تغییرات انتظارات تورمی باعث شده که برای دومین‌ماه متوالی، رشد نقطه به نقطه پول تورم‌ساز، نزولی شود. نرخ رشد پول از ۶/ ۸۸ درصد در مهرماه به رقم ۸/ ۶۹ درصد در آذرماه رسیده است. این موضوع نشان می‌دهد که فشار پولی نقدینگی بر تورم کاهش یافته است و با توجه به این آمار رشد نقطه به نقطه تورم نیز در‌ماه‌های آینده نزولی خواهد شد. در واقع در دو‌ماه گذشته، سوخت تورم کاهش یافته و این فرصت خوبی برای تنظیم شتاب قیمت‌ها است. اما دو موضوع می‌تواند در مسیر تورم اثر‌گذار باشد. اعمال یک سیاست غیراصولی، مانند کاهش غیردستوری نرخ سود بانکی، باعث خواهد شد که دوباره باک تورم پر شود و در نتیجه این موضوع نیز باعث تغییر مسیر و افزایش شتاب قیمت‌ها خواهد شد. در مقابل، بهبود انتظارات تورمی نظیر خبرهای مثبت درخصوص لغو تحریم‌ها یا بهبود روابط با همسایگان می‌تواند تورم را در مسیر کاهشی یاری رساند. با توجه به تحلیل آماری در فصل پاییز روند تورم در‌ماه‌های آینده بیشتر بستگی به مهارت رانندگی سیاست‌گذار دارد.
انبساط ۳ درصدی نقدینگی در آذر
بانک‌مرکزی آمار پولی و بانکی آذرماه را منتشر کرد. براساس آخرین داده‌های بانک‌مرکزی، در پایان آذرماه سال‌جاری رقم نقدینگی کشور به حدود ۳۱۳۰هزار میلیارد تومان رسیده که به نسبت مدت مشابه سال گذشته رشد ۴/ ۳۸درصدی را تجربه کرده است. از سوی دیگر روند آمارها نشان می‌دهد که رشد‌ماهانه نقدینگی در آذرماه ۳ درصد ثبت شده است که سومین رکورد بیشترین رشد‌ماهانه را نشان می‌دهد. رشد‌ماهانه نقدینگی در اردیبهشت‌ماه ۲/ ۳ درصد و در تیرماه ۱/ ۳ درصد بوده است. در فروردین‌ماه نیز رشد‌ماهانه این متغیر ۷/ ۱درصد بوده که کمترین رشد‌ماهانه نقدینگی ثبت‌شده از ابتدای سال است.
کاهش رشد پول در دو‌ماه متوالی
نقدینگی از دو جزء اصلی پول و شبه‌پول تشکیل شده است. حجم پول بخش سیال نقدینگی و شبه‌پول نشان‌دهنده حساب‌های سرمایه‌گذاری بانک‌ها است که به عبارت دیگر از نقدشوندگی کمتری برخوردار است. آخرین آمارها نشان می‌دهد رقم حجم پول در پایان آذرماه سال‌جاری به ۶۱۷ هزار میلیارد تومان رسیده که به نسبت آبان‌ماه رشدی نزدیک به صفر (۰۴/ ۰درصد) داشته است. البته رشد‌ماهانه پول در آبان‌ماه به نسبت مهرماه نیز کمتر از یک‌درصد بوده است. بنابراین دو‌ماه متوالی است که رشد‌ماهانه پول متوقف شده است. علاوه براین، آمارها نشان می‌دهد که رشد نقطه به نقطه پول از نخستین‌ماه پاییز روندی نزولی را درپیش گرفته است. براساس آمارهای پولی و بانکی، رشد نقطه به نقطه پول در مهرماه ۶/ ۸۸ درصد، در آبان‌ماه ۸۰درصد و در آذرماه به ۸/ ۶۹ درصد رسیده است.
آغاز حرکت منابع به سمت بانک‌ها
از سوی دیگر، روند رشد‌ماهانه شبه‌پول از شهریورماه صعودی شده است. آمارها نشان می‌دهد در آذرماه رقم شبه‌پول به ۲۵۱۲ هزار میلیارد تومان رسیده و رشد‌ماهانه آن در آذرماه ۸/ ۳ درصد بوده است. رشد نقطه به نقطه شبه‌پول نیز در آذرماه به ۳/ ۳۲درصد رسیده که بیشترین رشد از فروردین‌ماه ۹۵ بوده است. رشد شبه‌پول نشان‌دهنده حبس پول در حساب‌های بلندمدت بانکی است که اثر تورم‌زای کمتری ایجاد می‌کند. در واقع کاهش انتظارات تورمی و نوسانات بازارها سبب‌شده تا سپرده‌گذاری در حساب‌های بانکی صرفه اقتصادی پیدا کند.
آمارهای پولی در بزنگاه
نگاهی به رشد پول و شبه‌پول از ابتدای فصل پاییز نشان می‌دهد آمار نقدینگی در یک بزنگاه قرار دارد که متاثر از سیاست‌های پولی و انتظارات تورمی می‌تواند تغییر کند. آمارها نشان می‌دهد اگرچه نرخ رشد نقطه به نقطه پول روندی کاهشی است اما این کاهش چندان با ثبات به‌نظر نمی‌رسد و ممکن است هر لحظه این مسیر دوباره روندی افزایشی پیدا کند. بررسی تحولات بازار پول نشان می‌دهد در زمانی که نرخ سود بازار بین بانکی در سطح ۸ درصد قرار داشته مسیر رشد پول شدت بیشتری داشته و این روند تقریبا تا پایان شهریورماه ادامه‌دار بوده است. به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین عامل تغییر این روند تغییر انتظارات تورمی بوده است، بنابراین اگر بانک‌مرکزی نرخ سود بانکی را کاهش دهد، از یک‌سو باید نقدینگی تزریق کند که عملا به رشد پول در بانک‌ها ختم می‌شود، از سوی دیگر نیز سبب فرار سرمایه‌ها از بانک‌ها و سرازیر شدن آنها به سایر بازارها می‌شود. در حقیقت سیکل‌معیوبی شکل می‌گیرد که باعث رشد مجدد پول و آشفتگی در بازارهای موازی خواهد شد.
بنابراین به‌نظر می‌رسد سیاست‌گذار برای حفظ شرایط و مدیریت آن به سمت بهتر‌شدن، لازم است در گام اول سیاست‌های پولی را به نوعی تنظیم کند که روند کاهش رشد پول تسهیل شود. در گام بعدی نیز بتواند با کاهش تنش‌های منطقه‌ای و امیدواری به رفع تحریم‌ها، انتظارات تورمی را مهار کند. اگرچه اغلب کشورها برای کنترل تورم از سیاست‌های پولی استفاده می‌کنند، اما در حال‌حاضر به‌دلیل مواجه بودن کشور با تحریم‌ها، لازم است علاوه‌بر سیاست‌های پولی، رویدادهای امیدوارکننده نظیر افزایش تبادلات تجاری با همسایگان برای کمرنگ‌شدن اثر تحریم‌ها نیز رخ دهد. نتیجه این اقدام می‌تواند به بهبود روند کنترل نرخ تورم کمک کند.
رشد کاهشی پایه پولی در پایان آذرماه
آمارهای پولی و بانکی کشور نشان می‌دهد در پایان آذرماه رقم پایه پولی به حدود ۵/ ۴۰۷ هزار میلیارد تومان رسید که به نسبت آبان‌ماه رشد ۴/ ۲ درصدی را ثبت کرده است. بررسی روند رشد‌ماهانه پایه پولی نشان می‌دهد که دو‌ماه متوالی است که این نرخ ثابت مانده است. از سوی دیگر رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی در آذرماه ۷/ ۲۹درصد بوده که به نسبت‌ماه قبل ۱/ ۱واحد درصد رشد داشته است.
اجزای پایه پولی از سمت منابع نشان می‌دهد که خالص دارایی خارجی بانک‌مرکزی تقریبا از شهریورماه سال‌جاری روندی صعودی گرفته است. خالص دارایی خارجی بانک‌مرکزی از تفاضل دارایی‌های خارجی و بدهی ارزی بانک‌مرکزی به‌دست می‌آید. آمار و ارقام نشان می‌دهد که دارایی خارجی بانک‌مرکزی شهریورماه ۵۵۵ هزار میلیارد تومان بوده که در مهرماه به رقم ۵۶۱ هزار میلیارد تومان رسیده است. این روند صعودی در آبان و آذرماه نیز تکرار شده به‌طوری که در آذرماه رقم دارایی‌های خارجی بانک‌مرکزی به ۵/ ۵۸۲ هزار میلیارد تومان رسیده است. این روند صعودی درحالی رخ داده است که احتمالا به حجم دارایی‌های خارجی افزوده نشده، بلکه افزایش نرخ تسعیر ارز سبب رشد این منابع شده است. برخی از کارشناسان معتقدند افزایش دارایی‌های خارجی بانک‌مرکزی اثر تورم‌زای کمتری به نسبت سایر اجزای پایه پولی دارد. سهم خالص دارایی‌های خارجی بانک‌مرکزی در رشد پایه پولی آذرماه ۴/ ۲۴درصد بوده است.
بدهی بانک‌ها به بانک‌مرکزی از دیگر اجزای تشکیل‌دهنده پایه پولی است. آمارها نشان می‌دهد که از ابتدای مهرماه رقم بدهی بانک‌ها به بانک‌مرکزی کاهنده بوده است به‌طوری‌که در مهرماه رقم این بدهی ۱۴۶ هزار میلیارد تومان بوده که در آبان‌ماه به ۶/ ۱۳۱ هزار میلیارد تومان رسیده است. در آذرماه نیز این کاهش ادامه‌دار بوده به‌طوری که رقم بدهی بانک‌ها به بانک‌مرکزی حدود ۸/ ۱۲۶ هزار میلیارد تومان اعلام شده است. سهم بدهی بانک‌ها به بانک‌مرکزی در رشد پایه پولی آذرماه حدود ۹/ ۴ درصد تخمین زده شده است.
سومین جزء پایه پولی خالص بدهی دولت به بانک‌مرکزی است که این رقم در آذرماه رشد قابل‌توجهی را ثبت کرده است. آمار پولی و بانکی کشور نشان می‌دهد که خالص بدهی دولت به بانک‌مرکزی در مهرماه منفی ۱/ ۲ هزار میلیارد تومان بوده است. اما در آبان‌ماه این رقم به حدود منفی۴۰۰ میلیارد تومان رسیده و در آذرماه با رشد قابل‌توجهی رقم مثبت ۳/ ۱۲ هزار میلیارد تومان را ثبت کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد سهم خالص بدهی بخش دولتی در رشد پایه پولی در آذرماه حدود منفی ۴درصد بوده است. این در حالی است که سهم خالص بدهی بخش دولتی در رشد پایه پولی آبان‌ماه منفی۹درصد گزارش شده بود.
