مجموع یارانه نقدی برای پرداخت به ۹ دهک طی دوماه آینده به ۴۶هزار میلیارد تومان رسید. از این پس، «یارانه ۴۵هزار تومانی» و «یارانه معیشتی» به‌عنوان جزئی‌از یارانه جدید پرداخت می‌شود. قرار است که دهک‌های اول تا سوم به میزان ۴۰۰هزار تومان و دهک‌های چهارم تا نهم به میزان ۳۰۰هزار تومان در ماه به شکل سرانه دریافت کنند. پیش از این خانوار یک‌نفره حدود ۱۰۰هزار تومان دریافت می‌کرد که با پرداخت جدید این رقم، (بسته به دهک درآمدی) ۳ یا ۴برابر خواهد شد. این مبالغ، از تغییر شیوه پرداخت ارز ۴۲۰۰تومان حاصل و مستقیم به سرپرست خانوارها پرداخت می‌شود. علاوه بر این یارانه نقدی، در گام بعدی یارانه دارو به شرکت‌های بیمه و یارانه نان نیز به نانواها پرداخت خواهد شد. به گفته مسوولان، پرداخت ارز ۴۲۰۰تومان به شیوه قبلی، علاوه بر فساد و افزایش قاچاق معکوس کالاهای اساسی، تورم این کالاها را نیز کنترل نکرده بود.

46‌هزار میلیارد تومان یارانه اردیبهشت و خرداد پرداخت شد. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد که این 46‌هزار میلیارد تومان در خانوارهای کم‌درآمد و دارای درآمد متوسط توزیع شده است. براساس قانون بودجه سال 1401 برای دهک‌‌‌های اول تا سوم، یارانه 400هزارتومانی پرداخت شده که میزان آن بر حسب تعداد اعضای خانوار از 4 تا 6/ 4 برابر شده است. برای دهک‌‌‌های چهارم تا نهم نیز یارانه 300هزارتومانی به ازای هر نفر واریز شده که نسبت به قبل میزان آن نیز بین 3 تا 5/ 3 برابر شده است. تا پیش از این، یارانه نقدی و معیشتی در دو مرحله پرداخت می‌‌‌شد، اما پس از این، مجموع این یارانه‌‌‌ها با عنوان یارانه حمایتی در یک مرحله‌‌‌ پرداخت‌‌‌ خواهد شد. بنابراین یارانه‌‌‌ها یکسان شده است. پیگیری «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد که یارانه‌‌‌های دارو و نان نیز با مکانیزم‌‌‌های دیگر در آینده پرداخت خواهد شد. بنابراین یارانه‌‌‌های معیشتی و 45‌هزارتومانی، با یارانه‌‌‌های جدید جایگزین خواهند شد. یارانه‌‌‌ داروها نیز به بیمه و یارانه نان به نانواهای سنتی پرداخت می‌شود.

یازده سال پس از تولد یارانه

طرح هدف‌‌‌مندی یارانه‌‌‌ها یا طرح اصلاح یارانه‌‌‌ها با هدف بهبود توزیع درآمد در اواخر سال 1389 آغاز شد. دولت در همان سال این طرح را بزرگ‌ترین عمل جراحی برای اقتصاد کشور در نیم قرن اخیر اعلام کرد. همچنین دولت معتقد بود که اجرایی کردن این طرح یکی از مهم‌ترین اقدامات تاریخ اقتصادی ایران است. هدف از اجرای این طرح، جایگزینی یارانه‌‌‌های مواد غذایی، انرژی و کمک‌‌‌های اجتماعی هدفمند مطابق برنامه پنج‌ساله توسعه اقتصادی و حرکت به سمت قیمت‌های بازار آزاد در یک دوره 5ساله بود. واریز یارانه نقدی از آذرماه سال 1389 آغاز شد، از این زمان 45‌هزار و پانصدتومان به ازای هر نفر به حساب سرپرست خانوارها واریز شد. در آذرماه سال 1389 قیمت دلار در بازار آزاد حدودا 1070 تومان بود. این به آن معناست که در سال ابتدایی اجرایی شدن طرح هدفمند‌سازی یارانه‌‌‌ها، دریافتی هر فرد معادل 45 دلار بوده است. اما به مرور زمان و افزایش تورم، ارزش این مبلغ سال به سال کاهش یافت، تا این رقم در سال‌های اخیر به حدود 5/ 1 دلار برسد.

فاز دوم یارانه نقدی

از آذرماه سال 1398 دولت پس از افزایش قیمت بنزین، درآمد حاصل از افزایش قیمت را در قالب کمک‌‌‌های نقدی تحت عنوان یارانه معیشتی به مردم پرداخت کرد. این تصمیم برخلاف طرح هدفمندی یارانه‌‌‌ها بسیار ناگهانی بود. از آنجا که مبلغ یارانه نقدی پرداختی از سال 1389 تا سال 1398 تغییری نکرده و ارزش آن به صورت چشمگیری کاهش یافته بود، این بار صف مخالفان این اقدام بیشتر شد، زیرا اعتقاد بر آن بود که ارزش این یارانه معیشتی نیز به سرنوشت یارانه نقدی دچار خواهد شد. ارزش یارانه معیشتی در سال 1398، مبلغ 55 هزارتومان به ازای هر فرد بود. مبلغ این طرح بر مبنای بعد خانوار بود و از 55 هزار تومان تا سقف حداکثر 205 هزار تومان به ازای هر خانوار پرداخت می‌‌‌شد، در حالی که یارانه نقدی بر مبنای هر فرد پرداخت می‌‌‌شد. بر مبنای یارانه معیشتی، به خانوارهای تک‌نفره 55 هزار تومان، دونفره 103 هزار تومان، سه‌نفره 138 هزار تومان، چهارنفره 172‌ هزار تومان و پنج‌نفره 205 هزارتومان پرداخت می‌‌‌شد. بنابراین در سال 1398 یک فرد که مشمول دریافت یارانه معیشتی بود، درمجموع با یارانه نقدی، هر ماه حدودا مبلغ 100‌هزار تومان یارانه دریافت کرده که البته این رقم برای خانوارهای 4نفره کمتر بوده است.

سومین شارژ یارانه نقدی

حال پس از گذشت 11 سال از هدفمندی یارانه‌‌‌ها، مبلغ پرداختی به عنوان یارانه نقدی افزایش یافته است. پس از اعلام تغییر رویه پرداخت یارانه‌‌‌های نقدی در سال ‌جاری، 46‌هزار میلیارد تومان یارانه اردیبهشت و خرداد پرداخت شده است. افزایش مبلغ یارانه به این صورت است که بر اساس دهک‌‌‌بندی اعلام‌شده توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، خانوارها به 9 دهک تقسیم شدند که این دهک‌‌‌ها در دو گروه مبلغ یارانه جدید را دریافت‌‌‌ خواهند کرد. تا پیش از این تمام دهک‌‌‌های مشمول، مبلغ یکسانی یارانه دریافت می‌‌‌کردند، اما یارانه در سال 1401 برای دهک‌‌‌های اول تا سوم و دهک‌‌‌های چهارم تا نهم متفاوت است. سازمان هدفمند‌سازی یارانه‌‌‌ها اعلام کرده که براساس قانون بودجه سال 1401 و دستور رئیس‌جمهور، برای دهک‌‌‌های اول تا سوم یارانه 400هزارتومانی و برای دهک‌‌‌های چهارم تا نهم یارانه 300هزارتومانی به ازای هر نفر به حساب سرپرست خانوارها واریز شده است. هرچند این مبالغ در حال حاضر قابل‌برداشت نیست. به آن معنا که در حال حاضر مبالغ اعلام‌شده برای دو ماه به صورت نقدی به حساب سرپرستان آغاز شده، اما تا اعلام رسمی دولت در حساب مردم غیر‌قابل‌برداشت خواهد بود. براساس فهرست‌‌‌های اعلام‌شده جدید، مشمولان یارانه توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بیش از 23 میلیون خانوار ایرانی است که 72 میلیون نفر ایرانی را شامل می‌شود. در حال حاضر نیز 23 میلیون و 680‌ هزار سرپرست خانوار، یارانه جدید را دریافت کرده‌‌‌اند.

مقایسه میزان افزایش یارانه اعلام‌شده با مجموع یارانه نقدی و یارانه معیشتی نشان می‌دهدکه میزان یارانه دریافتی خانوارها نسبت به قبل افزایش یافته است. بر این اساس، خانوارهای تک‌‌‌نفره اقشار متوسط جامعه پیش از این ماهانه مجموعا حدود 100 هزارتومان یارانه نقدی و یارانه معیشتی دریافت می‌‌‌کردند که با رقم پرداختی جدید، این دریافتی حدود 300 هزار تومان می‌شود. البته این مبلغ برای قشرهای متوسط است و برای دهک‌‌‌های اول تا سوم مبلغ 400‌ هزار تومان شده است. یارانه خانوارهای دونفره اقشار متوسط پیش از این در هر ماه حدودا 194 هزار تومان بوده است که هم‌اکنون به حدود 600‌ هزار تومان رسیده است. خانوارهای سه‌نفره با درآمد متوسط هم‌‌‌اکنون با افزایش 3/ 3 برابری، حدود 900 هزار تومان دریافت می‌کنند در حالی که این رقم  274 هزار تومان بود.

یکپارچه‌سازی یارانه‌‌‌ها و یارانه معیشتی

روز گذشته این سوال مطرح می‌‌‌شد که آیا یارانه جدید، به یارانه‌‌‌های قبلی اضافه شده، یا این‌که جایگزین یارانه‌‌‌های قبلی شده است. احسان خاندوزی وزیر اقتصاد نیز در این مورد توضیح داده است که واریزی جدید مجموع یارانه نقدی و معیشتی است و از این پس یارانه به صورت یکپارچه پرداخت خواهد شد و دیگر واریزی در چند مرحله صورت نمی‌گیرد. وزیر اقتصاد در مورد تعداد افراد مشمول دریافت یارانه نیز گفته است: «30‌ درصد جمعیت کشور یارانه 400هزارتومانی و 60‌ درصد دیگر یارانه 300‌هزارتومانی دریافت می‌کنند و نزدیک به 10‌درصد جزو طبقات برخوردار هستند و بی‌نیاز از حمایت دولت شناسایی شدند و در صف یارانه‌بگیران نیستند. پیش از این دو یارانه نقدی و معیشتی در دو مرحله واریز می‌‌‌شد. پس از تغییرات انجام‌شده این پرداخت‌‌‌ها یکپارچه می‌شود. توضیح دیگر آن است که از خرداد امسال تا پایان سال تمام پرداخت‌‌‌های یارانه‌ای و کمک معیشتی به صورت یکپارچه و با لحاظ یارانه‌‌‌های قبل است. خاندوزی گفته است: به جای واریز چندمرحله‌‌‌ای یارانه تصمیم گرفته شد که همه واریزها یکجا انجام شود و مبلغی که به خانوارها واریز شده در واقع مجموع یارانه 45‌هزار و 500تومانی و یارانه جدید است. بر این اساس است که با واریز انجام‌شده که برای دو ماه است، یارانه‌‌‌هایی که در دهم و بیستم هر ماه به حساب سرپرستان واریز می‌‌‌شد، از این تاریخ پرداخت نمی‌شود. البته این در مورد یارانه‌‌‌های نان، دارو و سوخت صدق نمی‌‌‌کند و این یارانه‌‌‌ها به صورت جدا پرداخت‌‌‌ خواهند شد. هرچند که یارانه مربوط به نان به نانوایی‌‌‌ها و یارانه مربوط به دارو به بیمه‌‌‌‌‌‌ها پرداخت می‌شود، اما مکانیزم پرداخت آن در حال حاضر مشخص نیست.

تکلیف جاماندگان چه می‌شود؟‌‌‌

روابط عمومی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، پیرو اصلاح نظام توزیع یارانه‌ها، اعلام کرد: هموطنانی که به هر دلیلی ابهام یا اعتراضی نسبت به یارانه اختصاص یافته دارند یا اینکه برای کسب اطلاعات بیشتر یا هرگونه پرسش به سامانه رسیدگی به درخواست یارانه‌‌‌ها  hemayat.mcls.gov.ir مراجعه و اعتراض خود را ثبت کنند یا با مرکز پاسخگویی تلفنی آن وزارتخانه به شماره ارتباطی 6369-021 تماس بگیرند. حجت‌الله عبدالملکی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم اعلام کرد: «افرادی که یارانه دریافت نکرده‌‌‌اند باید به سامانه سازمان هدفمندی یارانه‌‌‌ها مراجعه کنند. این سامانه در روزهای آینده راه‌‌‌اندازی می‌شود.» به گفته او، همچنین افرادی که به دهک‌‌‌بندی خود اعتراض دارند و یارانه ۳۰۰‌هزارتومانی دریافت کرده و خواستار دریافت یارانه ۴۰۰‌هزارتومانی هستند، باید به سامانه حمایتی وزارت کار مراجعه کنند، البته مردم برای ثبت اعتراض، عجله نکنند و این سامانه همچنان باز است و هر زمان هر کسی اعتراضش مورد تایید قرار بگیرد، تمام مبالغ گذشته به حسابش واریز خواهد شد. بنابراین کسانی که به هر نحوی از سال ۹۳ به بعد برای یارانه‌‌‌ها ثبت‌‌‌نام نکرده بودند یا از قلم افتاده بودند، در روزهای آینده می‌توانند در سامانه سازمان هدفمندی یارانه‌‌‌ها ثبت‌‌‌نام کنند. بر اساس اعلام سازمان هدفمندسازی یارانه‌‌‌ها، ثبت‌‌‌نام از متقاضیان جدید یارانه، از‌قلم‌افتادگان، جاماندگان و منصرفان دوره قبل که به هر دلیلی از یارانه دوره‌‌‌های قبل محروم شده یا از ثبت‌‌‌نام یارانه جا مانده‌‌‌اند، پس از طی مراحل ثبت‌‌‌نام و بررسی شرایط متقاضی در صورت واجد شرایط بودن مانند سایر مشمولان یارانه جدید از این دو نوبت از یارانه بهره‌‌‌مند خواهند شد.