از کشورهای مختلف (به خصوص اروپایی‌ها) به ایران شد. با گذشت حدود دو ماه از این توافق، تب‌و‌تاب حضور هیات‌های تجاری خارجی در حال افزایش است و محور گفت‌و‌گوی اکثر آنها با مقامات کشور، سرمایه‌گذاری مشترک و حضور طولانی مدت در بازار ایران است. «دنیای اقتصاد» با بررسی تصویر آماری از سفرهای تجاری، زمینه‌های همکاری با 11 هیات خارجی را که از ابتدای امسال به ایران آمده‌اند، بررسی کرده است.

گروه بازرگانی: بعد از گذشت حدود دو ماه از توافق وین، اشتیاق کشورهای اروپایی برای همکاری با ایران هنوز از تب و تاب نیفتاده و آخرین خبرها حاکی از حضور هیات اوکراینی در هفته جاری و هیات 130 نفره فرانسوی در انتهای شهریورماه است. اوکراینی‌ها پس از 12 سال برای همکاری به همراه مقامات عالی رتبه خود وارد ایران می‌شوند. هیات تجاری فرانسوی نیز که فابیوس پیش از این از حضور آنها در ایران خبر داده بود،‌ یکی از هیات‌های بلند پایه اقتصادی است که پس از توافق وین به ایران می‌آید.

گروه لابی تجاری فرانسه موسوم به مدف(Medef) هیاتی متشکل از حدود 130 شرکت شامل شرکت‌های بزرگی مانند توتال و پژو را در یک سفر سه روزه از 21 تا 23 سپتامبر (30 شهریور تا اول مهر) به ایران می‌فرستد.

تیبو دو سیلگی، نایب رئیس شرکت ساختمان‌سازی وینسی و یکی از اعضای مدف که ریاست این هیات را برعهده دارد، گفت: این دیدار برای ما بسیار اهمیت دارد. از زمان توافق هسته‌ای ماه ژوئیه، شرکت‌های فرانسوی از رقیبان اروپایی، آمریکایی و آسیایی خود در احیای روابط اقتصادی با ایران عقب افتاده‌اند، بنابراین اکنون باید فرصت‌های از دست رفته را جبران کنند. وی به کشورهای آلمان، اتریش، چین و آمریکا اشاره کرد که از شرکت‌های فرانسوی جلو افتاده‌اند. براساس گزارش خبرگزاری رویترز، وزیران بازرگانی و کشاورزی فرانسه نیز این هیات را در سفر به ایران همراهی می‌کنند.

فرانسه با وجود سابقه طولانی روابط تجاری، سیاسی و اجتماعی با ایران، در جریان مذاکرات هسته‌ای شش قدرت جهان سخت‌ترین موضع را در قبال تهران داشت. اما لوران فابیوس، وزیر خارجه فرانسه که برای بهبود روابط دوجانبه در تابستان به تهران سفر کرد، مکررا اظهار کرده بر این باور است که موضع مذکور پس از برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران، به شرکت‌های فرانسوی لطمه نخواهدزد. وی برخلاف سایر وزیران غربی و با وجود اینکه با وزیران کلیدی ایران در بخش‌های انرژی، حمل‌ونقل و صنعت دیدار کرد، در سفرش هیچ یک از مدیران شرکت‌های فرانسوی را همراه نیاورد. بر این اساس، برداشته شدن تحریم‌های ایران ممکن است در سه ماهه اول سال 2016 آغاز شود. شرکت‌های فرانسوی مانند خودروساز پژو و غول نفتی توتال از نظر تاریخی حضور چشمگیری در بازار ایران داشته‌اند؛ اما تحریم‌های اتحادیه اروپا و آمریکا که در سال 2011 علیه ایران وضع شد، این شرکت‌ها را وادار به خروج از این کشور کرد.

طبق برآورد وزارت خارجه فرانسه، واردات از ایران به فرانسه از 77/ 1 میلیارد یورو در سال 2011 به 62 میلیون یورو در سال 2013 کاهش یافت و صادرات فرانسه به ایران طی مدت مذکور از 66/ 1 میلیارد یورو به 494 میلیون یورو تنزل کرد. بانک فرانسوی بی ان پی پاریبا در سال 2014 به دلیل انجام مبادلاتی برای ایران به نقض تحریم‌های آمریکا متهم شد و به پرداخت نزدیک به 9 میلیارد دلار جریمه محکوم شد. دیپلمات‌های فرانسوی اظهار می‌کنند بانک‌های این کشور مردد بوده و پیش از حمایت از شرکت‌های فرانسوی در ایران، منتظر هستند ببینند رهبران آمریکایی چگونه به برداشته شدن تحریم‌های ایران واکنش نشان می‌دهند.

یازده هیات تجاری به ایران آمدند

هر چند پس از بیانیه لوزان، هیات‌های تجاری مختلفی برای کسب اطلاعات در ایران حضور یافتند، اما توافق وین بهانه‌ای برای حضور جدی‌تر کشورهای اروپایی در صحنه رقابت برای کسب بخشی از بازار بزرگ ایران بود، به‌گونه‌ای که ساختار هیات‌ها شکل دیگری به خود گرفته و هر یک از هیات‌ها حداقل با یک وزیر، وارد ایران می‌شوند.

پیش از توافق وین، هیات‌های تجاری مختلفی از آلمان، فرانسه، ژاپن،‌ ایتالیا،‌ جمهوری، چک،‌ اسپانیا و اتریش وارد ایران شدند. محور گفت‌وگوی اصلی این هیات‌ها، سرمایه‌گذاری مشترک با ایران و حضور طولانی مدت در بازار ایران بود. البته هیات‌های دیگری از سایر کشورها در سطوحی پایین‌تر وارد ایران شده و با بخش خصوصی دیدار کردند.

پیش از توافق وین،‌ ترکیه جزو اولین کشورهایی بود که پس از بیانیه لوزان با حضور رئیس‌جمهوری این کشور در ایران، ‌خواستار توسعه همکاری تجاری بین دو کشور شد. در واقع اولین رایزنی‌های تجاری پس از بیانیه لوزان توسط همسایگان ایران صورت گرفت. سفر رئیس‌جمهوری ترکیه به ایران به امضای چند تفاهم‌نامه ختم شد. پس آن رئیس‌جمهوری افغانستان در سفری به ایران، با بخش خصوصی دیدار کرد و همانند سایر کشورها، خواستار گسترش روابط بین دو کشور شد. هرچند این کشور روابط تجاری خوبی با ایران دارد. هیات سوئیسی نیز به سرپرستی سفیر سابق سوئیس به ایران آمد و صنایع کوچک و متوسط را نشانه گرفت و اشتیاق فعالان اقتصادی سوئیسی را برای همکاری مشترک با ایران اعلام کرد. هیات‌های آلمانی با تاکید بر همکاری در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر و هیات لهستانی با تکیه بر عملیاتی کردن برخی از تفاهم‌نامه‌هایی که بین دو کشور در گذشته بسته شده است، هر یک با حضور در ایران وارد رقابت با سایر اروپایی‌ها شدند.

اما فعالان اقتصادی ایرانی نیز در فصل جدید اقتصادی بیکار ننشستند و برای حضور هیات‌های خارجی و سرمایه‌گذاری احتمالی آنها، دست‌به‌کار شدند و کمیته‌ای برای جذب سرمایه‌گذاری تشکیل دادند. همچنین راه‌اندازی دفتر پساتحریم نیز یکی دیگر از اقدامات اتاقی‌ها برای دوره جدید تجاری بود. اتاق تهران نیز تشکیل کمیته جذب سرمایه‌گذاری خارجی را در شرایط کنونی ضروری دانست و این موضوع را در دستورکار قرار داد. همچنین بخش‌خصوصی خواستار واگذاری مدیریت هیات‌های تجاری در دوره جدید اقتصادی به این بخش شد تا بتواند از این رفت‌وآمدها برای قدرتمند شدن بخش خصوصی استفاده کند.

بسیاری از کشورهای اروپایی هرچند هنوز به ایران نیامده‌اند، اما خواستار حضور در ایران هستند. انگلیس، از جمله کشورهایی است که فعالان اقتصادی اش برای تعلل در مذاکره تجاری این کشور با ایران،‌ از دولتمردانشان گله‌مند هستند و خود را در انتهای صف اروپایی‌ها می‌بینند.

با توجه به بهبود مناسبات سیاسی و اقتصادی ایران که افزایش رفت و آمدهای متعدد هیات‌های تجاری از کشورهای اروپایی و آسیایی به ایران را در سال جاری به همراه داشته است، می‌توان مدعی بود که شرایط اقتصادی ایران در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری مناسب فعالیت‌های بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری است.

هرچند براساس آخرین آمارهایی که وزارت صنعت، معدن وتجارت منتشر کرده است، در سال 93 با کاهش 5/ 54 درصدی پذیرش هیات تجاری و همچنین کاهش 55 درصدی اعزام هیات تجاری نسبت به سال 92 روبه‌رو بوده‌ایم. اما روند ورود هیات‌های تجاری از ابتدای سال 94 تا کنون بیانگر بهبود حضور کشورهای خارجی در ایران است.

در سال 93 شاهد پذیرش 20 هیات تجاری به کشور بوده‌ایم، این در حالی است که در سال 92 ایران میزبان 44 هیات تجاری بود. در ارتباط با اعزام هیات تجاری نیز کشور در سال 93، بالغ بر 17 هیات تجاری را به سایر کشورها اعزام کرده، این در حالی است که تعداد هیات‌های تجاری اعزامی در سال92، بالغ بر 38 هیات بوده است.