اقتصاد ایران شمارش معکوس برای ورود به دوران پسا تحریم را آغاز کرده است؛ بازارسرمایه نیز به دنبال این حرکت، در امید و انتظار برای تحرکی اساسی پس از رفع تحریم‌ها و اجرای برجام است. سرمایه‌گذاران بین‌المللی نیز در انتظار چرخیدن کلید در قفل تحریم‌ها و بازگشایی بازارهای ایران به رویشان هستند و بی‌شک یکی از هدف‌های سرمایه‌گذاری برای آنان بازار سرمایه ایران است.

سرمایه‌گذاران خارجی اما با اقداماتی پیشدستانه شروع به رایزنی و مذاکره برای آغاز فعالیت‌های اقتصادی در ایران کرده‌اند. کشور آلمان نیز به‌عنوان کشوری پیشرو در این زمینه فعالیت‌های زیادی را آغاز کرده است و ابتدای ماه جاری نیز با برگزاری کنفرانسی با عنوان «آینده اقتصادی ایران پس از تحریم» در شهر مونیخ مرکز ایالت باواریا، اولین گام برای اجرایی کردن این هدف‌گذاری را برداشته است. این کنفرانس که به همت اتحادیه اقتصادی و صنعتی ایالت باواریای آلمان برگزار شد، میهمانان و سخنرانانی از ایران داشت. مدیرعامل هلدینگ مالی و سرمایه‌گذاری سینا نیز به‌عنوان یکی از سخنرانان این کنفرانس درخصوص شاخص‌های كلان اقتصادی و وضعیت دموگرافی كشور و مختصات و ابعاد بازار سرمایه ایران به خصوص بازار بورس و فرابورس سخنرانی کرد. بهزاد گلکار پس از این کنفرانس در گفت‌وگو با ما عنوان کرد: حضور فعالان اقتصادی بین‌المللی در بازار سرمایه ایران نه‌تنها خون تازه‌ای را در بازار سرمایه جاری می‌کند بلکه راه میانبری برای ارتباط فعالان بازار ایرانی در زمینه اجرا و عملیاتی کردن امور با خارج از کشور است. او پیش‌بینی می‌کند: همکاری مشترک گروه مالی سرمایه‌گذاری سینا با سرمایه‌گذاران استان باواریا برای راه‌اندازی یک صندوق سرمایه‌گذاری مشترک حدود 300 میلیون یورو نقدینگی به بازار سرمایه تزریق کند. در ادامه گفت‌وگوی ما با مدیرعامل گروه مالی و سرمایه‌گذاری سینا آمده است: 

آقای گلکار با توجه به اینکه شما در این کنفرانس حضور داشتید، چه چالش‌هایی از سوی فعالان بازار سرمایه در خارج از کشور برای فعالیت در ایران در دوران پساتحریم مطرح ‌شد؟

یکی از مهم‌ترین‌ چالش‌های مطرح شده از سوی سرمایه‌گذاران آلمانی در این کنفرانس فقدان اطلاعات منسجم و قابل جمع‌بندی درباره اغلب صنایع، بازارهای اقتصادی و به‌ویژه بازار سرمایه ایران بود که اعتقاد داشتند این اطلاعات در دسترس خارجی‌ها نیست. به‌عنوان مثال در حاشیه این کنفرانس با مدیرعامل بانک سرمایه‌گذاری Baader صحبت می‌کردم و او جزئیات بسیار زیادی را از روش‌های سرمایه‌گذاری در ایران می‌خواست، به‌طوری که انتظار داشت برای ورود به بازار اقتصادی یك كشور این اطلاعات به‌صورت منسجم و جامع قابل دسترس باشد که بتواند فرآیند سرمایه‌گذاری در ایران را از نقطه شروع تا انتها برنامه‌ریزی کند و استراتژی‌هایی را برای هر بخش اتخاذ کند، به این منظور سوالات زیادی داشت و حتی خواهان پاسخ به جزئی‌ترین مسائل در زمینه سرمایه‌گذاری بود.

همچنین کارگزاران آلمانی آشنا با ساز و کار و نحوه معاملات در بورس نیز تمایل داشتند بدانند که می‌توانند سهام چه شرکت‌هایی را خریداری کنند؟ روش‌های اعتباردهی در ایران چیست؟ محصولات مالی که در بورس ایران خرید و فروش می‌شود شامل چه چیزهایی است؟ یا اطلاعات درباره صنایع ایران، ظرفیت‌های بالقوه صنایع ایران چقدر است؟ ظرفیت‌هایی که نیاز به فعال‌سازی دارد چیست؟ تقسیم‌بندی صنایع در ایران به چه صورت است؟ و سوالاتی از این دست داشتند و معتقد بودند اطلاعات دسته‌بندی شده و تقسیم‌بندی شده‌‌ای در این‌باره وجود ندارد و به همین دلیل ابهاماتی برای سرمایه‌گذاری در ایران داشتند. همچنین ابهاماتی درباره چگونگی کسب مجوزها برای فعالیت در ایران یا تاسیس شرکت‌هایی در ایران داشتند که اغلب درباره این موضوعات سوال می‌پرسیدند. البته فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران آلمانی برای یافتن پاسخ سوال‌های خود، نمایندگانی را در ماه‌های گذشته روانه بازارهای ایران کرده‌اند تا با روش آزمون و خطا یافته‌هایی را دسته‌بندی و ارزیابی کنند و به آنها گزارش کنند. یافته‌هایی که به اعتقاد من ممکن است كاملا دقیق و صحیح نباشد. در نهایت چالشی که اغلب سرمایه‌گذاران آلمانی در حاشیه این کنفرانس در مونیخ برای ورود به بازار سرمایه ایران مطرح می‌کردند، چالش‌هایی در زمینه نبود اطلاعات کافی، روشن و دسته‌بندی شده درخصوص قوانین و مقررات و ساده‌سازی برای سرمایه‌گذاران خارجی بود که البته فقدان این اطلاعات می‌تواند جذب سرمایه‌گذار خارجی به بازار ایران را در آینده طولانی‌تر کند.

آیا آنها پیشنهادهایی برای رفع این چالش‌ها داشتند؟ راهکار پیشنهادی شما برای رفع این چالش‌ها چیست؟

پیشنهادهای زیادی در حاشیه این كنفرانس و گفت‌وگو با فعالان بازار اقتصادی آلمان و استان باواریا مطرح شد اما آنچه که به نظر من منطقی است و آنها نیز درخواست داشتند، این بود که حداقل درباره بازار سرمایه ایران پایگاه اطلاع رسانی الکترونیکی وجود داشته باشد که به چند زبان مختلف وضعیت بازار سرمایه ایران را به خوبی توضیح دهد و اطلاعاتی در ارتباط با نحوه ورود به بازار سرمایه شامل انواع بورس‌های ایران، قوانین و مقررات سرمایه‌گذاری و مالیاتی در اختیار سرمایه‌گذاران خارجی قرار دهد.

الان در خارج از کشور و مثلا آلمان یک سرمایه‌گذار خارجی به راحتی می‌تواند به این اطلاعات دست پیدا کند؟

قطعا با این دقت نه، آنها نیز در این زمینه ضعف‌هایی دارند اما ضعف‌های آنها به اندازه ما نیست به این معنی که یک سرمایه‌گذار خارجی برای فعالیت در آلمان می‌تواند فرآیند سرمایه‌گذاری خود را از ابتدا تا انتها با توجه به اطلاعاتی که وجود دارد، طراحی کند. بزرگ‌ترین مشکل خارجی‌ها در مواجهه با ایران این است که اطلاعاتی از بازار سرمایه در سایت‌های رسمی مراجع ذیربط کشور وجود ندارد. اصولا این نقص ممكن است در خارج از كشور و حتی كشوری مثل آلمان هم دیده شود كه حتما این‌طور است، ولی نهادهای مالی آنجا مثل كارگزاران سیستمشان طوری طراحی شده و آماده به كار است كه حضور یك سرمایه‌گذار خارجی را به مانند یك سرمایه‌گذار بومی راهبری می‌كنند. این امر به دلیل فعالیت ایشان در سطح بین‌المللی و استفاده از سیستم‌های فعالیتی در بازار سرمایه در سطح بین‌المللی است كه فعالیت در بازارهای سرمایه مختلف كشورها را به مانند فعالیت در بازار سرمایه یك كشور رهبری می‌كند.

با توجه به وجود تحریم‌ها در 8 تا 10 سال گذشته آیا بازار سرمایه ما از بازارهای سرمایه موفق دنیا فاصله نگرفته است و از ابزارهای قدیمی تری بهره نمی‌گیرد؟

حتما ما با مشکلاتی مواجه خواهیم شد، اولین مورد تغییر ساز و کار بازار سرمایه در سطح بین‌المللی است که پس از تحریم‌ها با آن مواجه خواهیم بود، در ابتدای دوره پساتحریم و با حضور سرمایه‌گذاران بین‌المللی در کشور، محصولات و خدمات مالی جدیدی نیز به بازار معرفی شده است و اینها بخش‌هایی است که ما با آنها ممكن است آشنایی داشته باشیم ولی در بازار سرمایه ما فعلا وجود ندارد. این بخش همان بخش‌های مكمل یك پورتفولیوی تحت مدیریت است. مساله دیگری که ما با آن مواجه هستیم این است که ما در 8 تا 10 سال تحریم با موضوعاتی همچون روش‌های استاندارد شفافیت اطلاعات، شفافیت سرمایه‌گذاری و شفافیت در روش‌های سرمایه‌گذاری که در دنیا مرسوم است، فاصله داریم. همچنین قوانین و مقررات در بازار سرمایه بین‌المللی مساله‌‌ای است که به دلیل تحریم‌های 10 سال گذشته ما در دوران پساتحریم با آن مواجه خواهیم شد. قوانینی همچون قوانین پولشویی که ما از آنها عقب و غافل هستیم. در این زمینه لازم است که سیستم بانکی ایران بعد از دوران تحریم، نرم‌افزارهای تخصصی موردنیاز این حوزه را به سرعت راه‌‌اندازی کند و این فاصله را به سرعت پر کند.

یکی دیگر از بزرگ‌ترین مشکلات سرمایه‌گذاران نحوه نقل و انتقال پول و گشایش غیر‌حضوری حساب بانكی است که به جز سیستم بانکی علاقه‌مند به استفاده از هیچ روش دیگری نیستند و این نیز به دلیل شفافیت در سیستم بانکی است، به همین دلیل ارتقای سیستم بانکی و متناسب‌سازی خدمات آن با استانداردهای بین‌المللی بسیار ضروری به نظر می‌رسد. نکته دیگری که وجود دارد و باید سریع به روز شود، آشنایی فعالان بازار سرمایه با مسائل اجرایی است. تمام فعالان بازار سرمایه چه در بخش سیاست‌گذاری و چه در بخش فعالیت در بازار سرمایه کاملا با موضوعات نظری و تئوریک روز دنیا آشنا هستند اما در برخی از حوزه‌های مسائل اجرایی كمی فاصله‌ افتاده و فکر می‌کنم پس از اجرایی شدن مفاد برجام اولین بازاری که به سرعت رو به بازارهای بین‌المللی باز می‌شود، بازار سرمایه ایران است و اولین بازاری که به همین سرعت دچار مشکل خواهد شد، همین بازار سرمایه خواهد بود. به دلیل اینکه قوانین و مقررات بسیار زیادی در بازار سرمایه ایران حاکم است و این قوانین هنوز با قوانین بین‌المللی منطبق نشده است و این اولین مانع برای ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بازار سرمایه ایران است.

علاقه‌مندی سرمایه‌گذاران خارجی به سرمایه‌گذاری در کدام بخش‌ها در بازار سرمایه ایران است؟

بخش‌هایی که در حوزه بازار سرمایه علاقه‌مند به همکاری هستند بیمه، همکاری مشترک در حوزه بانکداری، همکاری مشترک با کارگزاری‌ها و تاسیس و تشکیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک با درآمد ثابت، سهام و صندوق تامین سرمایه برای پروژه‌های لیزینگ (Lease fund) است. ما نیز در هلدینگ مالی و سرمایه‌گذاری سینا همین بخش‌ها را برای کار مشترک با سرمایه‌گذاران خارجی تعریف کرده‌ایم و با توجه به دیدارهایی که در استان باواریا با سرمایه‌گذاران آلمانی انجام دادیم امید است تا یک ماه آینده در مرحله بازگشت آنها به ایران به جمع‌بندی در این باره برسیم. به اعتقاد من در این مدت هم سرمایه‌گذاران خارجی و همچنین ما محدودیت‌ها و موانع موجود در این حوزه را با جزئیات بیشتر تقسیم‌بندی می‌کنیم و ما نیز در این سو با سازمان بورس هماهنگی‌های لازم را انجام می‌دهیم تا آنچه قابل رفع است به سرعت رفع و فرآیند سرمایه‌گذاری خارجی را تسریع کنیم.

چنانچه این پروژه‌ها راه‌اندازی شود چه حجم نقدینگی را به دنبال می‌آورد و چه تاثیر مثبتی بر بازار سرمایه دارد؟

پیش‌بینی ما برای سرمایه‌گذاری خارجی با هلدینگ سینا تنها در حوزه تاسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک حدود 300 میلیون یورو است. البته با توجه به مذاکراتی که شده قرار است همکاری‌های مشترکی نیز با بیمه‌ها و برخی بانک‌ها داشته باشیم که هنوز برآورد حجم مراودات (Turnover) و سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها قابل پیش‌بینی نیست. بیشترین علاقه آلمانی‌ها در حوزه سرمایه‌گذاری در بخش بیمه به بیمه‌های اتکایی است که ریسک بیمه‌ها را پایین می‌آورد اما ما در هلدینگ سینا تصمیم داریم که همکاری بیمه‌ای را با چند شرکت مطرح بین‌المللی و حتی شرکت‌های بیمه‌‌ای فعال در اروپا توسعه دهیم كه البته همه اینها در حال برنامه‌ریزی در مجموعه هلدینگ سینا است.

کاربری صندوق سرمایه‌گذاری که قرار است به‌صورت مشترک راه‌‌اندازی شود، چگونه است؟

این صندوق‌ها به‌صورت fund of fund یا Alternative Fundخواهند بود و به‌صورت یک صندوق سرمایه‌گذاری در خارج از ایران تاسیس می‌شود البته قوانین محل ثبت برای راه‌اندازی و مدیریت مهم است و منابع مالی را از خارج از کشور تجهیز می‌کند. این منابع مالی نیز از طریق سیستم بانکی به بازار سرمایه ایران تزریق می‌شود یا در زمینه سهام یا اوراق با درآمد ثابت یا تامین مالی پروژه‌های لیزینگ مورد استفاده قرار می‌گیرد. قطعا صندوق‌هایی که در خارج از کشور تعریف می‌شود مدیرانی مشترك خواهند داشت.

آیا هلدینگ مالی و سرمایه‌گذاری سینا پیش از این سابقه همکاری با سرمایه‌گذاران خارجی را داشته است؟

گروه مالی سینا پیش‌تر نیز برنامه‌هایی برای همکاری با سرمایه‌گذاران خارجی داشته است اما با وجود تحریم‌ها این همکاری‌ها توسعه پیدا نکرده است. در گذشته ما مذاکراتی در بورس دبی و آلمان داشتیم اما به دلیل وجود تحریم‌ها مذاکرات ابتر مانده است.

به اعتقاد شما این همکاری‌ با سرمایه‌گذاران خارجی چه تاثیری بر بازار سرمایه ایران خواهد داشت؟

بدون توجه به اینکه گروه مالی و سرمایه‌گذاری سینا اقدام به این همکاری می‌کند باید گفت که به‌طور کلی حضور سرمایه‌گذاران خارجی در بازار سرمایه ایران دو فایده مهم دارد، اول اینکه با تزریق نقدینگی خون تازه‌ای در بازار سرمایه جاری می‌شود، دوم اینکه حضور سرمایه‌گذاران خارجی یک راه میانبر برای فعالان بازار سرمایه ایران است که در زمینه اجرا با فعالیت در بازارهای سرمایه خارج از کشور بتوانند ارتباط داشته باشند.در واقع ما امکان تجربه همکاری با خارجی‌ها را خواهیم داشت و این تجربه کمک می‌کند تا اشکالات کار را ببینیم به ویژه اینکه خارجی‌ها با تجربه فعالیت در بازارهای جهانی به ایران می‌آیند و تاثیرات این حضور در میان‌مدت خودش را نشان خواهد داد.به اعتقاد من تجربه فعالیت سرمایه‌گذاران خارجی در بورس تهران نتایج جالبی را به ارمغان می‌آورد.

این فاصله دانشی و عملکردی فعالان بازار سرمایه ایران با بازارهای بین‌المللی دنیا با برقراری این ارتباط پر می‌شود؟

به‌طور یقین به لحاظ دانشی، متوسط بازار ایران در وضعیت استاندارد جهانی قرار دارند و آشنایی کامل با مباحث نظری بازار سرمایه دنیا دارند اما با مهارت‌ها و سازوکارهای روش سرمایه‌گذاری و معاملات، ما آشنایی کاملی نداریم و این عدم آشنایی و كسب مهارت در دوران پساتحریم و با برقراری ارتباط میان سرمایه‌گذاران ایرانی و خارجی به سرعت برطرف می‌شود.

به اعتقاد شما مهم‌ترین‌ مساله برای سرمایه‌گذاران خارجی و فعالان بازار بورس جهانی برای ورود به بازارهای ایران چیست؟

به اعتقاد من آنچه پس از تحریم‌ها سرمایه‌گذاران خارجی را به سمت بازار سرمایه و بازارهای اقتصادی در ایران متمایل می‌کند ثبات اقتصادی در کشور است. این بدان معناست که سرمایه‌گذار خارجی به دو مساله بسیار اهمیت می‌دهد اول نوسانات نرخ ارز در کشور و دوم نوسانات تورم. اگر این نوسانات خیلی زیاد باشد سرمایه‌گذاری در بازارهای اینچنینی برای سرمایه‌گذاران خارجی جذابیتی ندارد. برای سرمایه‌گذاران خارجی اهمیتی ندارد که تورم ما یک رقمی یا دو رقمی است و اینکه نرخ ارز با چه رقمی در کشور محاسبه می‌شود. آنچه مهم است این است که تغییرات نرخ ارز و نوسانات تورمی با بازه زیادی انجام نشود و تغییرات این شاخص‌ها بسیار بطئی باشد. اگر یک سرمایه‌گذار خارجی برای بازار سال آینده ایران این‌گونه پیش‌بینی کند که در اقتصاد ایران رشد نرخ ارز همچون سه سال قبل خواهد بود یعنی به یکباره 50 تا 100 درصد رشد می‌کند، این بازار هیچ جذابیتی برای سرمایه‌گذاری ندارد اما اگر تغییرات را تدریجی ببیند به اعتقاد او بازار جذابی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد. موضوع دیگری که به نظر می‌رسد باید مورد توجه قرار گیرد قانون فیپا (FIPAA) است که مربوط به تشویق و ترغیب سرمایه‌گذاران خارجی در ایران است. به اعتقاد خارجی‌ها این اولا برای سرمایه‌گذاران خارجی به‌صورت عمومی در دسترس نیست و تبلیغی برایش نشده و در صورت مراجعه نسخه قانون ساده‌سازی شده كه به راحتی برای یك سرمایه‌گذار قابل حس و درك باشد بیان نشده است و به همین دلیل بهتر است که تصویر ساده‌تر از این قانون را برای سرمایه‌گذار خارجی به‌صورت عمومی ارائه کنیم.

موضوع دیگر مساله نقل و انتقال پول است که باید به سرعت رفع شود همچنین سوالات زیادی در زمینه مالیات در سرمایه‌گذاری، روش‌های مالیات‌دهی، شفافیت در حوزه مالیات بر منافع سرمایه‌گذاری و دیگر مسائلی در این حوزه دارند که باید به‌صورت مفصل برای آنها تشریح شود. عموما در بازارهای سرمایه نقش ارائه خدمات و اطلاع‌رسانی‌ها برای سرمایه‌گذاران خارجی به عهده شركت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری و بانك‌های سرمایه‌گذاری (Investment Bank) است كه به‌نظر می‌رسد بهتر است ما كار را از خودمان شروع كنیم و نهادهایی كه در كشور در این زمره قرار می‌گیرند سریع‌تر ساختار خود را برای این گونه مشاوره‌ها و خدمات مالی توسعه داده و ارتقا بخشند. مسلما سطح ارتقا باید به‌‌گونه‌ای باشد كه سرمایه‌گذار خارجی احساس كند كیفیت خدمات، مشابه كیفیت و استانداردها در بازارهای جهانی است.