اطلاعات منتشرشده از سوی بانک مرکزی نشان می‌دهد با اقدامات انجام شده در دی‌ماه، بیش از یک واحد درصد از نرخ سود در بازار بین بانکی کاسته شده است و این نرخ از کانال 21 درصدی وارد کانال 20 درصدی شده و براساس آخرین آمار، در 27 دی‌ماه حدود 4/ 20 درصد بوده است. این در حالی است که نرخ سود در بازار بین بانکی در ابتدای سال جاری بیش از 29 درصد و در آذرماه، حدود 5/ 21 درصد بود. به طور معمول گفته می‌شود بانک مرکزی در بازار بین بانکی دو نقش اصلی «ایفای نقش آخرین وام‌دهنده» و «تثبیت نرخ سود هدف» را بر عهده دارد.

با توجه به روند ماه‌های اخیر، به نظر می‌رسد بانک مرکزی ایفای نقش دوم یعنی هدایت نرخ سود به سمت محدوده‌های هدف را در مرکز توجه خود قرار داده است. هر چند، کارشناسان معتقدند برای ایفای چنین نقشی، بانک مرکزی باید راهبرد هدفگیری نرخ‌های سود خود را از طریق طراحی و تعبیه «کریدور (دامنه) نرخ سود» به انجام برساند. گزارش بانک مرکزی هم در بخش برنامه‌های تکمیلی و اصلاحی آتی، با تاکید بر اهمیت چنین اقدامی اظهار کرده است که برای امکان‌پذیر کردن مداخله موثر بانک مرکزی، به کارگیری ابزارهای جدید به ویژه قرارداد‌هاي REPO (قبولي بازخريد یا Repurchase agreement) در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفته است.

بازار منابع کوتاه‌مدت بانک‌ها

بازار بین بانکی ریالی یکی از اجزای بازار پول و یکی از روش‌های تامین مالی بانکی است که امکان معاملات بین بانک‌های عضو را فراهم آورده و تلاش می‌کند، تا بانک‌ها از طریق به کارگیری منابع مازاد یکدیگر نیازهای کوتاه‌مدت خود را برطرف کرده و کمتر به منابع بانک مرکزی اتکا کنند. تحت شرایط فوق انتظار می‌رود روابط مالی میان بانک‌ها و بانک مرکزی بهبود یافته و آمار اضافه برداشت بانک‌ها نزد بانک مرکزی کاهش یابد. هدف از تشکیل بازار بین بانکی ریالی تسهیل جریان منابع ریالی کوتاه‌مدت بین بانک‌ها در جهت مدیریت کارآمد نقدینگی است و بانک مرکزی به‌عنوان عضو و مدیر بازار، مسوولیت تنظیم، برنامه‌ریزی، سازماندهی، هماهنگی، تدوین مقررات، نظارت، کنترل و تسویه معاملات را برعهده داشته و جهت اعمال سیاست‌های پولی در بازار بین بانکی مداخله می‌کند. مداخله بانک مرکزی در بازار بین بانکی ریالی به منظور تحقق دو نقش خود است: الف) ایفای نقش آخرین وام‌دهنده (The lender of last resort) و ب) تثبیت نرخ سود هدف.

افزایش عمق بازار بین بانکی

طبق اطلاعات منتشر شده از سوی سایت رسمی بانک مرکزی، با توجه به مداخله این نهاد در بازار بین بانکی ریالی و کاهش نرخ سود در این بازار، وضعيت بازار بين بانکي ريالي طي بازه زمانی از ابتدای دی تا بیست‌و‌هفتم دی، براساس آمارهای مندرج در این گزارش بوده است. همان‌گونه که این آمارها نشان می‌دهد، حجم معاملات از روندي مناسب برخوردار بوده و رشد حجم معاملات نشان‌دهنده «افزايش عمق بازار» و «تمرکز سيستم بانکي به بازار بين بانکي برای تامين نقدينگي خود» بوده است. از سوي ديگر ميانگين نرخ سود در اين بازار با کاهشي از رقم 72/ 21 درصد در ابتدای دی ماه به حدود 58/ 20 درصد در 19 دی‌ماه رسيده است. با عنايت به موارد فوق و نظر به اهداف سياست‌هاي پولي، بانک مرکزي مقرر است تا ضمن حمايت از پايداري و قابليت ثبات (sustainability) نرخ مزبور، با تداوم کاهش در نرخ بازار بين بانکي نرخ‌هاي سود سپرده‌ها و تسهيلات بانکي کاهش يافته و به وضعيت متناسبي با نرخ تورم اصلاح شود.

برنامه‌ریزی برای تعبیه کریدور نرخ سود

براساس این گزارش، بانک مرکزی نرخ تصریحی بهره بانکی را تحت عنوان «دامنه نرخ سود» یا «کریدور نرخ سود» به‌عنوان قسمتی از عملیات بازار بین بانکی ریالی در دست بررسی دارد. هدف از تعیین دامنه نرخ سود در بازار بین بانکی ریالی، استفاده از یک ابزار سیاستی برای بهبود کارکرد چارچوب سیاست پولی (Monetary policy) از جمله مدیریت بهینه نقدینگی است.طبق اطلاعات منتشر شده از سوی بانک مرکزی، به‌دلیل فقدان ابزارهای مالی قابل معامله در بازار بین بانکی ریالی (که بیانگر عدم وجود انواع اوراق بهادار در پرتفوی دارایی‌های سیستم بانکی کشور است)، امکان مداخله موثر بانک مرکزی جهت راهبری نرخ سود بازار بین بانکی ریالی در دامنه مربوط فراهم نیست؛ بنابراین یکی دیگر از اقدامات بانک مرکزی معرفی و به کارگیری ابزارهاي نوين مالي در اين بازار (همانند قرارداد‌هاي REPO قبولي بازخريد Repurchase agreement) است. با عملیاتی کردن ابزارهای مالی نوین، ریسک‌های موجود در بازار و احتمال نکول معاملات کاهش یافته و در نتیجه شفافیت در بازار نیز افزایش خواهد یافت.