40 سناتور‌ دموکرات و 2 سناتور مستقل ایالات‌متحده، شامگاه پنج‌شنبه به وقت تهران، در اقدامی که یک پیروزی بزرگ برای مهم‌ترین پرونده دیپلماسی باراک اوباما، رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده به شمار می‌رود، با رای‌گیری درباره طرح «رد برنامه جامع اقدام مشترک» مخالفت کردند و به «کفایت مذاکرات» در این باره رای ندادند. به این ترتیب نمایندگان سنا باید همچنان به بحث درباره «برجام»‌ ادامه دهند؛ موضوعی که با توجه به نزدیک بودن ضرب‌الاجل بررسی توافق در سنا یعنی هفدهم سپتامبر (26 شهریور) به منزله آن است که دموکرات‌های سنا اجازه نمی‌دهند، جمهوری‌خواهان به توافق رای منفی دهند تا اوباما مجبور باشد از حق وتوی خود استفاده‌کند و در برابر تصمیم کنگره بایستد. ناکامی جمهوری‌خواهان در تصویب طرح رد برجام، شکستی سنگین برای لابی‌های ضد‌توافق به‌طور اعم و لابی صهیونیست‌ها در آمریکا «آیپک» به‌طور اخص به شمار می‌رود که در طول جریان مذاکرات با صرف میلیون‌ها دلار در‌صدد به شکست کشاندن توافق هسته‌ای بودند. این رخداد مهم سیاسی همچنین حکایت از آن دارد که هیمنه آیپک (کمیته روابط عمومی آمریکا و اسرائیل‌) در عرصه سیاست خارجی آمریکا شکسته و این لابی به ظاهر قدرتمند، اقتدار سابق خود را از دست داده‌است.

گروه دیپلماسی، سعیده سادات فهری: روز پنج‌شنبه برای توافق هسته‌ای ایران و همچنین دموکرات‌های آمریکا روز سرنوشت‌سازی بود؛ باوجود اینکه اکثریت کنگره در اختیار جمهوری‌خواهان مخالف با برجام(برنامه جامع اقدام مشترک) قرار دارد اما عصر پنج‌شنبه و پس از ساعت‌ها بحث درباره توافق هسته‌ای با ایران، نتیجه رای‌گیری در مجلس سنای آمریکا درباره کفایت مذاکرات با 58 رای موافق در برابر 42 رای مخالف، ناکامی جمهوری‌خواهان را آشکار کرد و 42 نماینده دموکرات در مجلس سنای آمریکا به طرح جمهوری‌خواهان برای کفایت مذاکرات و آغاز رای‌گیری درباره پیش نویس طرح انتقادی آنها از توافق هسته‌ای ایران، رای منفی دادند.

در واقع با رای مثبت سناتورهای دموکرات، آنها از این طریق امکان رای‌گیری درباره توافق را که می‌توانست رای منفی به همراه داشته باشد، متوقف کردند. باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا با صدور بیانیه‌ای ناکامی جمهوری‌خواهان را «یک پیروزی برای دیپلماسی، منافع ملی آمریکا و امنیت جهان» توصیف کرده است. براساس رویه درونی مجلس سنا، بحث در مورد یک طرح حد زمانی ندارد، اما اگر ۶۰ عضو از ۱۰۰ سناتور به کفایت مذاکرات رأی دهند، مذاکرات متوقف و رای‌گیری انجام می‌شود. نتیجه رای‌گیری مقدماتی در سنای آمریکا پیروزی مهمی برای دولت باراک اوباماست که در هفته‌های گذشته سخت تلاش کرده بود با حفظ انسجام در اردوی دموکرات‌ها، مانع از مطرح شدن طرح مذکور در صحن سنا شود.

مک کانل: دوباره رای‌گیری می‌کنیم

همزمان با این تحولات، سناتور هری رید، رهبر اقلیت دموکرات، از پیروزی اردوی حامیان توافق ابراز خرسندی کرده است اما جمهوری‌خواهان هنوز شکست را نپذیرفته‌اند. سناتور میچ مک کانل، رهبر اکثریت جمهوری‌خواه در سنا، بار دیگر خواهان انجام رای‌گیری شده است اما هنوز روشن نیست این تلاش او به نتیجه برسد. مک کانل «کارشکنی» دموکرات‌ها را یک «تراژدی» توصیف کرد و گفت: «ما این هفته دوباره به این مساله خواهیم پرداخت تا ببینیم شاید کسانی باشند که بخواهند نظرشان را عوض کنند.» به گزارش «ایسنا» به نقل از پایگاه خبری هیل، مک کانل ضمن محکوم کردن این اقدام دموکرات‌ها گفت که آنها حتی مانع از این شدند که مردم آمریکا بتوانند یک رای واقعی درباره آنچه مهم‌ترین مساله سیاست خارجی در این دوره است، داشته باشند. او ادامه داد: «اگر رئیس‌جمهوری کاملا از این توافق اطمینان دارد، پس نباید نگران باشد. او باید به درستی و با غرور از حق وتوی خود استفاده و عقاید خود را برای مردم آمریکا روشن کند.» سناتور جمهوری‌خواه جان کورنین نیز وعده داد که تلاش برای رای‌گیری درباره توافق هسته‌ای این هفته ادامه پیدا کند. اما سناتور دیک دربین، از سناتورهای ارشد دموکرات در یک کنفرانس خبری خطاب به رهبری جمهوری‌خواهان گفت: «شما اگر خواستید می‌توانید ۱۰ بار دیگر هم خواهان رای‌گیری شوید، چیزی تغییر نخواهد کرد.»

این در حالی‌است که مخالفان توافق هسته‌ای با ایران در مدت اخیر از تمام امکانات خود برای ایجاد مانع در راه تصویب نهایی توافق بهره برده‌اند. تنها ۴۰ میلیون دلار مخارج کمپین مخالفت با توافق است که بخش عمده آن از طریق گروه‌های حامی اسرائیل تامین شده است.

انتقاد بینر از اوباما

در عین حال جان بینر، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا از حزب جمهوری‌خواه نیز اعلام کرد که جمهوری‌خواهان با هر ابزاری خواهند کوشید مانع از اجرای توافق هسته‌ای با ایران شوند.

رئیس مجلس نمایندگان آمریکا روز پنجشنبه در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفت، توافق اتمی با ایران بدتر از آن چیزی است که او می‌توانست تصور کند. او تاکید کرد هر چه در توان دارند با استفاده از هر وسیله‌ای که در اختیار آنها است از اجرای توافق هسته‌ای با ایران جلوگیری خواهند کرد. جان بینر از باراک اوباما انتقاد کرد که او با تهدید به وتوی قطعنامه احتمالی کنگره، تعهدات قانونی خود را نقض کرده است.

جمهوری‌خواهان از احتمال استفاده دموکرات‌ها از «فیلی‌باستر» ناخرسندند و می‌گویند این رفتار بر خلاف روح قانون «کورکر» است. این قانون با آرای اکثریت اعضای سنای آمریکا تصویب شد و رئیس‌جمهوری آمریکا نیز آن را امضا کرد. این مصوبه به کنگره آمریکا نقش نظارتی در روند تایید برجام داده است. جان بینر همچنین هشدار داد که احتمال دارد از باراک اوباما به دلیل تخطی از قانون کورکر شکایت کنند.

بنا بر توافق کاخ سفید و کنگره، مجالس نمایندگان و سنای آمریکا تا روز ۱۷ سپتامبر (پنج‌شنبه جاری) فرصت دارند در مخالفت با توافق هسته‌ای قطعنامه‌ای تصویب کنند.

استقبال کری از تصمیم سنا

همزمان رای سنای آمریکا واکنش‌های مثبتی را از سوی کاخ سفید، دموکرات‌ها و در کل حامیان توافق به دنبال داشت. جان کری، وزیر خارجه آمریکا از نتیجه به دست آمده در سنای آمریکا که رد توافق هسته‌ای ایران را ناکام گذاشت، استقبال کرد و این رای را گامی مهم برای آمریکا و شرکای بین‌المللی آن در مسیر اجرای برجام دانست. به گزارش «ایرنا» جان کری روز گذشته با صدور بیانیه‌ای که روی سایت وزارت خارجه آمریکا قرار گرفته است، نوشت: «رای سنا گامی مهم برای آمریکا و شرکای بین‌المللی آن در جهت اجرایی کردن توافقی است که در تاریخ 14ژوئیه در وین به دست آمد و می‌تواند مانع از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای در آینده باشد.» این سخنان کری در شرایطی بیان می‌شود که ایران بارها اعلام کرده در پی دستیابی به سلاح هسته‌ای نبوده و نیست. وزیر خارجه آمریکا در بیانیه خود تاکید کرده است که اجرای توافق هسته‌ای موجب امنیت بیشتر خاورمیانه و جهان برای آمریکا، دوستان و متحدانش خواهد شد. کری همچنین در بیانیه خود با قدردانی از اعضای سنا که به گفته او با دقت توافق (وین) را مورد بازبینی قرار داده و به مفاد آن اندیشیده‌اند، یادآور شد:« می‌دانم که برای بسیاری از همکاران سابقم (در سنا) این تصمیم به غایت دشوار بود، اما معتقدم فواید توافق بیش از هر نقطه ضعف بالقوه آن است.» جان کری در بیانیه خود مدعی شده است: «برجام شامل مفاد گسترده راستی‌آزمایی و شفاف‌سازی است که بنابر آن، فعالیت‌های هسته‌ای ایران را کاهش داده و محدود می‌سازد و همچنین این کشور را از دستیابی به سلاح هسته‌ای برای همیشه باز می‌دارد.» در بیانیه جان‌کری تاکید شده است که وزارت خارجه و تمامی دولت آمریکا کاملا متعهد به اجرا و راستی‌آزمایی این توافق بوده تا از پایبندی ایران به آن اطمینان یابند.

حمایت دوباره سران اروپایی از توافق

شکست جمهوری‌خواهان آمریکا در مسیر مانع‌تراشی در اجرای برجام و پیروزی سیاسی تاریخی باراک اوباما در شرایطی رخ داد که ساعتی پیش از شروع رای‌گیری در سنای آمریکا، نخست‌وزیر بریتانیا، رئیس‌جمهوری فرانسه و صدراعظم آلمان در مقاله‌ای مشترک در روزنامه واشنگتن پست، حمایت کامل خود را از این توافق‌نامه اعلام و از آن به‌عنوان سنگ بنای حل دائمی مناقشه بر سر برنامه هسته‌ای ایران یاد کردند و خواهان حمایت کنگره از آن شدند.

شکست آیپک و خشم صهیونیست‌ها

لابی رژیم صهیونیستی در آمریکا (آیپک) نیز که از ابتدای توافق هسته‌ای وین به شدت فعالیت‌هایش علیه برجام را شدت بخشیده و تاکنون حداقل ۲۰ میلیون دلار صرف آگهی‌های تبلیغاتی علیه توافق کرده است تاکنون نتوانسته در اردوی دموکرات‌ها شکاف جدی ایجاد کند و از جمله ناکامان فعلی در عرصه تصویب برجام در کنگره آمریکاست. این لابی که از عبور توافق‌نامه هسته‌ای ایران از سد سنای آمریکا به خشم آمده است بعد از این رای‌گیری، در بیانیه‌ای مشروعیت این توافق‌نامه را زیرسوال برد.

بی‌نیازی اوباما از وتو

در صورتی که درخواست کفایت مذاکرات ۶۰‌رای موافق به دست می‌آورد، توافق اتمی با ایران به رای گذاشته می‌شد. چهل نماینده دموکرات و دو نماینده مستقل به درخواست کفایت مذاکرات رای منفی دادند. رای منفی به کفایت مذاکرات، باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا، را از امکان وتو بی‌نیاز کرد. رئیس‌جمهوری آمریکا پیش از این عنوان کرده بود در صورت رای منفی به توافق، آن را وتو خواهد کرد. اوباما پس از رای منفی به رای‌گیری درباره توافق هسته‌ای در سنا، در بیانیه‌ای آن را پیروزی‌ برای دیپلماسی، امنیت ملی آمریکا و امنیت و آسایش جهان دانست. او در بیانیه خود نوشت: «از اینکه بسیاری از سناتورها توافق با ایران را شایسته دانسته‌اند دلگرم شده‌ام و از حمایت قوی قانون‌گذاران و شهروندان خوشحالم.» کنگره آمریکا از روز سه‌شنبه (۸ سپتامبر) و پس از پایان تعطیلات یک ماهه تابستانی بررسی برجام را از سرگرفت. کنگره برای تصمیم‌گیری در این باره تا روز پنج‌شنبه ۱۷ سپتامبر وقت دارد. نشستی مشابه نیز در مجلس نمایندگان آمریکا در جریان است. اما جمهوری‌خواهان برای رد توافق هسته‌ای به دوسوم کل رای دو مجلس نیاز دارند و با رد رای‌گیری در سنا، عملا جمهوری‌خواهان در رد توافق شکست خورده‌اند.

تجمع اعتراضی ترامپ و کروز مقابل کنگره

از سوی دیگر پیش از آغاز رای‌گیری درباره کفایت مذاکرات، دونالد ترامپ و تد کروز از جمله نامزدهای جمهوری‌خواه مخالف توافق با تجمع در مقابل کنگره آمریکا، خواستار رد توافق هسته‌ای ایران شدند. به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، کروز و ترامپ در این تجمع با حمله به توافق هسته‌ای با ایران گفتند این توافق که به دلیل مذاکرات ناکافی به دست آمده، زندگی و جان شمار زیادی از آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها را به مخاطره خواهد انداخت و رئیس‌جمهوری آینده آمریکا باید آن را رد کند. دونالد ترامپ در این تجمع گفت: «آدم‌های بسیار احمقی ما را رهبری می‌کنند.» ترامپ که با 32درصد آرا پیشتاز نامزد‌های حزب جمهوری‌خواه است، تاکید کرد که توافق هسته‌ای با ایران، حاصل مذاکرات ناکافی است. تد کروز، دیگر نامزد جمهوری‌خواه برای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نیز در این تجمع گفت که حامیان این توافق در آینده دست‌شان به خون آلوده خواهد شد. این نماینده جمهوری‌خواه از جان بینر، رهبر اکثریت جمهوری‌خواه در مجلس نمایندگان و میچ مک‌کانل، رهبر اکثریت جمهوری‌خواه در سنا به‌عنوان مردانی که می‌توانند مانع اجرای این توافق بشوند نام برد. تدکروز همچنین گفت: «فرمانده کل قوایی (رئیس‌جمهوری آینده) که لیاقت دفاع از این ملت را داشته باشد باید خود را آماده کند تا در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۷ این توافق فاجعه‌بار را پاره کند.» تجمع روز چهارشنبه را طرفداران «تی پارتی»، طرفداران جناح محافظه‌کار در حزب جمهوری‌خواه و همچنین فعالان طرفدار اسرائیل برگزار کردند.

اختلاف بین جمهوری‌خواهان

همچنین خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی به این مساله پرداخته است که رهبران حزب جمهوری‌خواه در مجلس نمایندگان مجبور شدند برنامه خود را برای آغاز مذاکره درخصوص توافق هسته‌ای با ایران به تعویق بیندازند، زیرا برخی از جمهوری‌خواهان تهدید کرده‌اند که ممکن است از برنامه از پیش تعیین شده برای رد این توافق در مجلس نمایندگان حمایت نکنند. این اعضای جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان معتقدند با توجه به اینکه بدون حمایت لازم در سنای آمریکا احتمالا قادر نخواهند بود که این توافق را در سنا رد کنند بنابراین باید یک رویکرد جایگزین در این خصوص ارائه شود. بیل فلورس، نماینده جمهوری‌خواه از تگزاس گفته است: «ما باید از هر ابزاری برای متوقف کردن این توافق بد استفاده کنیم.» به گزارش آسوشیتدپرس، این اختلافات اندکی پیش از آغاز بحث مجلس نمایندگان درخصوص این توافق بروز کرده است و هنوز نتیجه این اختلافات مشخص نیست.