مثلث بازارهای ارز، طلا و سهام، روز سه‌شنبه از موازنه خارج شد. روز گذشته با هجمه بالای نقدینگی، شاخص کل بورس تهران شتاب بیشتری به خود گرفت و با رشد 2/ 3 درصدی به بالاترین سطح خود از فروردین 93 رسید. غلیان خوش‌بینی در بورس به شکل دیگری در بازار ارز نمایان شد تا این بازار از دو جهت با فشار روبه‌رو شود. از یک طرف جاذبه بورس بخشی از نقدینگی در این بازار را به‌سوی خود جذب کرد و ازسوی دیگر کاهش ارزش داخلی طلا موجب خروج این فلز گرانبها از کشور و ورود ارز جدید به بازار شد. به این ترتیب دلار تحت‌تاثیر دو روند خارجی به کمترین قیمت خود از میانه آبان 94 رسید. کارشناسان نسبت به روندهای متاثر از غلیان خوش‌بینی، توصیه‌های جدید مطرح می‌کنند، برهم خوردن توازن بازارها و خروج نقدینگی از بازار ارز، خطر تشدید دامنه نوسان را به همراه خواهد داشت و از این رو بازارگردانان بازار ارز و بورس باید دو تدبیر متفاوت اتخاذ کنند. در بازار ارز بازارساز با خرید ارز روند کنونی را مدیریت کند. در بورس نیز راهکارهایی مانند گسترش عرضه‌های اولیه و اصلاح برخی قوانین حاکم بر معاملات و شرکت‌ها در دستور کار مقام ناظر قرار گیرد.

با ورود هزار میلیارد تومان نقدینگی، شاخص سهام وارد 78 هزار واحد شد
نسخه ضدسرگیجه بورس بازان 
گروه بورس- شاخص کل بورس تهران با جهش 2415 واحدی (معادل 2/ 3 درصد) بیشترین رشد را از فروردین امسال ثبت کرد. علاوه بر این، با عبور شاخص از سه کانال متوالی در یک روز معاملاتی ارتفاع دماسنج بازار به 78 هزار و 199 واحد افزایش یافت و به بیشترین مقدار از 16 فروردین 93 رسید. ارزش 860 میلیارد تومانی و حجم 4 میلیارد و 263 میلیون تومانی معاملات سهام نیز در سطح یک رکورد تاریخی قرار دارد. «دنیای اقتصاد» در روزهای گذشته به احتمال تداوم رشدهای هیجانی قیمت سهام با ورود ادامه دار نقدینگی اشاره داشت. انتظار می‌رفت با عرضه‌های اولیه در این مدت بتوان تا حدی سیل نقدینگی را در جهت عرضی و گسترش بازار خرج کرد. در حالی که حضور سرمایه‌گذاران و عموم مردم مورد استقبال تمامی عاملان و بازیگران بازار است، اما نبود راهکاری در جلوگیری از تداوم هیجانات بازار اصلاح شدید قیمتی را پس از رشد‌های بعضا بی رویه شاخص به دنبال خواهد داشت. علاوه بر عرضه‌های اولیه، عرضه‌های منطقی سهامداران عمده، اصلاح قوانین کلی و تلاش برای افزایش آگاهی مردم در بازار از دیگر مواردی است که کارشناسان به لزوم توجه به آنها به منظور تداوم رونق پایدار بورس و به دور از هیجان تاکید کرده‌اند. به این ترتیب، در شرایطی که انتظارات بالاتری نسبت به جذب نقدینگی خرد بیش از هزار میلیارد تومانی (از ابتدای زمستان) در برنامه دولت وجود دارد، باید راهکارهای منطقی برای رونق پایدار بورس در نظر گرفته شود.

ورود 1000 میلیارد تومان به بورس

از ابتدای زمستان حرکت صعودی بازار سهام آغاز شد. پس از رفع تحریم‌های بین‌المللی رشد قیمت سهام شتاب گرفت و این موضوع کانال‌شکنی‌های مداوم شاخص را به دنبال داشته است. رشدهای پیاپی و مداوم شاخص در کنار انتظار برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور پس از حذف ریسک سیستماتیک سیاسی، عاملی برای ورود روزافزون سرمایه‌ها به خصوص خرد است. بررسی‌های «دنیای اقتصاد» از ابتدای زمستان به تغییر مالکیت سهام با ارزش بیش از هزار میلیارد تومان از سوی سهامداران حقوقی به خریداران اشاره دارد. این موضوع به جذب قابل توجه سرمایه‌های خرد در بازار سهام اشاره دارد.

شهریار شهمیری، مدیرعامل کارگزاری سهم آشنا در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به وضعیت این روزهای بازار سرمایه، مهمترین دلیل و سرآغاز موج مثبت مزبور را کاهش نرخ سود بین بانکی دانست و گفت: بازارهای اقتصادی کشور از یکسو بعد از اتفاقات مثبت پس از برجام و از سوی دیگر کاهش نرخ بهره بین بانکی که در حال حاضر از 28درصد به کمتر از 20 درصد رسیده، تاثیر مثبتی را شاهد بود که این امر موجب شد نقدینگی از بازار پول به سمت دیگر بازارهای موازی و به ویژه بورس حرکت کند. وی در ادامه افزود: بازار سرمایه که تا چند ماه پیش از کمبود نقدینگی رنج می‌برد، اکنون بهترین بازار برای جذب نقدینگی شده که این نقدینگی هر روزه در حال افزایش است. وی ادامه داد: در اقتصاد هر کشوری با کاهش ریسک‌های سیستماتیک، افزایش رونق در بازار سرمایه شکل می‌گیرد که بورس تهران نیز از این قاعده مستثنی نیست. بالطبع با توجه به کاهش ریسک‌های مزبور شاهد افزایش P/ Eدر روزهای اخیر بودیم که در حال حاضر از محدوده 7مرتبه هم فراتر رفته است.

علیرضا عسگری‌مارانی، مدیر عامل شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران نیز با اشاره به حضور مثبت مردم در بازار سرمایه به این موضوع اشاره کرد که اشتیاق مردم برای ورود به بازار کاملا قابل قدردانی است، با این حال، باید به راهکاری اندیشید که تجربه‌های تلخ گذشته تکرار نشود. سرمایه‌گذاران فعلی کاملا باید به وضعیت کنونی اقتصاد در داخل و همچنین خارج اشراف داشته باشند. قیمت میانگین جهانی کالا در ماه‌های اخیر ریزش شدید را تجربه کرده است. در حالی که در نیمه نخست با قیمت‌های بالاتر از شرایط کنونی شرکت‌ها قادر به شناسایی سود در بازار بودند،‌ در شرایط کنونی افت بیش از پیش قیمت کالاها می‌تواند فشار بسیار زیادی را به سودآوری شرکت‌ها وارد کند. علاوه بر این شرایط بنگاه‌های اقتصادی در داخل کشور نسبت به سال‌های گذشته حتی بدتر شده است و این موضوع نگرانی‌ها را تشدید کرده است، اگرچه با رفع ریسک سیستماتیک سیاسی از بازار سهام باید نسبت قیمت به درآمد بازار رشد کند،‌ اما باید سایر عوامل اثرگذار را نیز در نظر گرفت. برای مثال همچنان نرخ سود بانکی مقادیر بالایی را نسبت به تورم دارا است. علاوه بر این اوراق و اسناد منتشرشده نسبت قیمت به درآمد حدود 4 واحد و معاف از مالیات را دارند. بر این اساس،‌ باید خریداران و سرمایه‌گذاران فعلی را کاملا نسبت به این موضوع آگاه کرد. با وجود اینکه احتمال بهبود وضعیت سودآوری شرکت‌ها با حضور سرمایه‌گذاران خارجی و منعقد کردن قراردادهای خارجی وجود دارد، اما باید سرمایه‌گذاران به این موضوع توجه داشته باشند که خروج از وضعیت فعلی قطعا نیاز به زمان دارد و دیدهای میان‌مدت و بلندمدت سرمایه‌گذاری باید مورد توجه باشد.

حضور این نقدینگی در روزهای اخیر موجب رشد بیش از پیش شاخص‌های بازار بوده است. بر این اساس، در حالی که تا پایان معاملات یکشنبه 800 میلیارد تومان سرمایه‌های خرد روانه بازار شده بود، در دو روز اخیر بیش از 200 میلیارد تومان نقدینگی تازه نفس وارد این بازار شده است. «دنیای اقتصاد» در هفته‌های گذشته و هم‌زمان با صعود مداوم شاخص به لزوم هدایت و هدفمند ساختن این نقدینگی‌ها و همچنین در نظر گرفتن راهکاری به منظور سرکوب کردن هیجان بازار تاکید کرده بود. این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که رشدهای پیاپی و بدون استراحت شاخص، همان طور که کارشناسان بارها در این مدت به آن تاکید کرده‌اند، در ادامه، اصلاح و ریزش شدید قیمت‌ها را به دنبال خواهد داشت. در این شرایط نیز در صورتی که راهکاری در این خصوص اندیشه نشود، امکان تداوم هیجان در بازار دور از انتظار نیست. به این ترتیب، احتمال سبقت روند قیمت سهام از روند سودآوری شرکت‌ها می‌تواند در ادامه، ریزش‌های شدیدتری را به دنبال داشته باشد.

مقررات هیجان‌ساز بازار سهام

برخی از قوانین بازار سهام که هجمه انتقاد کارشناسان را حتی در زمان رکود بورس داشته است، همچنان در بازار وجود دارند. این در حالی است که این باور وجود دارد که خود این قوانین عاملی برای تشدید هیجان در بازار سهام است. در این خصوص، شهریار شهمیری، کارشناس بازار سرمایه با اشاره به اینکه بررسی روند کنونی نشان از پختگی و پویایی بازار دارد، گفت: هر چند در حال حاضر بازار به پختگی خاصی رسیده و عملکردی مثبت دارد؛ اما باید راهکاری در نظر گرفت تا این روند حفظ شود و از مسیر اصلی خود خارج نشود و در واقع نقدینگی در بازار باقی بماند که این امر تنها در سایه بازبینی در قوانین معاملاتی به تحقق خواهد رسید؛ مشکل کنونی فعالان و سرمایه‌گذاران در بازار سرمایه به خصوص در زمان تشکیل صف‌ها، محدودیت‌ها و در واقع دستورالعمل گره معاملاتی است. وی ادامه داد: چنانچه این دستورالعمل بازبینی و کمی اصلاح شود، محدودیت‌های موجود در دامنه نوسان نیز مرتفع خواهد شد. بنا به پیشنهاد شهمیری، در زمان تشکیل صف با درنظرگرفتن ضریبی از حجم مبنا، دامنه نوسان افزایش یابد؛ به‌طور مثال چنانچه شرکتی 10برابر حجم مبنای خود صف داشت در این‌صورت دامنه نوسان آن 2برابر افزایش یابد و اگر این صف به 20برابر حجم مبنا رسید، دامنه نوسان 3 برابر رشد کند. وی خاطر نشان کرد: با اصلاح دستورالعمل گره معاملاتی بسیاری از مشکلات موجود در بازار رفع خواهد شد.

راهکارهای کارشناسی پایداری رونق

عسگری‌مارانی، توجه به کیفیت سود، مقدار سودی که شرکت توانایی تقسیم آن را دارد،‌ واقعی بودن قیمت سهام (با توجه به حجم شناور آزاد سهامی که برخی از شرکت‌ها دارا هستند) را در میان خریداران لازم دانست. از طرفی سهامداران باید به ایجاد سبدی از سهام متشکل از سهام‌های متفاوت توجه داشته باشند و از اینکه بر اساس یک سیگنال تنها به یک سهم روی آورند، اجتناب کنند. از ابتدای زمستان حدود هزار میلیارد تومان نقدینگی از سوی حقیقی به بورس تهران جذب شده است. این کارشناس بازار سهام در ادامه افزود: باوجود قابل توجه بودن میزان نقدینگی ورودی باید به این موضوع توجه داشت که در برنامه ششم توسعه دولت قصد تامین 150 هزار میلیارد تومان از طریق بازار سرمایه دارد. ادامه حضور مردم به بازار و همچنین رسیدن به این چنین اهدافی نیازمند راهکارهایی برای جلوگیری از تداوم هیجان در بازار است.

در این خصوص، باید در حد توان عموم مردم را نسبت به وضعیت بازار و همچنین شرکت‌ها آگاه کرد. شرکت‌های سرمایه‌گذاری نیز باید تلاش بیشتری برای ترویج تحلیل در بازار داشته باشند تا در این شرایط از سوء‌استفاده افراد سودجو از طریق کانال‌های ارتباطی مختلف جلوگیری شود. در این میان، سیستم‌های ناظر و قضایی نیز باید به خوبی نقش ایفا کنند تا از فعالیت این افراد سودجو جلوگیری شود. مواردی مانند عرضه‌های اولیه، سعی در عرضه‌های منطقی از سوی صندوق‌های بازار گردان مانند صندوق سپاس، صندوق توسعه بازار و همچنین عرضه از سوی بانک‌ها که الزام به فروش دارایی‌های خود در بازار سهام دارند، از مواردی است که می‌تواند در کنار جذب مناسب نقدینگی از ایجاد هیجان در بازار جلوگیری کند. در این شرایط، باید قوانین و مقررات به‌طور کامل مورد توجه قرار گیرد، مواردی مانند کانال‌های سیگنال‌دهی تلگرامی و همچنین الزام ساختن شرکت‌ها به رعایت قوانین و انجام شفاف‌سازی نیز از جمله عوامل اثرگذار خواهد بود. در صورتی که راهکارهای مناسب در نظر گرفته نشود، بازیگران اصلی بازار به‌طور قطع با مشکلات دوچندانی حتی بیشتر از زمان رکودی بورس مواجه خواهند بودند. شهمیری نیز در ادامه اظهاراتش سرمایه‌گذاری با دید میان‌مدت و بلندمدت را از دیگر راهکارهای حفظ نقدینگی در بازار دانست و گفت: متاسفانه با توجه به اتفاقات مثبت و رشدهای سنگین اخیر، سلیقه بازار به سمت سرمایه‌گذاری‌های کوتاه مدت تغییر کرده که این مساله در آینده شرایط را کمی هیجانی و با چالش روبه‌رو‌ خواهد کرد که امید است با ارائه تحلیل‌ها از سوی کارشناسان بازار سرمایه، افق دید سرمایه‌گذاران بلند مدت‌تر شود. وی خاطرنشان کرد: شرکت‌های فعال در بازار سرمایه با توجه به گشایش‌های اقتصادی و پتانسیل‌های موجود از جایگاه رشد و سودآوری بالایی در 2 تا 3 سال آینده برخوردارند.

مسیر قطعی اصلاح در بازار سهام

همان‌طور که اشاره شد نیاز به اصلاح قیمتی اصل جدایی‌ناپذیر پس از رشدهای قیمتی سهام است. روند تعدیل قیمتی پس از رشد‌های بیشتر، حتی شدیدتر نیز خواهد بود. بر این اساس، قرار گرفتن شاخص بر مدار اصلاح در روزهای آتی مورد انتظار است. این موضوع بار دیگر نگرانی‌هایی را درخصوص تکرار تجربه‌های تلخ گذشته ایجاد کرده است. از اواخر سال 92 و با شروع افت شاخص، ناظران بازار به منظور جلوگیری از اصلاح شاخص تلاش‌های واهی را برای کنترل بازار انجام دادند. ایجاد مانع دستوری در برابر فروش روزانه حقوقی ها، حمایت‌های غیرمنطقی و مصنوعی از خارج بازار (کمک بی سرانجام و ناموفق بانکی‌ها) از جمله مواردی است که بازگشت به آن در شرایط کنونی نیز می‌تواند بار دیگر مشکلات عدیده‌ای را برای شاخص ایجاد کند. این در حالی است که مواردی مانند افزایش دامنه نوسان قیمتی در کنار کاهش حجم مبنا و دیگر مواردی که پیش از این نیز اشاره شد، می‌تواند همان‌طور که در مسیر صعودی شاخص کمک کند، در زمان اصلاح شاخص نیز به کمک بازار سهام آید.