فرضیه دو سال پیش کالج لندن درباره «تخریب سلامت روحی شهروندان ساکن در شهرهای پرآلوده» با پژوهش جدید این دانشگاه روی جمعیت چند هزار نفری در لندن، تایید شد.
سال ۲۰۱۹ نتایج یک پژوهش توسط محققان انگلیسی درباره «رابطه اختلال روانی با بحران آلودگی هوا» در شهرهای آلوده ۱۶ کشور جهان نشان داد، تعداد افراد دارای بیماری روحی در شهرهایی که غلظت ذرات و گازهای آلاینده در آسمان آنجا بیش از حد مجاز (استاندارد جهانی) است، به شکل معناداری رو به افزایش است به‌طوری‌که میتوان «ارتباط قوی بین استرس و اضطراب و سایر علائم اختلال روحی و روانی با شدت آلودگی هوا» در شهرهای آلوده متصور شد. اکنون نتایج تحقیقات تکمیلی همان پژوهش که البته این بار در پایتخت انگلیس انجام شده است، وجود ارتباط قوی بین آلودگی هوا و بیماری روحی را تایید می‌کند. آلودگی هوا به‌ویژه از سمت ذرات ریز معلق با قطر کمتر از ۱۰ و کمتر از ۵/ ۲ میکرون، به علت آنکه قابلیت نفوذ به مغز و سیستم عصبی بدن انسان را دارد، ۶ تهدید برای سلامت روحی شهروندان به همراه دارد. افزایش غلظت ذرات آلاینده از سقف مجاز – بالای ۱۲ میکروگرم بر مترمکعب- ریسک افسردگی و اضطراب شدید را بعد از یک‌سال زندگی در این شهرها، ۱۰ درصد افزایش می‌دهد. در شهرهای استرس‌زا، بهره هوشی افراد کاهش پیدا می‌کند، احتمال فراموشی زودرس بالا می‌رود و حتی خودکشی‌ها نیز در پی عوارض آلودگی می‌تواند باشد. پیش از این کشف انگلیسی براساس یافته‌های تایید‌شده توسط سازمان جهانی بهداشت مشخص شده بود ریشه ۲۴ درصد از افرادی که به مرگ قلبی دچار می‌شوند، ۲۵ درصد از سکته‌های مغزی، ۴۳ درصد از افراد دچار انسداد ریه، ۳۰ درصد سرطان ریه و همچنین بخشی از سقط جنین در شهرهای آلوده جهان، تنفس هوای مرکب از ذرات معلق با قطر کمتر از ۵/ ۲ میکرون و همچنین گازهای آلاینده است. سال ۲۰۱۹ بعد از مطرح شدن فرضیه «شهرهای استرس‌زا»، دانشمندان بر این باور بودند که با توجه به داده‌ها، چنین احتمالی بسیار بالا است اما اثبات رابطه مستقیم آن بسیار دشوارتر از آن چیزی است که در ظاهر به‌نظر می‌رسد. حالا اما، نشانه‌های محکمی برای تایید این فرضیه به دست آمده است. به گزارش «دنیای اقتصاد»، تهران براساس شاخص‌های آلودگی هوا می‌تواند یک شهر استرس‌زا باشد. تعداد روزهای هوای «پاک» در پنج ماه اول امسال در تهران از ۱۵ روز سال ۹۹ به دو روز کاهش پیدا کرده است. معنای این عدد آن است که غلظت ذرات معلق در هوا بیش از ۱۲ میکروگرم بر مترمکعب است.
تشدید بیماری‌های روانی
دهه‌هاست که موضوع تاثیرات آلودگی‌ها بر محیط زیست و زندگی انسان، به مساله‌ای جدی برای محققان و سیاستگذاران بدل شده است. تحقیقات جدید نشان می‌دهد آلودگی هوا نه تنها بر سلامت فیزیک انسان بلکه بر سلامت روان او نیز تاثیرات گسترده دارد. بنا بر تازه‌ترین پژوهش که روی بیش از ۱۳هزار نفر در شهر لندن انجام شده، افزایش میزان نسبتا کمی نیتروژن دی اکسید منجر به افزایش ۳۲درصدی نیاز به درمان و افزایش ۱۸درصدی خطر بستری در بیمارستان می‌شود. محققان بر این باور هستند که این پدیده در بسیاری از شهرهای توسعه‌یافته قابل رویت است و برطرف شدن آلودگی هوا، میلیون‌ها انسان را منتفع خواهد کرد. جان نیوبری، از اعضای تیم تحقیقات این پژوهش و از دانشگاه بریستول تاکید کرده است که «شرایط فعلی آلودگی هوا قابل تغییر است و اگر در مقیاسی بزرگ این تغییرات صورت پذیرد، سطح وسیعی از جمعیت را برخوردار خواهد کرد». وی اشاره کرد که تاثیر آلودگی هوا بر بهداشت روانی بسیار گسترده است.
این مطالعه بر اساس تعداد دفعات بستری شدن در بیمارستا‌ن‌ها یا مراجعه به پزشکان و پرستاران به عنوان شاخص انجام شده است. محققان این پژوهش، برآورد کردند که کاهش میزان اندکی از آلاینده‌ها به تنهایی می‌تواند بیماری‌های روانی را کاهش داده و سالانه سبب کاهش ورود میلیون‌ها تن آلاینده به هوا شود. بنا به گزارش گاردین، یوانیس باکولیس، از کالج سلطنتی لندن، که این تحقیق را رهبری می‌کند، بر این باور است که «سطح آلودگی هوا در لندن در سال‌های اخیر کاهش یافته است، اما هیچ سطحی از ایمنی وجود ندارد و حتی در سطوح پایین آلودگی هوا، میتوان شاهد تاثیرات آلودگی بر افراد بود». تحقیقات اخیر همچنین نشان داده است افزایش اندک آلودگی هوا، شش تهدید برای سلامت روحی و روانی در شهرهای آلوده -کلان‌شهرهای استرس‌زا- در پی دارد به‌طوری‌که با افزایش قابل توجه افسردگی و اضطراب و افزایش خودکشی‌ها مرتبط است. همچنین بزرگ شدن افراد در مکان‌های آلوده خطر اختلالات روانی را افزایش می‌دهد. تحقیقات دیگری در همین زمینه، برآورد کرده است که آلودگی هوا باعث کاهش شدید بهره هوشی می‌شود و با زوال عقل رابطه مستقیم دارد. از سوی دیگر، یک بررسی جهانی در سال ۲۰۱۹ به این نتیجه رسیده بود که آلودگی هوا ممکن است به همه اعضای بدن انسان آسیب برساند. بنا بر این مطالعه جدید، که در مجله British Psychiatry به چاپ رسیده، بیماران در جنوب لندن از اولین تماس خود با خدمات بهداشت روانی زیر نظر گرفته شدند و میزان آلودگی هوا در منزل آنان رصد شده است. میانگین فصلی سطح نیتروژن در این منطقه در بازه ۱۸ تا ۹۶ میکروگرم بر متر مکعب متغیر بوده و نتیجه به دست آمده نشان می‌دهد، افرادی که در معرض سطوحی بالاتر از ۱۵میکروگرم بر متر مکعب نیتروژن قرار دارند، ۱۸درصد بیشتر در بیمارستان بستری می‌شوند و ۳۲درصد بیشتر نیاز به درمان سرپایی پس از یک سال دارند. تاثیر نیتروژن دی اکسید که به‌طور عمده از وسایل نقلیه دیزلی منتشر می‌شود بسیار زیاد است؛ آلودگی‌های ناشی از ذرات ریز نیز که از سوزاندن سوخت‌های فسیلی نشات می‌گیرند بر این بحران می‌افزایند. میزان غلظت ذرات ریز در هوا چنانچه بین ۹ تا ۲۵میکروگرم بر متر مربع باشد، سبب افزایش ۳درصدی شمار بستری‌ها در بیمارستان و افزایش ۷درصدی مراجعان سرپایی‌ها در لندن شده است. دانشمندان، بیماران را در یک دوره هفت ساله زیر نظر گرفتند و پس از هفت سال داده‌های آنان را دوباره ارزیابی کردند؛ نتیجه آن بود که عوارض مرتبط با آلودگی هوا، همچنان در افراد مشهود بود. محققان استدلال می‌کنند که شناسایی عوامل خطرناک اما قابل اصلاح در باب شدت بیماری می‌تواند کمک کند تا عوامل مداخله‌گر شناسایی شود؛ این امر می‌تواند آسیب روحی به انسان و هزینه‌های اقتصادی ناشی از بیماری‌های روانی مزمن و طولانی‌مدت را کاهش دهد. این مطالعه گرچه برای اثبات رابطه علی میان آلودگی هوا و شدت بیماری روانی طراحی نشده است اما از نظر بیولوژیکی اثبات می‌کند که آلایندگی هوا که دارای خاصیت التهابی است بر اختلالات روانی اثر‌گذار است.
بانک جهانی تخمین زده است که آلودگی هوا سالانه ۵ تریلیون دلار برای اقتصاد جهانی هزینه دارد، اما این فقط شامل آسیب‌های شناخته‌شده به قلب و ریه می‌شود. نیوبری می‌گوید: «ارزیابی هزینه‌ها در حال حاضر تنها در برگیرنده سلامت جسمی است، اما ما شاهد مطالعات بیشتری هستیم که ارتباط با سلامت روان را نشان می‌دهد. ما فکر می‌کنیم که در نظر گرفتن این موارد می‌تواند مهم باشد، زیرا می‌تواند روشن کند که سرمایه‌گذاری در کاهش آلودگی هوا، مقرون به صرفه است.» محققان برآورد کردند که کاهش مواجهه جمعیت شهری بریتانیا با آلودگی ذرات کوچک تنها با چند واحد، سبب کاهش ۲درصدی استفاده از خدمات بهداشت روانی، نجات جان ده‌ها تن و میلیون‌ها پوند خواهد شد. پروفسور کوین مک کانوی از دانشگاه اوپن بر این باور است که «پژوهش انجام شده، مطالعه خوبی است. تجزیه و تحلیل آماری به‌طور کلی مناسب است و باعث افزایش اطمینان می‌شود که حداقل برخی از عوامل علت و معلولی در ارتباط بین آلودگی و سلامت روان وجود دارد. با وجود این، جلوگیری از آلودگی برای مردم آسان نیست. کاهش آلودگی هوا در شهرها نیازمند اقدامات عمومی در مقیاس وسیع است.» یک مطالعه جدید و مستقل نشان داده است که حملات قلبی با افزایش سطح آلودگی هوا افزایش می‌یابد. در این تحقیق داده‌های جنوب لومباردی در ایتالیا، منطقه‌ای با جمعیت ۵/ ۱ میلیون نفر مورد بررسی قرار گرفته است. فرانچسکا جنتیل، از بنیاد IRCCS در پاویا می‌گوید: «از این نتایج میتوان برای پیش‌بینی وضعیت تهدید‌کننده زندگی و بهبود کارآیی خدمات بهداشتی استفاده کرد.» این مطالعه پیش از این در مجامع انجمن قلب اروپا در سال ۲۰۲۱ ارائه شده است.
