بازار خودروی کشور از ابتدای اردیبهشت امسال و همزمان با مذاکرات برجامی در وین، دور جدید کاهش قیمت را آغاز کرده، ضمن آنکه معاملات به‌شدت کم شده و بازار نیز در رکودی سنگین فرو رفته است. طبق داده‌های بازار آنلاین «دیوار»، متوسط قیمت 20 خودرو منتخب داخلی در بازه زمانی یکم تا هجدهم اردیبهشت امسال، حدود 168 میلیون و 500 هزار تومان بوده و این در حالی است که میانگین قیمت همین خودروها در کل اسفند 99، بیش از 177 میلیون و 500 هزار تومان به‌دست آمده و این بدین معناست که بازار اردیبهشت افت 5 درصدی را تجربه کرده است. این آمار با در نظر گرفتن سبدی از خودروهای داخلی صفر کیلومتر و دست دوم از پژو 206 و 405 گرفته تا تندر، تیبا و پراید، به‌دست آمده است. در واقع از آنجا که مرجع اطلاعات، بازار آنلاین «دیوار» است، متوسط قیمت استخراج شده، از دل مدل‌های صفرکیلومتر و دست دوم بیرون آمده است.
این آمار نشان می‌دهد موج جدید کاهش قیمت در بازار خودرو از چند هفته پیش شروع شده و پیش‌بینی کارشناسان این است که در صورت تداوم فضای مثبت درباره آینده برجام و لغو تحریم، این موج همچنان ادامه‌دار خواهد بود. این سومین موج کاهش قیمتی است که طی این هفت ماه بازار خودرو را در‌بر می‌گیرد و اگر تداوم داشته باشد، شاهد رکوردهای تازه‌ای در کاهش قیمت خودرو خواهیم بود.
شکل‌گیری این امواج از آبان بود، وقتی که نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به تدریج مشخص و سرانجام جو بایدن توانست بر دونالد ترامپ غلبه کند. ترامپ ضد‌برجام بود و زمینه خروج آمریکا از این توافق هسته‌ای را ایجاد کرد، این در شرایطی است که بایدن میل به بازگرداندن کشورش به این توافق را داشت، از همین‌رو انتخاب وی و شکست ترامپ، اثر پروانه‌ای خود را بر اقتصاد ایران گذاشت. پس از اعلام نتیجه قطعی انتخابات2020 آمریکا، انتظارات تورمی شهروندان ایرانی کاهش یافت تا بازارها با شوکی منفی مواجه شوند. با ریزش قیمت ارز، منحنی قیمت در بازار خودرو هم افت کرد و این روند تا انتهای دی نیز ادامه داشت، اما در بهمن دچار سکته‌ای خفیف شد. در اسفند اما موج دوم کاهش قیمت رخ داد، هرچند البته ارتفاع آن کمتر از آبان بود.حالا نیز آمارها نشان می‌دهند موج سوم کاهش قیمت در بازار خودرو شکل گرفته که ریشه در مذاکرات برجامی دارد.
ایران، اروپا و البته آمریکا از چند هفته قبل در وین وارد مذاکره شده‌اند تا توافق هسته‌ای و برجام را احیا کنند. خبر مذاکره به‌تنهایی سبب کاهش انتظارات تورمی شهروندان ایران شد و در ادامه با توجه به اخبار مثبتی که از وین رسید، انتظارات پایین‌تر نیز آمد. نتیجه این اتفاق، نزولی شدن قیمت ارز بود که سبب شد بازار خودرو نیز در سرازیری قیمت قرار بگیرد و از آن‌سو معاملات نیز در آن قفل شود. تا به امروز، اغلب سیگنال‌های ارسالی از مذاکرات برجامی، مثبت بوده‌اند و اگر در نهایت به احیای برجام و لغو تحریم‌ها ختم شوند، اتفاق بزرگ در بازار خودرو رخ خواهد داد: ریزش شدید قیمت.
بازار خودرو در این حدودا سه سال تحریم معمولا موازی با بازار ارز پیش رفت و افت و خیزهای آن را تقلید کرده است. در حال‌حاضر نیز علت اصلی نزول قیمت خودروها در بازار، کاهشی‌شدن قیمت ارز است. موج سوم کاهش قیمت خودرو در حدودا هفت ماه گذشته هرچند ارتفاع کمتری نسبت به اولی دارد، با این حال اگر مذاکرات برجامی به سرانجام برسد و آمریکا تحریم‌های ایران را بردارد، می‌توان انتظار شکسته‌شدن رکورد موج نخست را کشید. پیش‌بینی‌ها بر این است که لغو تحریم، قیمت ارز را به زیر 20 هزار تومان خواهد رساند و حتی شاید آن را به حوالی 15 هزار تومان هم ببرد؛ در این شرایط، بازار خودرو نیز بدون تردید متاثر از این اتفاق، با ریزش قیمت جدیدی مواجه خواهد شد. البته برخی از شهروندان نیز که بنا را بر به سرانجام نرسیدن برجام و عدم لغو تحریم‌ها گذاشته‌اند، از همین‌رو فروش خودرو را در مقطع فعلی ریسک می‌دانند.
آنها بر این باورند که در صورت عدم‌احیای برجام، موتور تورم انتظاری روشن می‌شود و در نتیجه، قیمت‌ها در بازارهای مختلف از جمله خودرو شعله‌ور خواهد شد. از همین‌رو این دست از شهروندان فعلا میلی به عرضه ندارند و آنها هم منتظرند ببینند در آینده چه پیش خواهد آمد.
چرا رکود؟
با وجود شکل‌گیری موج سوم کاهش قیمت در بازار خودرو، خرید و فروش در بازار همچنان رکودی سنگین را به خود می‌بیند. معمولا در دوران کاهش قیمت، تقاضا برای خرید بالا می‌رود، چون شهروندان نمی‌خواهند این فرصت طلایی را از دست بدهند. با این حال با وجود وقوع سومین افت قیمت قیمت در بازار خودرو، هنوز هم مشتریان میلی به خرید نشان نمی‌دهند تا یکی از راکدترین اردیبهشت‌های بازار خودرو رقم بخورد. منهای یک‌سری دلایل فرعی مانند تعطیلی‌های کرونایی هفته‌های گذشته که شامل بازار خودرو و مراکز شماره‌گذاری نیز بود، دلیل اصلی رکود معاملات خودرویی به انتظارات تورمی شهروندان مربوط می‌شود. به نوعی خیلی‌ها در انتظار تعیین تکلیف سرنوشت برجام هستند، چون خوب می‌دانند این ماجرا چه نقش مهمی در بازارها به‌خصوص خودرو خواهد داشت. در حال‌حاضر که موج سوم کاهش قیمت شکل گرفته، ایرانی‌ها انتظار ارتفاع بیشتری را دارند و با فرض اینکه برجام احیا و تحریم‌ها لغو می‌شوند، بنا را بر ریزش شدیدتر قیمت در آینده گذاشته‌اند. به‌عبارت بهتر، بسیاری از شهروندان خرید خودرو در مقطع فعلی را ریسک می‌دانند و منتظرند تا تحریم‌ها لغو شود و ریزشی جدید دامان بازار را بگیرد و آنگاه اقدام به خرید کنند. این تصور در نتیجه اخبار مثبت برجامی ایجاد شده، چه آنکه هم از سوی منابع خارجی بر احیای قریب‌‌الوقوع برجام تاکید می‌شود و هم مقامات داخلی آن را حتمی می‌دانند. همین چندی پیش حسن روحانی رئیس‌جمهوری اعلام کرد تحریم‌ها علیه ایران برداشته خواهند شد. رئیس‌جمهوری آمریکا نیز اعلام کرد عزم ایران برای بازگشت به برجام جدی است. بنابراین با توجه به تصورات مثبت از آینده برجام، میل به خرید به کف رسیده و اگر برجام احیا و تحریم لغو شود، آنگاه بازار خودرو با رشد تقاضا مواجه خواهد شد. البته با توجه به کاهش قدرت خرید، دست بسیاری از شهروندان همچنان از بازار خودرو کوتاه خواهد ماند و آنها چاره‌ای ندارند جز اینکه یا سراغ دست دوم‌ها بروند یا شانس خود را در طرح فروش خودروسازان امتحان کنند.
رکوردداران آگهی و قیمت
نگاهی به داده‌های اطلاعاتی بازار آنلاین «دیوار» تصویر دقیق‌تری از اوضاع بازار خودروهای داخلی در حدودا سه هفته اردیبهشت ارائه می‌دهد. بیست خودرو منتخبی که مبنای تهیه این گزارش قرار گرفته‌اند، عبارتند از: پژو 206 در سه مدل تیپ 2 و تیپ 5 و صندوقدار V8، پارس در دو مدل ساده و LX، پراید در سه مدل 111، 131 و 132، پژو 207 در مدل‌های معمولی و اتومات، کوئیک در دو مدل معمولی و اتومات، ساندرو در مدل‌های معمولی و اتومات، تندر-90، پژو 405، رانا، ساینا، سمند و تیبا2. متوسط قیمت این سبد خودرویی در اسفند 99 چیزی حدود 177 میلیون و 500 هزار تومان بود ، حال آنکه در اردیبهشت99، میانگین قیمت به 168 میلیون و 500 هزار تومان رسیده است. با این حساب، متوسط قیمت خودرو در بازه زمانی یکم تا هجدهم اردیبهشت و نسبت به کل اسفند 99، کاهش 2/ 6درصدی را نشان می‌دهد. طبق جدول مربوط به اردیبهشت، در مجموع 112 هزار و 359 آگهی فروش خودرو در بازار آنلاین «دیوار» به ثبت رسیده است، حال آنکه در اسفند، 209 هزار و 994 آگهی به ثبت رسیده بود. طبعا یکی از دلایل کمتر‌بودن تعداد آگهی‌های اردیبهشت نسبت به اسفند، این است که برای اسفند کل ماه در نظر گرفته شده و برای آمار مربوط به اردیبهشت، 18 روز از آن لحاظ شده است. با این حال اما ممکن است نااطمینانی به آینده از یک سو و پایین آمدن قیمت نیز از سوی دیگر، برخی را به عدم‌فروش خودرو مجاب کرده و برخی نیز فروش را فعلا ریسک می‌دانند. به هر حال در محاسبات مربوط به آینده برجام، نمی‌توان کاملا مثبت نگاه کرد و برخی درصدی را بابت به سرانجام نرسیدن مذاکرات لحاظ می‌کنند. بدون تردید، از دست رفتن فرصت طلایی احیای برجام و لغو تحریم، انتظارات تورمی ایرانی‌ها را شعله‌ور خواهد کرد و این به معنای اوج‌گیری قیمت‌ها در بازارها به‌خصوص خودرو است. اما در جمع خودروهای آگهی شده منتخب در اسفند 99، کمترین میانگین قیمت به پراید 132 تعلق دارد که رقمی حدود 88 میلیون تومان برای آن ثبت شده است. بیشترین میانگین قیمت ثبت شده در جدول اسفند نیز نصیب رنو ساندرو اتومات شده که روی عددی بالغ بر 340 میلیون تومان ایستاده است. نه پراید و نه ساندرو، هیچ‌کدام دیگر به تولید نمی‌رسند. در جدول اردیبهشت نیز کف و سقف متوسط قیمت خودرو به پراید و ساندرو اختصاص دارد، منتها با ارقامی کمتر. میانگین قیمت پراید 132 در اردیبهشت، حدودا یک میلیون تومان کمتر از اسفند بوده و متوسط قیمت ساندرو نیز در این بازه زمانی به 334 میلیون و 500 هزار تومان رسیده است.
نکته دیگر در مورد جداول قیمت اسفند و اردیبهشت، به پژو 206 تیپ 2 مربوط می‌شود. در جدول اسفند، بیشترین آگهی ثبت شده، به پژو 206 تیپ تعلق دارد، به نحوی که 29 هزار و 190 مورد آگهی برای این خودرو در «دیوار» به ثبت رسیده است. در آمار اسفند اما کمترین آگهی به ساندرو معمولی تعلق گرفته که آگهی‌دهندگان آن تنها 312 نفر بوده‌اند. در جدول اردیبهشت نیز رکورد ثبت آگهی در اختیار پژو 206 تیپ 2 با 15 هزار و 617 مورد قرار دارد. کمترین آگهی ثبت شده را نیز باز‌هم ساندرو معمولی به خود اختصاص داده، چه آنکه تنها 160 دستگاه از آن برای فروش گذاشته شده است.
