رکورد‌زنی معکوس بهای نفت داستان دنباله‌داری شده که خیال پایان ندارد. روز گذشته هر دو نفت شاخص برنت و WTI (نفت خام آمریکا) در کانال 27 دلاری معامله شدند و در عین حال سازمان کشورهای صادرکننده نفت(اوپک) از معامله شدن سبد نفتی این سازمان در محدوده 23 دلاری خبر داده است، بر این اساس می‌توان گفت چشم‌انداز افت قیمت‌ها به زیر 20 دلار بیش از هر زمان به واقعیت نزدیک شده است.

یکی از دلایل افت قیمت نفت در دو هفته اخیر و حتی در بازه 6 ماه گذشته را به لغو تحریم‌ها و افزایش صادرات نفت ایران نسبت می‌دهند، در این بین گفته می‌شود برخی رقبای نفت ایران پیش از ورود کشورمان به بازارهای بین‌المللی به رقابت برای نگه داشتن سهم بازار خود پرداخته‌ و اقدام به انعقاد قراردادهای بلندمدت فروش نفت در قیمت‌های زیر 20 دلار کرده‌اند. بنابراین چشم‌انداز نفت زیر 20 دلار در حال حاضر به واقعیتی دردناک برای برخی تولیدکنندگان تبدیل شده است. در حالی ایران به افزایش تولید و صادرات نفت خود مشغول است که بازار نفت چشم‌انداز مثبتی درخصوص عرضه و تقاضا ندارد. آژانس بین‌المللی انرژی در تازه‌ترین گزارش خود از غرق شدن بازارهای جهانی در نفت هشدار داد. بر اساس گزارش آژانس سال آینده میزان رشد تقاضا کاهش خواهد یافت و در حالی که تولید کشورهای غیر اوپک حدود 600 هزار بشکه کاهش می‌یابد تولید نفت ایران با افزایش 600 هزار بشکه‌ای جای آنها را پر کرده و مانع از به تعادل رسیدن بازار نفت خواهد شد.

عدم تعادل در بازار نفت 2016

روز گذشته قیمت نفت مسیر قیمتی روز دوشنبه خود را تغییر داد و رو به کاهش گذاشت. قیمت نفت برنت روز گذشته تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 16 به وقت تهران) با افت 50 سنتی نسبت به روز قبل از آن به 26/ 28 دلار در هر بشکه رسید، این در حالی است که در ساعات ابتدایی معاملات به سطوح قیمتی کمتری (کانال 27 دلاری) نیز رسیده بود. در عین حال نفت خام آمریکا نیز با 87 سنت افت نسبت به معاملات پایانی روز دوشنبه، 58/ 27 دلار به فروش رسید. اما به گزارش سایت رسمی اوپک، بهای سبد نفتی اوپک روز دوشنبه با رشد اندکی به 85/ 23 دلار رسید و از آنجا که نفت سنگین ایران به‌طور معمول حدود 2 دلار ارزان‌تر از این سبد نفتی به فروش می‌رسد، می‌توان برآورد کرد که قیمت نفت ایران در حال حاضر به مرز 20 دلار نزدیک شده است. اما علت افت قیمت نفت همان دلیل کهنه یک سال و نیم اخیر است؛ مازاد عرضه. در واقع در حال حاضر نفت در سطحی بالاتر از آنچه متقاضی دارد، عرضه می‌شود و به گفته کارشناسان و بسیاری از موسسات امیدی به اینکه میزان عرضه و تقاضا در سال جاری میلادی به هم نزدیک و بازار نفت به تعادل برسد، نیست. آژانس در آخرین گزارش خود با اشاره به افزایش تولید نفت ایران تا پایان سال به این نکته اشاره کرده است. بر اساس گزارش این سازمان، ایران قادر است در سه‌ماه اول سال 2016 حدود 300 هزار بشکه به تولید روزانه خود بیفزاید و این مقدار را می‌تواند تا پایان سال به ٦٠٠ هزار بشکه برساند. از طرفی بر اساس گزارش این سازمان، در عین حال عرضه روزانه نفت از سوی کشورهای غیر اوپک در سال ٢٠١٦ میلادی حدود ٦٠٠ هزار بشکه کاهش خواهد یافت، بنابراین بازگشت عرضه نفت ایران در میانه‌های سال جای خالی این کشورها را در بازار پر خواهد کرد و جهان همچنان با 5/ 1 میلیون بشکه مازاد عرضه روزانه روبه‌رو‌ خواهد بود.

اما در سمت تقاضا نیز وضعیت ناامید‌کننده است، به خصوص وضعیت نامناسب اقتصاد چین به‌یقین وضعیت تقاضای نفت در سال جاری میلادی را تحت تاثیر قرار خواهد داد. در آخرین آمار اقتصادی منتشر شده از چین، رشد اقتصادی این کشور به کمترین مقدار طی 25 سال اخیر رسیده است. رشد اقتصادی چین در سال 2015 به 9/ 6 درصد رسید که نسبت به رشد 3/ 7 درصدی سال پیش کمتر است، همچنین پیش‌بینی می‌شود رشد اقتصادی این کشور در سال‌جاری نیز روند کاهشی داشته و به 5/ 6 درصد برسد. هرچند که انتشار این خبر موجب افزایش امیدواری به تداوم سیاست‌های انقباضی در این کشور و تحریک رشد تقاضا شد، اما کارشناسان بر این باورند که چین در حال تغییر کلی ساختار اقتصاد خود است، به این معنا سیاست‌های اقتصادی این کشور مایل به تحریک مصرف در چین هستند و از این رو بعید است دولت اقدام به سرمایه‌گذاری‌هایی کند که به تحریک تقاضای مواد خام از جمله نفت می‌انجامد. در این بین صندوق بین‌المللی پول(IMF) نیز برآورد خود از رشد اقتصادی جهان در سال جاری را کاهش داده و این مساله چشم‌انداز رشد تقاضا را تیره تر از قبل کرده است. آژانس بین‌المللی انرژی نیز در این راستا اعلام کرد که در سه ماه پایانی سال ٢٠١٥، رشد تقاضای جهانی نفت به پایین‌ترین حد خود در یک سال گذشته رسید که اعتدال نسبی آب و هوا و ضعف اقتصادی در کشورهای مصرف‌کننده، مهم‌ترین عوامل آن بودند. آژانس بین‌المللی انرژی همچنین با بیان اینکه رشد تقاضا در سال 2015 حدود 7/ 1 میلیون بشکه در روز بوده است، اعلام کرد که در سال ٢٠١٦، تقاضای روزانه نفت خام جهان تنها 2/ 1 میلیون بشکه افزایش می‌یابد.

معامله نفت در زیر 20 دلار

اما به نظر می‌رسد در حالی که خبر لغو تحریم‌های ایران و زمان افزایش عرضه نفت کشورمان در بازارهای جهانی نزدیک شده است، برخی کشورها با نگرانی از افزایش عرضه نفت سنگین ایران، قیمت نفت سنگین خود را بیش از آنچه باید پایین آورده‌اند که این مساله می‌تواند موجب افزایش فشار بر قیمت جهانی نفت شود. در این راستا می‌توان به گزارش رویترز اشاره کرد که به معرفی 5 کشور جهان پرداخته که در حال حاضر نفت خود را زیر 20 دلار و حتی نزدیک به 10 دلار به فروش می‌رسانند. بر اساس این گزارش نفت صادراتی ایران اغلب نفت ترش و سنگین است و از این رو افزایش نفت ایران بیش از همه تولیدکنندگان نفت سنگین و ترش را نگران کرده و برخی از آنها برای از دست ندادن بازار خود بعد از افزایش تولید نفت ایران اقدام به کاهش قیمت‌های خود کرده‌اند. بر اساس این گزارش، نفت ترکیبی کاستیلا کلمبیا، نفت سنگین ونزوئلا، نفت سنگین بصره، نفت غرب کانادا و نفت مایا مکزیک از این دست هستند.

به گزارش «دنیای اقتصاد» هر نوع نفتی را با دو مشخصه اصلی می‌شناسند، اول درجه API و دیگری درصد سولفور موجود در آن. نفت سنگین ایران دارای API 2/ 30 درجه است و 77/ 1 درصد سولفور دارد. در این بین گفته می‎‌شود ایران به دنبال وارد کردن ترکیب جدیدی از نفت است که ممکن است موجب جذابیت این نوع نفت شود. نفت‌هایی که رویترز در گزارش خود به آن اشاره کرده غالبا درجه API کمتر و درصد سولفور بیشتری دارند و نامرغوب‌تر از نفت سنگین ایران هستند بنابراین ورود نفت سنگین ایران رقیبی جدی برای این نوع نفت‌ها محسوب می‌شود.در ادامه گزارش رویترز آمده است، مکزیک حتی محموله‌های نوع خاصی از نفت سنگین خود را در قیمت زیر 13 دلار به فروش می‌رساند و در ایالات آلبرتا و هاردیستی کانادا نیز نوعی از نفت سنگین حدود 15 دلار معامله می‌شود، در حالی که هزینه تولید هر بشکه از این نوع نفت بیش از 43 دلار برآورد می‌شود.همچنین شرکت دولتی نفت مکزیک نفت مایا(نفت شاخص آمریکای جنوبی) را در معاملات اوایل دسامبر محموله‌های تحویلی در ژانویه 12 دلار ارزانتر از میانگین قیمت نفت عمان و دبی به خریداران آسیایی عرضه کرد. اما با افت 10 دلاری قیمت نفت از آن زمان قیمت نفت مایا نیز در معلاملات روز دوشنبه به حدود 5/ 12 دلار در هر بشکه رسید. به گزارش رویترز، این مساله می‌تواند فشار را روی نفت که از ابتدای سال تا کنون بیش از 20 درصد افت قیمت را تجربه کرده است، بیشتر کند و افت قیمت نفت را تسریع کند.

تحریم‌های چهار ساله نفتی ایران روز شنبه لغو شد، ایران اعلام کرده است ظرف 6 ماه آینده صادرات روزانه نفت خود را یک میلیون بشکه افزایش خواهد داد. هرچند دیگر منابع برآوردهای کمتری برای افزایش صادرات نفت دارند اما به یقین افزایش هر مقدار عرضه در بازار کنونی که با بیش از 5/ 2 میلیون بشکه مازاد عرضه مواجه است موجب رعب و وحشت دیگر تولیدکنندگان نفت می‌شود. آژانس بین‌المللی انرژی نیز در گزارش خود با توجه به کاهش تولید عربستان و عراق پیش‌بینی مجموع تولید نفت اوپک در ماه دسامبر سال ٢٠١٥ میلادی را با 200 هزار بشکه کاهش، به 28/ 32 میلیون بشکه در روز رساند. گزارش آژانس همچنین نشان می‌دهد که در ماه دسامبر سال ٢٠١٥ میلادی، ایران با تولید روزانه دو میلیون و ٩١٠ هزار بشکه این رکورد تولید خود را در سه و نیم سال گذشته شکست. این موسسه با اشاره به آهسته شدن روند رشد تولید نفت عراق، اعلام کرد که امسال ایران تنها کشور عضو اوپکی خواهد بود که افزایش تولید خواهد داشت. در عین حال برخی کارشناسان براین باورند که خبر لغو تحریم‌ها و افزایش صادرات نفت ایران تا کنون تاثیر خود را بر بازار نفت گذاشته است اما رقابت برای حفظ بازار و اعمال تخفیف برای تصاحب بازار بین ایران و دیگر فروشندگان نفت عاملی خواهد بود که می‌تواند تداوم وضعیت کنونی را رقم بزند.