بازار محصولات پتروشیمی با نزدیکی به روزهای پایانی سال شرایط بهتری را سپری خواهد کرد اما عقب‌نشینی حجم معامله پلیمرها در بورس کالا در کنار فراز و فرود قیمت دلار در بازار آزاد شرایط پیچیده‌ای را فراهم ساخته تا بازار وارد یک فاز ابهام جدید شود. به نظر می‌رسد در روزهای پیش‌رو ثبات به این بازار بازگشته و با افزایش مجدد حجم معاملات رو‌به‌رو باشیم.

معاملات محصولات پتروشیمی در بورس کالای ایران

در هفته گذشته حجم معامله پلیمرها در بورس کالا با 25 درصد کاهش هفتگی رو‌به‌رو شد که با ثبت افتی 13 هزار و 600 تنی به 39 هزار و 991 تن بالغ شد. این کاهش حجم معامله در شرایطی رخ داد که قیمت‌های پایه در بورس کالا نیز کاهشی بود، بنابراین جذابیت جدیدی به بازار تزریق شد ولی باز هم خریداران با حفظ جانب احتیاط، خرید به میزان ضرورت را در دستور کار خود قرار دادند. این در حالی است که آمار ذکر شده بدون احتساب انواع OFF محاسبه شده که نشان می‌دهد هنوز هم شرایط نسبتا مطلوبی در بازار وجود دارد. با توجه به تجربیات ماه‌های اخیر، ثبت حجم معاملات نزدیک یا بیشتر از 40 هزار تن در هفته را می‌توان سطحی مطلوب برای ترسیم اوضاع بازار به شمار آورد، بنابراین شرایط فعلی را باید وضعیتی منطقی دانست.

در بازار محصولات شیمیایی نیز شرایط مشابهی حکمفرما بود. در هفته گذشته حجم معامله محصولات شیمیایی در بورس کالا با 6/ 0‌درصد کاهش معادل افتی 103 تنی به 17 هزار و 350 تن رسید که باز هم شرایط متعادلی را پیش روی بازار ترسیم می‌کند. این در حالی است که قیمت‌های پایه محصولات شیمیایی کاهش کمتری داشت و حتی بسیاری از گریدها رشد قیمت را تجربه کرد. نگاهی به معاملات محصولات پتروشیمی در بورس کالا نشان می‌دهد که وضعیت متعادلی در این بازار حاکم است هرچند که حجم عرضه‌ها مخصوصا انواع جذاب آن به‌صورت نامحسوس کاهش یافته و البته التهاب پیشین در بازار پلی‌استایرن‌ها با افزایش تعداد عرضه‌کنندگان نیز متعادل شده است هر‌چند که هنوز بسیاری از گریدهای این گروه کالایی با التهاب و رقابت همراه است. این موارد در شرایطی رخ می‌دهد که بازار هنوز به عرضه‌های بیشتری برای پلی‌پروپیلن‌های نساجی، گریدهای سنگین اکستروژن و سنگین لوله یا PVC نیاز دارد و هنوز تقاضای موجود در این بازار کاملا پاسخ داده نمی‌شود. البته کاهش جذابیت برخی گریدهای سبک فیلم را نیز باید به دلیل کاهش تقاضای ثبت شده در بورس کالا دانست یعنی این گروه‌های کالایی نیز هنوز پرمخاطب و جذاب هستند.

نکته دیگر در هفته گذشته را باید محدودکردن ظرفیت خرید در سامانه بهین یاب دانست زیرا از یکسو در روزهای پایانی سال ظرفیت خرید طبیعتا کاهش می‌یابد و از سوی دیگر این سامانه جدیدا نسبت به ارائه گزارش‌های تولید حساس شده و آن دسته از تولیدکنندگان که گزارش‌های خود را با وقفه ارسال کرده‌اند، توان خرید از طریق کدهای خود را از دست داده‌اند. این نکته را باید جدی گرفت زیرا حجم بزرگی از خریداران به دلایل مسائل سخت افزاری و سهمیه‌ای نتوانستند خرید کنند، بنابراین افت حجم معاملات را نمی‌توان به دلیل کاهش تقاضا دانست. این در حالی است که شنیده‌ها حکایت از آن دارد که کدهای معاف از مالیات در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی از این شرایط جدید مستثنی بوده‌اند هرچند که هنوز صحت و سقم این ادعا چندان روشن نیست. در نهایت و با توجه به تمامی این موارد باید گفت که نزدیکی به روزهای پایانی سال در کنار کاهش قیمت‌های پایه، هنوز جذابیت پیشین در بازار پلیمرها را حفظ کرده است.

 بازار داخلی

 در بازار آزاد محصولات پلیمری شاهد هفته‌ای آرام با جهت‌گیری کاهشی قیمت‌ها بودیم هرچند که برای بسیاری از کالاها رشدهای قیمتی محدودی به‌صورت مقطعی ثبت شد. کاهش قیمت دلار در بازار آزاد، افت قیمت‌های پایه، نوسان قیمت‌های جهانی، افزایش حجم عرضه‌ها در بازار داخلی پس از افزایش حجم معاملات در بورس کالا و همچنین حفظ جانب احتیاط در بازار داخلی و ترس از کاهش بیشتر قیمت‌ها مواردی بود که در جهت‌گیری نرخ‌ها در هفته گذشته موثر بود. این در حالی است که هنوز حجم معاملات در بورس کالا بالا است یعنی عرضه‌ها همچون روزهای قبل در بازار داخلی تزریق خواهد شد. از سوی دیگر کاهش محسوس قیمت دلار در هفته گذشته یک ترس عمیق را در بازار ایجاد کرده که باعث شده تا ترس از افت بیشتر قیمت‌ها خریداران را دست به عصا نگه دارد. هم‌اکنون متقاضیان خرید در بازار داخلی تمایلی به خرید با حجم‌های بالا ندارند که این رویکرد فاکتوری منفی برای رشد قیمت‌ها به شمار خواهد رفت، ولی این تمام ماجرا نیست.

با توجه به محدودیت خرید در بورس کالا برای بسیاری از فعالان بزرگ و تاثیرگذار، هم اکنون آن دسته از صنایعی که سفارش خرید داشته یا از بازار مصرف قطعی برخوردار هستند راهی جز توجه به بازار داخلی نخواهند داشت بنابراین خواسته یا ناخواسته مجبور هستند که تقاضای خود را از بورس کالا به بازار آزاد منتقل کنند. همین ویژگی می‌تواند به افزایش تقاضا در بازار داخلی منجر شده و فاکتوری در جهت حمایت از قیمت‌ها باشد، اما باز هم دلار در برابر این احتمال قد علم می‌کند. کاهش قیمت دلار را نیز باید یکی از رخدادهای مهم در هفته گذشته دانست تا جایی که نزدیک به 100 تومان در فاصله یک هفته افت نرخ داشت. این افت از یکسو بر قیمت‌های پایه جدید تاثیرگذار بود و از سوی دیگر باعث شد طرز فکر فعالان بازار به سمت افت بیشتر نرخ‌ها متمایل شده، موضع‌گیری احتیاطی اتخاذ کنند. حال در شرایط فعلی در حالی که خبرها از تسویه دارایی‌های ایران با سایر کشورها با ارزهای معتبر جهانی همچون ین یا یورو صورت می‌پذیرد، بازار باز هم مستعد کاهش قیمت بیشتری شده و مشخص نیست که چه رویکردی را برگزیند. به نظر می‌رسد بازار داخلی منتظر کاهش بیشتر قیمت انواع ارزها است که این احتمال از پشتوانه‌های قدرتمندی نیز برخوردار است. با توجه به نزدیکی به روزهای پایانی سال، افزایش تقاضای ارز به‌صورت اسکناس برای مسافرت‌های نوروزی همچنین تلاش تجار برای واردات محصولات مورد نیاز برای عرضه پس از تعطیلات شاید رشد تقاضا بتواند اندکی از این بازار حمایت کند. این در حالی است که هنوز مراودات مالی بین بانک‌های ایرانی و سایر بانک‌ها در جهان به‌صورت اجرایی برقرار نشده، ولی بخش بزرگی از پول‌های بلوکه‌شده ایران آزاد شده است. با توجه به این ابهامات در کنار احتمال گشایش‌های ارزی به‌صورت قریب‌الوقوع نمی‌توان چهره مشخصی را پیش روی بازار ترسیم کرد ولی در هر حال احتمال جهش قیمت‌ها و بازگشت به نرخ‌های بالای پیشین تقریبا وجود ندارد. با توجه به تمامی این موارد تحلیل بازار و تخمین دورنمای آن بسیار دشوار خواهد بود زیرا فاکتورهای بنیادین آن با شفافیت لازم ترسیم نشده و تنها احتمالات و شایعات هستند که در این بازار خودنمایی می‌کنند. به‌عنوان مثال در هفته گذشته اغلب سیگنال‌های بازار از افزایش قیمت‌های پایه خبر می‌داد ولی نهایتا این نرخ‌ها در بورس کالا کاهشی اعلام شد.

 بازارهای جهانی

 کاهش قیمت نفت در روزهای اخیر را باید مهم‌ترین رخداد در بازارهای جهانی به شمار بیاوریم زیرا این بار باز هم کف قیمتی 30 دلار برای نفت خام آمریکا شکسته شد ولی نفت برنت توانست کف قیمتی 30 دلاری را برای خود حفظ کند. این در حالی است که بهای نفت خام آمریکا پس از رسیدن به قیمت‌هایی نزدیک به 26 دلار، باز هم در مسیر رشد قرار گرفته ولی مشخص نیست که در روزهای پیش رو بتواند باز هم به سطوح قیمتی پیشین باز‌گردد یا نه؟ از سوی دیگر افزایش محسوس قیمت جهانی طلا و اظهارنظرهایی مبنی بر نرخ بهره منفی در آمریکا در کنار کاهش ارزش سهام این حوزه مهم اقتصادی باعث شده شرایط مبهمی در بازارهای جهانی ایجاد شود تا جایی که قدرت تحلیل را به شدت از کارشناسان این حوزه دریغ داشته است. با توجه به این موارد بازار محصولات پتروشیمی نیز در اقصی نقاط جهان وارد یک فاز ابهام جدی شده تا جایی که پتانسیل کاهش نرخ جدیدی را در ذات خود ایجاد کرده است؛ هرچند که هنوز این جهت‌گیری از حالت بالقوه به بالفعل تبدیل نشده است. نگاهی به قیمت‌های جهانی محصولات پتروشیمی نشان می‌دهد افت قیمت نفت هنوز بر این بازار تاثیر نگذاشته و روند نسبتا با ثبات پیشین در بازار حس می‌شود. با توجه به تغییرات ساختاری در این بازار و انتظار برای کاهش قیمت‌های تمام‌شده و افت بهای مواد اولیه، شاید کاهش قیمت‌ها در روزهای آینده حس شود هرچند که چندان عمیق نخواهد بود.