با هجوم سرمایه‌گذاران تازه‌وارد به بورس تهران، رکورد ارزش معاملات خرد در جریان دادوستدهای روز گذشته شکست. این اتفاق در شرایطی رخ داد که نماگر اصلی سهام پس از ۶ صعود پی‌درپی تن به اصلاح داد. شاخص کل که طی این مدت جهشی ۲۱ کانالی را تجربه کرده و روز شنبه با حضور پررنگ معامله‌گران در سمت خرید با قدرت تا سطح ۳۰۴ هزار واحد پیش رفته بود، در معاملات دیروز عقب‌نشینی ۲۰۶۵ واحد را به ثبت رساند و به ارتفاع ۳۰۲ هزار واحد برگشت. فشار عمومی فروش به‌ویژه در سهم‌های کالایی بیشترین بار را بر دوش شاخص کل گذاشت. تمایل اغلب معامله‌گران برای ذخیره سود کسب شده در رالی اخیر را می‌توان مهم‌ترین بهانه برای این عقب‌نشینی دانست. البته محافظه‌کاری معامله‌گران قبل از بازگشایی هفتگی بازار جهانی در قیمت‌ها منعکس شد و امکان تداوم رشد تقاضا در سهم‌های وابسته را سلب کرد.
ارزش معاملات بر بام تاریخ
ارزش معاملات خرد در پایان دادوستدهای دیروز به رکورد ۲ هزار و ۱۷۰ میلیارد تومان دست یافت. پیش از این در نهم مهر سال ۹۷ شاهد جابه‌جایی حدود ۲هزار و ۱۱۵ میلیارد تومان سهم در معاملات خرد بورس تهران بودیم که تا روز گذشته رکوردی دست‌نیافتنی به حساب می‌آمد. اما این رکورد در معاملات دیروز با تحرک چشمگیر بازیگران کوچک و بزرگ و همچنین بر اثر تداوم رشد تقاضای جدید شکست و ارزش معاملات خرد به رقم تاریخی دیگری دست یافت. جالب است بدانیم متوسط ارزش معاملات خرد از ابتدای سال تا پایان معاملات دیروز رقمی معادل یک‌هزار و ۹۵ میلیارد تومان را نشان می‌دهد. این رقم در سه هفته کاری شهریور قوت گرفت و به سطح یک‌هزار و پانصد میلیارد تومان رسید تا اینکه در نهایت، ارزش معاملات روزانه طی روز گذشته به اوج تاریخی رسید.
تقریبا تمام تحلیلگران بورسی رشدهای اخیر شاخص سهام را نتیجه ورود پول‌های تازه به بازار سهام می‌دانند تا تحول معنادار در عملکرد بنگاه‌ها. از منظر این گروه، رخنه رکود به بازارهای رقیبی چون ارز و سکه و همچنین استمرار تورم رکودی در بازار مسکن، پول‌های خرد در دست آحاد جامعه را روانه بورس تهران کرده است. در این انتقال محوری پول‌ها به سمت سهام چند عامل کلان موثر به نظر می‌رسند. در درجه نخست، چنان که می‌دانیم حرکت تاریخی بورس تهران به دلیل ماهیت اثرگذاری تورم بر درآمد بنگاه‌ها با یک فاز تاخیر نسبت به بازارهای رقیب صورت می‌گیرد. این تاخیر همواره با سرکوب‌های سیاست‌گذار(از محل تثبیت نرخ‌های فروش شرکت‌های بورسی) تشدید شده اما پس از اینکه قیمت‌ها امکان رهایی از تله سرکوب تورمی را پیدا کنند، بازار سهام وارد فاز رونق می‌شود. حرکت قیمت‌ها طی هفته‌های گذشته در بخشی از گروه‌های تولیدکننده اقلام ضروری نظیر دارو و غذا در تالار سهام موید این الگوی تاریخی در بورس تهران ارزیابی می‌شود. در این بین، ثبات کمیاب بازار ارز با حضور موثر بازارساز و همچنین طرح سناریوهای خوش‌بینانه به سیگنال‌های سیاسی هم در اجماع دارندگان وجوه مازاد ریالی و هجوم به سمت سهام قابل چشم‌پوشی نیست. در واقع، اخبار سیاسی چنان اثر فراگیری بر معاملات سهام گذاشته که سایر بهانه‌ها نظیر تورم دارایی شرکت‌های زیان‌ده نیز در مدل‌های تصمیم‌گیری بورس‌بازان جای خود را در بین محرک‌های قیمت باز کرده و همچنان یکی از نیرومندترین عوامل اثرگذار در بازار به شمار می‌رود. بهترین نمونه برای مشاهده تاثیر این نیروهای هم‌افزا رصد رونق فزاینده معاملات سهام خودرویی است.
ذخیره بازدهی در رشد نامتوازن
با وجود تاثیر همه‌جانبه تقاضای جدید، توزیع نقدینگی و شتاب رشد قیمت در گروه‌های مختلف بورسی همچنان نامتوازن است. این عدم تقارن در حرکت صعودی بازار را می‌شود با رصد بازدهی دو شاخص اصلی بورس تهران دید. دیروز در حالی که شاخص کل پس از ۶ صعود متوالی عقب نشست، نماگر هم‌وزن با کاهش فشار عرضه و تداوم تقاضا در سهم‌های کوچک و متوسط برای هفتمین روز متوالی در محدوده مثبت باقی ماند.
اگرچه شاخص کل طی روز گذشته اصلاحی معادل ۲۰۶۵ واحد را تجربه کرد اما همین نماگر از ابتدای شهریور تا قبل از معاملات دیروز به بازدهی خیره‌کننده ۱۴ درصد رسیده است. در واقع، شاخص کل در این رالی تنها سه افت محدود را ثبت کرده و در ۱۲ روز از ۱۵ روز کاری شهریور در حال ثبت جهش ۲۱ کانالی بوده است. از این منظر، طبیعی بود که طی روز گذشته بازیگران سهام در اندیشه ذخیره بازدهی کسب شده در نقش فروشنده فعال شوند. البته شناسایی سود هم متاثر از فضای کلی حاکم بر بازار متقارن نبود و در برخی از تک‌سهم‌ها و البته غول‌های کالایی شاهد افت قیمت و فشار بر شاخص کل بودیم. با وجود این، حضور پول‌های جدید مجالی برای میدان‌داری عرضه‌های شدید را نداد و قیمت‌ها پس از خروج فروشندگان از جریان معاملات، خیلی زود از کف روزانه فاصله گرفتند و نماگر هم‌وزن را به محدوده مثبت آوردند.
مروری بر جبهه‌های فعال بورسی
بیشترین تاثیر منفی بر شاخص کل طی معاملات روز گذشته از ناحیه افت قیمت در غول‌های پتروشیمی و فلزی-معدنی رقم خورد. اگرچه آخرین خبرها در بازار جهانی به نفع قیمت کامودیتی‌ها انتشار یافت اما حضور موثر سهامداران در سمت فروش این سه صنعت بزرگ بورسی-که ۴۵ درصد از ارزش کل بورس تهران را در اختیار دارند- از غلبه احتیاط سهامداران قبل از بازگشایی هفتگی بازار جهانی پرده برداشت. این اتفاق در شرایطی رخ داد که سهام گروه خودرویی و بانکی در جذب منابع خرد و رشد قیمت موقعیت پیشتاز خود را حفظ کردند. روز گذشته همزمان با اوج‌گیری ارزش معاملات، حدود ۴۰۰ میلیارد تومان از کل جریان نقدینگی(حدود ۱۸ درصد) به معاملات سهام خودرویی‌ها اختصاص یافت و متوسط قیمت‌ها در این گروه افزایشی معادل ۶/ ۱درصد را به ثبت رساند. ضمن اینکه حضور پررنگ خریداران خرد در گروه خودرویی ادامه یافت. دیروز سهامداران حقیقی در ادامه روند پرقدرت تقاضای خود مالکیت حدود ۶۵ میلیارد تومان از سهام خودرویی را به نفع خود رقم زدند.
خودرویی‌ها طی این مدت، یعنی از آغاز شهریور به رشد متوسط ۲۰ درصدی دست یافته‌اند که ۶ واحد درصد از شاخص کل بیشتر است. البته پیشتازی خودرویی‌ها فقط در قیمت نبوده، بلکه این گروه بیشترین قدرت را در جذب منابع خرد طی بیش از سه هفته اخیر از خود به نمایش گذاشته است. ارزش کل معاملات بورس تهران از ابتدای شهریور رقمی معادل ۲۲هزار میلیارد تومان است که ۲ هزار و ۶۰۰ میلیارد آن در سهام گروه خودرو گردش داشته است. در واقع، حدود ۱۲ درصد از کل ارزش معاملات در سهام خودرویی نقل و انتقال پیدا کرده که در مقایسه با دو گروه بزرگ پتروشیمی و فلزات به ترتیب ۱۹ و ۲۵ درصد بالاتر است.
تداوم رونق بی‌مهار سهام خودرویی را می‌توان پیامد دو عامل عمده دانست. یکی مساله افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی‌ها و دیگری خوش‌بینی به خبر‌های دریافتی از بهبود رابطه ایران با غرب و عقب‌نشینی احتمالی آمریکا از تحریم‌ها؛ در غیر این صورت و با منطق تحلیل بنیادی نمی‌توان روند پرسرعت قیمت در سهام خودرویی را توجیه کرد. همین رشد پیوسته با محوریت تورم دارایی و رویاپردازی در مورد عقب‌نشینی آمریکا نگرانی‌هایی را از سوی تحلیلگران سهام در پی داشته است. برخی تحلیلگران معتقدند که چنین رشدهایی که از مدار سودآوری به سمت سناریوپردازی‌های غیرواقع‌بینانه سوق یافته، می‌تواند با یک تلنگر واکنش‌های هیجانی معکوسی را در پی داشته باشد و اثرات سوء خود را در قالب رکود معاملاتی در بلندمدت به بازار سهام تحمیل کند.
با وجود این، همچنان بخشی از بازار با همین منطق در حال فعالیت در بازار است و اعتنای چندانی به تحلیل‌های بنیادی ندارد و عمدتا بر اثر روایت‌های تورمی حاکم بر بازار و پیروی از موج‌های دسته‌جمعی، خود را به شکل رشدهای حداکثری و صف‌‌نشینی‌های طولانی در بخشی از بازار نمایان کرده است. تاثیر این ذائقه بورسی را می‌توان در چرخش تند قیمت در نماد بانک پارسیان طی روز گذشته به وضوح دید. قیمت این نماد که روز گذشته تحت فشار فروش در دامنه منفی قیمت باز شد، درست پس از انتشار پیشنهاد افزایش ۶۸۵ درصدی سرمایه از سوی هیات‌مدیره ضمن جهش قیمت تا سقف مجاز روزانه سنگین‌ترین صف خرید بازار را به نام خود ثبت کرد. جالب است که بدانیم افزایش سرمایه این بانک (با زیان انباشته تقریبا ۳ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومانی) با هدف خروج از شمولیت ماده ۱۴۱ لایحه اصلاحی قانون تجارت و به اصطلاح برای فرار از ورشکستگی پیشنهاد شده است.
هیجان برای بازگشایی بازار نفت
دیروز سهام پالایشی در شرایطی که اغلب سهم‌های بزرگ کالایی زیر فشار عرضه بودند، روندی مثبت داشتند. به نظر می‌رسد حمله به تاسیسات نفتی عربستان و انتظار برای بازگشایی جهش‌وار بازار نفت در معاملات سهام پالایشی اثر مثبت داشته است. هر چند از منظر تحلیلی رابطه مستقیمی بین افزایش قیمت نفت و حاشیه سود پالایشگاه‌ها وجود ندارد، اما پالایشی‌های بورس تهران طبق سنتی نانوشته از این محل همواره تقویت شده‌اند. تحلیلگران بازار جهانی با اشاره به حجم خسارت حمله حوثی‌ها به پالایشگاه‌هاى سعودى اهداف قیمتی ۱۰۰ دلار را برای هر بشکه نفت برآورد کرده‌اند؛ موضوعی که علاوه بر سهامداران پالایشی می‌تواند برای کل بورس تهران جالب توجه باشد.
