هنوز مشخص نیست آمریکایی که دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آن است، تا چه میزان در مقابل اقدامات مقابله‌ای اروپا انعطاف به خرج خواهد داد،‌اما همان‌طور که زنگنه روز گذشته گفت، باید «صبر کرد و دید» آیا این بار نیز آمریکا مانند سال ۱۹۹۵ حاضر به عقب‌نشینی از موضع خود خواهد بود یا خیر. البته در کنار این «صبر» اقدامات مشترکی از سوی ایران و اروپا، از جمله دیدار روز گذشته، در جریان است تا بازگشت تحریم‌های آمریکا علیهایران با اثرگذاری حداقلی همراه باشد.  این دیدار پشت درهای بسته انجام شد اما مهم‌ترین بخش‌ها و نتایج آن پس از برگزاری نشست، در راهروی طبقه پانزدهم وزارت نفت برای خبرنگاران تشریح شد. «تشکیل کارگروه مشترک ایران و اروپا برای حل مشکلات نفتی کشور» در حالی یکی از مهم‌ترین محورهای نشست روز گذشته بود که رئیس کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا از تلاش برای مذاکره با آمریکا به منظور دریافت معافیت برای برخی قراردادهای نفتی و گازی و همچنین ایجاد زیرساخت‌های مالی و تامین اعتبار نیز خبر داد.

 به این ترتیب زنگنه روز گذشته در جمع خبرنگاران تاکید کرد «اگر اتحادیه اروپا بتواند توافق بین‌المللی برجام را حفظ کند، تصمیم ترامپ مبنی بر خروج از توافق هسته‌ای تاثیری بر میزان صادرات نفت خام ایران نخواهد داشت.» زنگنه همچنین در رابطه با اقدام احتمالی اوپک در مقابل کاهش احتمالی سطح صادرات نفت خام ایران گفت: «اتخاذ هر تصمیم جدیدی در اوپک نیازمند اجماع کلی است، اما من باور دارم که اتحادیه اروپا به ایران کمک خواهد کرد و سطح صادرات نفت خام ایران تغییری نخواهد داشت.»   به دنبال تصمیم رئیس‌جمهور آمریکا در تاریخ ۸ مه ‌مبنی بر خروج از توافق بین‌المللی برجام، عربستان سعودی اعلام کرد که به همراه متحدانش کاهش تولید نفت خام ایران در اثر تحریم‌های اقتصادی آمریکا را جبران می‌کند.  

پیام اتحادیه اروپا به شرکت‌های طرف با ایران

اما این سومین سفر رئیس کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا به ایران طی سال‌های گذشته بود، با این حال شرایط ویژه کشور زیر سایه بازگشت تحریم‌های ثانویه آمریکا باعث شد زنگنه مذاکرات روز گذشته را «حساس» و نتایج آن را «بسیار مهم» ارزیابی کند. با خروج رئیس‌جمهور آمریکا از توافق بین‌المللی برجام، تحریم‌های ثانویه وزارت خزانه‌داری آمریکا حداکثر تا ۱۸۰ روز دیگر علیه کشور اعمال می‌شود.

سایه این ریسک در حالی بر سر صنعت نفت ایران است که کشورهای اروپایی حاضر در توافق برجام، همواره بر مخالفت خود با خروج دونالد ترامپ از این توافق بین‌المللی تاکید کرده‌اند. از همین رو، گفت‌وگوهای دو جانبه بین ایران و اروپا از روزهای نخست خروج آمریکا از برجام آغاز شد. سفر روز گذشته رئیس کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا به ایران نیز اقدامی بود تا آن‌طور که زنگنه در جمع خبرنگاران گفت، «پیام مشخص اتحادیه اروپا را در حفاظت از برجام  به ایران برساند.»اما کمیسر انرژی اتحادیه اروپا در تشریح سازوکار «شرایط انسداد» که در سال ۱۹۹۱ برای مقابله با تحریم‌های کوبا، لیبی و ایران، ایجاد شده بود، گفت: این شرایط به‌طور اصولی شامل همه شرکت‌ها می‌شود، البته این یک سازوکار پیچیده است که هرگز اعمال نشده، اما اکنون ما قلمرو آن را توسعه می‌دهیم تا تحریم‌های جدید را شامل شود.کانیته افزود: این فرآیند از مشمول شدن شرکت‌های اروپایی در تحریم‌ها پیشگیری می‌کند و به آنها امکان می‌دهد که خسارت‌های خود را دریافت کنند؛ این فرآیند ابزاری جدید است و باید توسعه یابد.

وی تاکید کرد: این تنها ابزار ما نیست و یکی از چند ابزاری است که باید کنار هم بگذاریم. برخی از این ابزارها بیشتر برای شرکت‌های کوچک و متوسط کارایی خواهد داشت، برای شرکت‌های بزرگ باید راهکارهای دیگری همچون تامین مالی از‌سوی بانک سرمایه‌گذاری اروپا درنظر‌گیریم. این مقام اروپایی با تاکید بر مطرح بودن مجموعه‌ای از ابزارها گفت: همانطور که وزیر نفت ایران گفت ما باید مشکلات اساسی را حل کنیم، برخی از این ابزارها ممکن است مفید باشد، برخی نیز ممکن است نیازمند اقدام‌های اضافی باشد که باید به‌طور مشترک انجام دهیم و این یک تلاش مشترک برای رسیدن به یک راه حل مشترک است.

کانیته با اشاره به رایزنی‌های انجام شده هنگام نهایی کردن برجام با شرکت‌های بزرگ، گفت: اکنون با توجه به تحریم‌های آمریکا، ما با فدراسیون‌های بانکی برای ارائه خدماتی همچون سوئیفت، گفت‌وگویی مثبت داریم. وی با مرور اقدام‌های انجام شده برای نجات برجام از سوی اتحادیه اروپا گفت: ما در روزهای اخیر شاهد نشست سران اتحادیه اروپا   در صوفیه بودیم و امروز من اینجا هستم، ما در حال گفت‌وگوی مستقیم با فدراسیون‌های بانکی، شرکت‌های بیمه، خدمات مالی و شرکت‌های بزرگ هستیم و بی‌گمان ابزارهای قانونی اجباری در اختیار داریم که روی میز خواهیم گذاشت.

تلاش برای حفظ صادرات نفت ایران

رئیس کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا پس از دیدار با وزیر نفت در جمع خبرنگاران گفت: «ما ملاقات سازنده‌ای داشتیم و اتحادیه اروپا این پیغام را فرستاده است که ما کاملا به پیاده‌سازی برجام متعهد هستیم.» میگل آریاس کانتیه در ادامه افزود: «این موضوع نیازمند این است که سهم اقتصادی حاصل از برجام و گردش تجاری در زمینه نفت و گاز ایران، در سطوح پیش از خروج آمریکا از برجام باقی بماند.» به گفته کانیته، اتحادیه اروپا قصد دارد برای حفظ سطح تولید و صادرات نفت خام ایران و همچنین تداوم بخشیدن به اجرای برخی پروژه‌ها، با ایالات متحده آمریکا وارد مذاکره شود. این مذاکرات به منظور کسب برخی معافیت‌ها برای قراردادهای نفتی و گازی که در زمان حضور آمریکا در برجام امضا شده است، ادامه خواهد یافت.

رئیس کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا با بیان اینکه این اتحادیه دنبال راه‌های قانونی است که از شرکت‌ها در برابر تحریم‌های آمریکا محافظت کند، تصریح کرد: ما به دنبال این هستیم که زیرساخت‌های مالی و تامین اعتبار لازم برای اجرایی شدن این توافقات را فراهم کنیم؛ مخصوصا برای پروژه ال‌ان‌جی ایران که قرار بود توسط بانک سرمایه‌گذاری اروپا تامین اعتبار شود. به این ترتیب می‌توان انتظار داشت با موفقیت‌آمیز بودن این اقدامات، مشروعیت‌ ایران برای تامین مالی از سوی بانک‌های سرمایه‌ای اروپایی حفظ شود و تمام مشکلاتی که می‌تواند مانع از تجارت عادی نفت خام ایران شود، از سر راه برداشته شود.

زنگنه چه گفت؟

به گفته کانیته، وزیر نفت ایران، تمام جزئیات را درباره مشکلات فعلی برای او و هیات همراهش شرح داده و از آنها خواسته است که تمام تلاش خود را در این زمینه عملیاتی کنند. به این ترتیب آنطور که رئیس کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا گفت، آنها از تمام مولفه‌هایی که باید بررسی شوند و نه فقط مشکلات تامین مالی، بلکه مشکلات نقل و انتقال و بیمه نیز مطلع شده‌اند. کانیته در این زمینه گفت: به این ترتیب ما تصمیم گرفتیم کارگروهی مشترک بین اتحادیه اروپا و ایران تشکیل بدهیم تا بتوانیم به سرعت بررسی‌های لازم را در این زمینه انجام دهیم که چگونه می‌توانیم ایران را حمایت کنیم به گونه‌ای که سطح کنونی فروش نفت ایران حفظ شود.

 این مقام ارشد اروپایی در ادامه تاکید کرد: «ما باید برای تحت پوشش قرار دادن موضوعات مختلف و همچنین دست یافتن به زمان‌بندی مناسب برای بررسی مسائل مختلف، یک رویکرد جامع برگزینیم زیرا   تمایل داریم سطح تجارت نفت با ایران حفظ شود.»«حفظ صلح جهانی در منطقه» و اینکه «اقتصاد ایران بتواند سطح مطلوبی از رشد را داشته باشد»، از دیگر محورهای نشست روز گذشته مقام‌های نفتی ایران و مقامات انرژی اتحادیه اروپا بوده است. رئیس کمیسیون انرژی اتحادیه اروپا در این زمینه گفت: اروپا به دنبال این است که تضمین‌های لازم را به ایران بدهد که سطح تجارت نفتی بدون تغییر حفظ شود و از سوی دیگر، مردم ایران مطمئن شوند از مزایای یک توافق اصولی بین‌المللی بهره‌مند شوند. این توافق نه‌تنها برای حفظ صلح و امنیت منطقه اصولی است، بلکه برای اقتصاد ایران نیز ضروری است.»  با تمام این تفاسیر باید دید با وجود «بحث‌های ریز و عملیاتی بخش نفت، گاز، فرآورده‌های نفتی، میعانات گازی و پتروشیمی ایران» که روزگذشته میان مقامات ایرانی و اروپایی برگزار شد، همکاری دو طرف برای به حداقل رساندن آسیب‌های ناشی از بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران، به کجا خواهد رسید.