قرار گرفتن تولیدکنندگان بزرگ نفت و گاز در منطقه و وجود بازار گسترده مصرف انرژی، شرایط مناسبی را ایجاد کرده است که ایران به محور ترانزیت و سوآپ نفت و گاز در منطقه تبدیل شود.

بزرگ‌ترین ذخایر گازی و نفتی جهان در ایران یا کشورهای همسایه جای گرفته است که ایران می‌تواند برای انتقال آنها به مبادی مصرف، سهمی مهم ایفا کند.

همسایگان شمالی ایران از طریق ترانزیت و سوآپ، بخشی از نفت، گاز و فرآورده‌های نفتی خود را از طریق کشور ما به بازارهای هدف ارسال می‌کنند که این اقدام، موقعیت بی مانند ایران را به عنوان شاهراهی امن برای انتقال انرژی تقویت می‌کند.

بر این اساس، سواپ گاز جمهوری آذربایجان به منطقه خودمختار نخجوان از سال‌ها پیش در جریان است اما بتازگی سواپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان نیز آغاز شده که قرار است افزایش یابد.

بر اساس طرحی دیگر، قرار است گاز روسیه نیز از طریق ایران به بازارهای مصرف در منطقه خلیج فارس سواپ شود که مذاکرات مربوط به آن هنوز نهایی نشده است. همچنین ایران در نظر دارد با سواپ یا ترانزیت گاز ترکمنستان به پاکستان، خلیج فارس و اروپا، جایگاه خود را در بازار انرژی تثبیت کند.

سعید مومنی مدیر امور گازرسانی شرکت ملی گاز درباره آخرین وضعیت اجرای طرح‌های سواپ (معاوضه) گاز گفت: اکنون گاز جمهوری آذربایجان به منطقه خودمختار نخجوان سواپ می‌شود.

وی افزود: همچنین روزانه حدود ۵ تا ۶ میلیون مترمکعب گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان سواپ می‌شود که پیشنهادهایی برای افزایش حجم آن ارایه شده است.

وی اضافه کرد: با عملیاتی شدن طرح‌های جدید، ظرفیت سواپ گاز ترکمنستان به کشورهای منطقه قفقاز از پنج به ۱۵ میلیون مترمکعب در روز افزایش می‌یابد.

این مقام صنعت گاز اضافه کرد: چندین طرح جدید سواپ گاز ترکمنستان با ظرفیت حدود ۱۰ میلیون مترمکعب ارایه شده است که با اجرایی شدن آنها، گاز در مرز ترکمنستان تحویل گرفته و در کشورهای هدف تحویل می‌دهیم.

مدیر امور گازرسانی شرکت ملی گاز ادامه داد: درخواست‌های جدید مربوط به سواپ گاز ترکمنستان به جمهوری آذربایجان و ارمنستان است.

ایران از طریق سواپ گاز آسیای میانه به کشورهای قفقاز، گاز را در نواحی شمالی و شمال شرقی کشور مصرف و به ازای آن در مرز جمهوری آذربایجان و ارمنستان، گاز تحویل می‌دهد. از طریق سواپ، علاوه بر استفاده از گاز در داخل کشور، هزینه عملیات سواپ نیز دریافت می‌شود.