بازار محصولات پتروشیمی در روزهای اخیر شرایط با ثبات و متعادلی پیدا کرده و به دلیل افزایش حجم عرضه‌ها به بازار داخلی، کاهش قیمت‌های مواد اولیه و افزایش حجم تولید در صنایع پایین‌دستی و بالادستی در حال تجربه شدن است. با توجه به واقعیت‌های این بازار و همچنین افزایش قیمت دلار و کاهش قیمت‌های جهانی به احتمال قوی ثبات نسبی بازار و بالابودن حجم عرضه‌ها باز هم ادامه داشته که سیگنال قدرتمندی برای حمایت از حجم معاملات به شمار می‌آید.

رینگ پتروشیمی در بورس کالای ایران
روز گذشته معاملات محصولات پتروشیمی در بورس کالا رنگ و بوی دیگری داشت و در کنار تقویت نسبی حجم عرضه‌ها  خریداران چندان اجباری به خرید را حس نمی‌کردند ولی در هر حال روزی نسبتا مطلوب به ثبت رسید. بازگشت عرضه پلی‌استایرن‌های پتروشیمی تبریز پس از برداشته شدن سقف مجاز 10 درصدی که با توجه خریداران همراه شد، بالابودن نسبی عرضه‌ها برای اغلب گریدهای پرمخاطب، انتظار برای اعلام قیمت‌های پایه جدید در هفته پیش رو، بازگشت خریداران گریدهای سبک به بورس کالا، کم محلی به عرضه گریدهای سنگین باوجود شرایط خاص بازار، توجه بازار به گریدهای OFF همچون گذشته، جذابیت خرید پلی‌پروپیلن‌های نساجی و برخی پلی‌پروپیلن‌های شیمیایی،‌ خودنمایی واسطه‌ها در بازار PVC، بهبود معاملات سنگین تزریقی و جهش قیمتی BL3 و بسیاری از محصولات دیگری را می‌توان بخش‌هایی از واقعیت‌های روز گذشته در رینگ پتروشیمی بورس کالا دانست.  

افزایش عرضه‌های سلف یا سلف مچینگ برخی از کالاها داده‌ای است که جذابیت خرید و ورود خریداران عام را به معاملات در بورس کالا محدود ساخته و البته هنوز هم معاملات اعتباری رونق مورد نظر را به‌دست نیاورده است. به احتمال قوی شرایط عمومی معاملات می‌تواند بهتر از وضعیت فعلی باشد و با اعلام قیمت‌های پایه جدید قطعا تردید موجود درخصوص نوسان قیمت‌ها کاهش خواهد یافت. در هر حال معاملات محصولات پتروشیمی در بورس کالا در ماه‌های اخیر شرایط بهتری به خود گرفته که تقویت بنیادین بازار داخلی محصولات پتروشیمی را می‌توان یکی از خروجی‌های آن به شمار آورد. از سوی دیگر در سال‌های اخیر در فاصله زمانی ابتدای آبان تا اواسط آذرماه حجم معاملات در بورس کالا به دلیل کاهش تقاضای فصلی به آرامی تقلیل رفته ولی هنوز این رخداد در سال جاری تجربه نشده است، بنابراین حفظ سطوح معاملاتی فعلی می‌تواند در روزهای پیش رو یک موفقیت مهم تلقی شود که به تقویت محسوس حجم تولید در صنایع پایین‌دستی منجر خواهد شد. 

کاهش قیمت‌ها در بازار داخلی
هم‌اکنون نزدیک به دو هفته است که قیمت‌های محصولات پتروشیمی با محوریت پلیمرها وارد یک فاز کاهشی شده که به نظر می‌رسد می‌تواند باز هم ادامه داشته باشد. از طرف دیگر با توجه به مناسبت‌های مذهبی پیش رو، کاهش نسبی قیمت‌ها در بورس و بازار، تقویت نسبی شرایط تولید، کاهش تورم تولیدکننده و مصرف‌کننده و همچنین بهبود نسبی رشد اقتصادی در صنایع پتروشیمی، به نظر می‌رسد تولید در صنایع تکمیلی با تحرک خاصی رو به رو شده و به افزایش این حجم انجامیده است. اولین خروجی این وضعیت یعنی تحریک تقاضا باید به افزایش قیمت‌ها منجر شود ولی دقیقا عکس این نکته برای اغلب کالاها را شاهد هستیم، زیرا متوسط نوسان قیمت‌ها در هفته‌های اخیر کاهشی است. از طرف دیگر و با توجه به این موارد در کنار افزایش نسبی قیمت‌های پایه در هفته گذشته و رشد محسوس بهای دلار و شکسته شدن سقف روانی 3600 تومان باز هم باید رشد قیمت‌ها را شاهد باشیم ولی وضعیت عکس آن است.  

همان‌گونه که در نمودار نیز مشخص است حجم معامله پلیمرها در هفته گذشته به بیش از 52 هزار تن بالغ شده که بالاترین حد در یک ماه اخیر به شمار می‌رود. این رخداد در کنار معامله هفتگی بیش از 40 هزار تن در هفته‌های اخیر هرچند که با معاملات سلف و یا سلف مچینگ همراه بوده، باعث شده تا حجم عرضه‌ها در بازار داخلی تقویت شده و موجودی انبارها نیز رشد داشته باشد. در گذشته نیز به این مطلب اشاره کرده و از احتمال کاهش قیمت‌ها سخن گفته بودیم که هم اکنون نزدیک به 10 روز است که این روند کلی در بازار حاکم بوده و البته معاملات این قبیل محصولات در بورس کالا در هفته جاری می‌تواند دورنمای روزهای پیش رو در بازار را نیز ترسیم کند، بنابراین باید برای روشن شدن اوضاع، حداقل تا اعلام نتیجه معاملات در هفته جاری صبر کرد. 

درخصوص دورنمای قیمت‌ها نیز باید گفت که با توجه به بالابودن موجودی انبارها، انتظار برای اعلام قیمت‌های پایه جدید در روز دوشنبه پیش رو، تقویت حجم تولید در صنایع بالادستی و پایین‌دستی و همچنین افزایش قیمت دلار و از همه مهم‌تر بالابودن نسبی حجم معاملات ممکن است روند فعلی باز هم ادامه یابد، ولی تا اعلام قیمت‌های پایه جدید در روز دوشنبه پیش‌رو فاکتور اصلی قیمت‌گذاری معین نخواهد شد. 

نکته دیگر در بازار را باید نوسان قیمت‌ها به تبعیت از حجم معاملات در بورس کالا دانست. پس از برداشته شدن سقف ماهانه خرید بهین یاب، حجم خرید در بورس کالا تقویت شده، بنابراین بسیاری از فعالان بازار حجم خرید از بورس و فروش در بازار خود را تقویت کرده‌اند که این رویکرد تاکنون به حمایت از بازار داخلی منجر شده است. نیم‌نگاهی به کالاهایی که هم اکنون با رشد قیمتی رو به رو هستند همچون 0209 یا برخی گریدهای سنگین نشان می‌دهد که این دسته اجناس در بورس کالا با کاهش معامله رو به رو شده، بنابراین عرضه آنها در بازار داخلی محدود شده است. با توجه به این داده بسیار مهم می‌توان از هم اکنون و با بررسی کالاهایی که در بورس کالا با معاملات کمتری رو به رو هستند به رشد قیمت برخی کالاهای خاص پی برد. 

بازارهای جهانی
هم‌اکنون‌ مدتی است که کاهش قیمت پلیمرها در بازارهای جهانی با شتاب بیشتری وارد یک فاز کاهشی شده که البته بیشتر در بازارهای شرقی در حال خودنمایی است. دلیل اصلی شدت گرفتن افت نرخ‌ها را باید کاهش قیمت اتیلن و سایر اولفین‌ها برشمرد که باعث شده تا افت نرخ‌ها به جز شرایط تقاضا و عقب نشینی خریداران، با کاهش هزینه تولید نیز رو به‌رو شود. از سوی دیگر در بازارهای اروپایی و با افزایش تقاضا، قیمت بسیاری از پلی‌پروپیلن‌ها افزایشی شده که به شرایط پیچیده تر تولید و خودنمایی تقاضا در روزهای مانده به سال نو میلادی باز می‌گردد. در هر حال هنوز هم خریداران میلی به خرید نداشته، بنابراین به رغم پایین بودن موجودی انبارها باز هم خرید جذابیت ندارد. مهم‌ترین دلیل عقب نشینی خریداران را می‌توان کاهش قیمت آتی در بورس‌های شرقی، ضعف تقاضا، ترس از کاهش قیمت‌ها و همچنین احتمال افت سریع و جدی بهای نفت خام در بازارهای جهانی دانست. هر چه می‌گذرد و با نزدیک‌تر شدن به زمان اجرای برجام و برداشته شدن تحریم‌ها، بازارهای جهانی نگران افزایش 500 هزار بشکه‌ای صادرات نفت خام ایران است که می‌تواند تا چند ماه پس از آن تا بیش از 1میلیون بشکه در روز نیز افزایش داشته باشد. این موارد در کنار شکسته شدن مقطعی کف 40دلاری برای بهای نفت خام در روزهای گذشته، ترس موجود در بازارهای جهانی را روایت کرده بنابراین، چندان هم نمی‌توان به دورنمای قیمت‌ها در بازارهای بین‌المللی امیدوار بود. 

در لحظه تنظیم این گزارش بهای هر بشکه نفت خام سبک آمریکا با 48/ 0 درصد رشد به 41 دلار و 95 سنت رسیده و بهای هر بشکه نفت خام برنت با 78/ 0 درصد رشد به 45 دلار و 18 سنت افزایش یافته است. در هر حال پس از کاهش قیمت‌های پایان هفته گذشته به این رشد نرخ‌ها چندان هم نمی‌توان دل خوش کرد. 

رفت و برگشت‌های پلی‌استایرنی
پس از تعیین مجدد سقف نوسان 10 درصدی برای عرضه‌های پلی‌استایرن‌ها در بورس کالا شاهد استنکاف عرضه‌کنندگان بودیم تا جایی که عرضه‌های روزهای گذشته این کالا در گریدهای مختلف نه‌تنها قابل توجه نبود بلکه با انتقادات بسیاری رو به رو شد. البته بازار نیز با آغاز این وضعیت وارد یک فاز ابهام جدی شد تا جایی که بسیاری از معاملات در این گرید نیز با وقفه‌ای محسوس صورت پذیرفت. در هر حال در اطلاعیه‌ای جدید در سایت بورس کالا مورخ دوم آذرماه سال جاری، سقف مجاز نوسان پلی‌استایرن‌ها مجددا برداشته شد بنابراین در روز گذشته این کالا بدون سقف مجاز نوسان قیمت‌ها مورد معامله قرار گرفت. در هر حال پس از این اطلاعیه جدید شاهد عرضه 1700 تنی پلی‌استایرن سنگین دورانی، پلی‌استایرن معمولی و پلی‌استایرن مقاوم بودیم که در اطلاعیه عرضه درج شد. البته آخرین عرضه این کالاها مربوط به عرضه 120 تنی پلی‌اتیلن سنگین دورانی 3840 در تاریخ 26 آبان بود.  

حال این سوال را باید مطرح کرد که اعلام سقف 10 درصدی و سپس برداشته شدن و عرضه مجدد محصولات، چه سیگنالی را به بازار ارائه کرده است؟ در هر حال اعلام سقف 10 درصدی به امید تنظیم بازار و جلوگیری از قیمت‌های بالای فعلی صورت گرفته ولی با عقب‌نشینی عرضه‌ها بازار شرایط سخت‌تری را با برتری تقاضا بر عرضه‌ها تجربه کرد. تلاش برای تنظیم بازار تلاش مطلوب و قابل احترامی محسوب می‌شود ولی شیوه این اقدام نیز سوال بزرگ‌تری را به ذهن متبادر می‌کند زیرا اقدامات دستوری و اجبار فروشندگان به کاهش قیمت‌ها در حالی که بازار تشنه عرضه‌ یک کالای خاص است قطعا نمی‌تواند به تنظیم بازار منجر شود بلکه در هر حال برتری تقاضا بر عرضه‌ها، به رشد قیمت‌ها دامن خواهد زد. از طرف دیگر با توجه به رویکرد بورس کالا در تسلط مکانیزم بازار و تلاقی آزادانه عرضه و تقاضا در یک فرآیند شفاف و آزاد که با برداشته شدن سقف ماهانه خرید در سامانه بهین‌یاب و تفویض سقف سالانه به خریداران گام بزرگی در جهت استفاده حداکثری از آزادی‌های معاملاتی به شمار می‌رود، بهتر است مدیریت بازار با تقویت حجم عرضه‌ها در برابر تقاضای رو به فزونی فعلی اجرایی شود که قطعا تامین نیازهای صنایع پایین‌دستی و تغذیه تقاضای موثر، پس از بهبود بازار به رونق تولید و تقویت زنجیره ارزش پتروشیمی‌ها منتهی خواهد شد. 

خودنمایی تشکل‌های صنفی
با افزایش حجم معاملات پلیمرها در بورس کالا، رشد حجم تولید در صنایع پایین‌دستی و همچنین افزایش صادرات این محصولات به بازارهای منطقه‌ای شاهد قدرت گرفتن تشکل‌های صنفی در صنایع پایین‌دستی هستیم.