نیوزویک در جریان نشست مطبوعاتی روز دوشنبه از یکی از مقامات ارتش اسرائیل پرسید که آیا اسرائیل در مورد پیمان همکاری راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین است که سال گذشته امضا شد و نشانه‌هایی ورود دوباره قریب الوقوع آمریکا به برنامه راهبردی اقدام جامع مشترک ۲۰۱۵ (برجام) نگرانی هایی دارد؟
این مقام اسرائیلی گفت: «پاسخ کوتاه به این سوال این است، «بله» »
این مقام ارتش اسرائیل هشدار داد که چگونه این تحولات ممکن است ادامه توانایی ایران برای توسعه و استقرار هواپیماهای بدون سرنشین (پهپادها) از جمله به اصطلاح «پهپادهای انتحاری» را تقویت کند. ارتش اسرائیل مدعی است که ایران هم به طور مستقیم و هم با مشارکت نیروهای محلی در سراسر منطقه، از جمله سوریه، عمل می کند.
این مقام ارتش اسرائیل اینگونه استدلال کرد که این تهدید در سه سالی که آمریکا یکی از طرف های توافق پیش از خروج در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، رییس جمهور سابق آمریکا در ماه مه ۲۰۱۸، ادامه داشته است.
او افزود: « ما در طول سال های اجرای برجام شاهد بودیم که این توافق با تهدیدات منطقه ای و تکثیر تسلیحات و فعالیت های تروریستی در منطقه مقابله نکرد و ایران توانست توانایی های خود در منطقه را ارتقا داده و نیروهای نیابتی بیشتری در سراسر منطقه در اختیار بگیرد.
از آنجا که اسرائیل حتی پس از خروج آمریکا و سیل تحریم‌های سخت علیه تهران هیچ کاهشی در فعالیت‌های نظامی ایران مشاهده نکرده است، این مقام اسرائیلی استدلال کرد که هجوم احتمالی سرمایه‌های خارجی فقط می تواند توسعه چنین تسلیحاتی را تقویت کند.
او گفت: « ایران به صورت بومی، مستمر و با افتخار این کار را می‌کند تا توانایی ساخت این پهپادها را در صنایع و شرکت‌های نظامی و مهندسان داخلی ایران داشته باشد.»
وی افزود: «و داشتن پول بیشتر برای انجام این کار قطعاً ساخت و تکثیر این تسلیحات در سراسر خاورمیانه و فراتر از آن را تسریع خواهد کرد».
این مقام ارتش اسرائیل استدلال کرد که «به طور بالقوه توانمندسازی اقتصاد ایران موجب هدایت پول به سمت فعالیت های تروریستی خواهد شد».
تهران منافع خود در سوریه را همکاری مشروع میان دو کشور دوست و روابط خود با چین را نه تنها بیانگر روابط گرم دوجانبه بلکه یک دیدگاه مشترک برای دو کشور و برای امور بین المللی می داند.
وزارت امور خارجه ایران در بیانیه ای که با نیوزویک به اشتراک گذاشته شده است، اعلام کرد: این یک واقعیت است که کشورها روابط دوجانبه و چندجانبه بر اساس منافع مشترک داشته باشند. « ایران و چین تصمیم به گسترش روابط دوجانبه در زمینه‌های مختلف از جمله در حوزه اقتصادی دارند و ملاک این روابط به جای سیاست شکست خورده یکجانبه، اصول حقوق بین‌الملل است.»
این وزارتخانه افزود: «طبیعی است که هر دو طرف در این رابطه اقتصادی حقوقی منتفع شوند. ایران و چین با هم قاطعانه از چندجانبه گرایی حمایت کرده ومخالف یکجانبه گرایی هستند.»
جزییات توافق پکن و تهران در هاله ای از ابهام است. اما اولین سفر حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، در ژانویه به چین و گفتگوی تلفنی هفته گذشته با همتای چینی خود وانگ یی در جهت اجرایی کردن این توافق صورت گرفته است. تنها پیش‌نویس‌های غیررسمی و تایید نشده این قرارداد به صورت عمومی منتشر شده است. از جمله گزارشی که مدعی است اقداماتی برای پروژه‌های مختلف طراحی شده برای تقویت همکاری‌های اقتصادی، سیاسی و امنیتی صورت گرفته است. این ابتکارات در راستای شبکه همکاری جهانی پکن است که شامل بیش از ۱۰۰ کشور در سراسر جهان می شود.
تهران در سال ۲۰۱۶، درست زمانی که اجرای برجام آغاز شد، همکاری راهبردی جامع با جمهوری خلق ایجاد کرد و با امضای این قرارداد در سال گذشته، با پیوستن به ابتکار بین قاره‌ای «کمربند و جاده» چین، به دنبال جذب سرمایه‌گذاری بیشتر چین در زمینه زیرساخت بود.
اما این همکاری منحصر به ایران نیست. پکن با تعدادی از کشورهای خاورمیانه، از جمله رقبای ایران، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، همکاری های راهبردی و همکاری های راهبردی جامع برقرار کرده است. و تقریباً همه کشورهای منطقه به ابتکار «کمربند و جاده» چین ملحق شده اند که موجب ناراحتی آمریکا شده است، زیرا همواره تلاش کرده است نسبت به روابط جهانی رو به رشد چین هشدار دهد. حتی اسرائیل به عنوان «شریک همکاری های نوآوری جامع» چین اگرچه هنوز به ابتکار «کمربند و جاده» ملحق نشده است اما همکاری خود را با چین افزایش داده است.
اما ماه گذشته، سوریه به ابتکار ارزشمند جهانی شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین پیوست و دوره جدیدی را در طراحی چین برای کشوری رقم زد که متحمل بیش از یک دهه جنگ شده است. ایران، با بالاترین سطح همکاری چین و روسیه، از دولت سوریه در برابر شورشیان و جهادی ها حمایت کرده است. سوریه نیز مانند ایران با تحریم های قابل توجهی از سوی آمریکا مواجه است و واشنگتن دمشق را به جنایات جنگی و نقض حقوق بشر در طول جنگ متهم می کند.
آمریکا عملیات نظامی خود را از تلاش برای سرنگونی بشار اسد، رئیس جمهور سوریه از طریق حمایت از شورشیان به اعزام نیروهای حامی نیروهای سوریه دموکراتیک به رهبری کردها برای مقابله با گروه شبه نظامی دولت اسلامی و داعش و انجام حملات محدود علیه رهبران مهم جهادی تقلیل داده است. با این حال، اسرائیل به انجام حملات هوایی نیمه منظم علیه اهداف مشکوک ایرانی در سوریه و همچنین مواضع نظامی ادامه می دهد که از حریم هوایی این کشور دفاع می کنند.
وزارت دفاع سوریه روز یکشنبه، اسرائیل را به انجام حملات هوایی در جنوب این کشور در نزدیکی دمشق متهم کرد. روز دوشنبه، وزارت امور خارجه سوریه مدعی شد که عملیات اسرائیل به دنبال حمله مرگبار داعش به نیروهای سوری در پالمیرا «تصادفی» نبوده است.
چنین حملات اسرائیل گاهی اوقات انتقاد مستقیم روسیه را نیز به دنبال داشته است، با این حال نیروهای مسکو هرگز آشکارا در برابر حمله به جنگنده های اسرائیلی مداخله نکرده اند. و حتی زمانی که سوریه به عنوان یکی از معدود کشورهای حامیمداخله روسیه در اوکراین در بحبوحه واکنش‌های جهانی ظاهر شد، اسرائیل به دنبال اتخاذ رویکردی سنجیده در قبال روسیه بود و یایر لاپید وزیر خارجه جنگ را در حالی محکوم کرد که نفتالی بنت برای دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به مسکو سفر کرده بود.
چین از روسیه حمایت و از رای سازمان ملل در محکومیت مسکو خودداری کرده است، در حالی که بر لزوم توجه به نگرانی های کرملین در مورد آنچه که به عنوان گسترش ائتلاف ناتو به رهبری آمریکا به سمت شرق تلقی می شود و فعالیت های نظامی ناتو به عنوان یک کاتالیزور برای بحران فعلی تاکید می کند.
چین در سوریه هم همزمان با تاکید بر رویکرد دیپلماتیک به جای رویکرد نظامی برای حل مناقشع، به طور کلی از رویکرد روسیه حمایت کرده است. لیو پنگیو، سخنگوی سفارت چین در پاسخ به این سوال که آیا معاملات چین با ایران و روسیه، با توجه به گستردگی تعاملات مرتبط با «همکاری راهبردی جامع در دوران جدید» با روسیه، می تواند به همگرایی منافع این دو کشور در سوریه منجر شود، مواضع پکن در مورد ایجاد مشارکت های سودمند متقابل بدون تشکیل اتحادهای سنتی را توضیح داد. لیو گفت: «چین متعهد به توسعه همکاری ها و گسترش منافع همگرا با دیگر کشورهاست. ما معتقدیم که مشارکت‌ها باید برابر، مسالمت‌آمیز و فراگیر باشند و مسیر جدیدی را در روابط بین دولت‌ها دنبال کنند که به جای تقابل، گفتگو صورت بگیرد.»
ما به جای اتحاد، همکاری ایجاد می کنیم.» او افزود: «ما معتقدیم که هر دو کشور دیدگاه یکسانی دارند و کسانی [که] به دنبال زمینه های مشترک هستند اگر اختلافات را کنار بگذارند، می توانند شریک باشند.»
فیصل المقداد، وزیر امور خارجه سوریه نیز به سوال نیوزویک در مورد اینکه آیا افزایش کمک های امنیتی روسیه و ایران می تواند برای حفظ منافع بالقوه اقتصادی چین در این کشور مفید باشد، پاسخ داد.
مقداد در جریان میزگردی در باشگاه گفتگوی والدای که اواخر ماه گذشته در مسکو برگزار شد، درست همزمان با آغاز مداخله نظامی روسیه در اوکراین، گفت: «امیدواریم بتوانیم از همه فرصت ها برای تضمین توسعه اقتصادی سوریه استفاده کنیم.»
وی افزود: «نیروهای مسلح ما با حمایت دوستانمان می‌توانند شرایط لازم را تضمین کنند، اما تروریسم هنوز وجود دارد و به همین دلیل است که ما به همبستگی سایر کشورها نیاز داریم».
یکی دیگر از مقامات اسرائیلی در مورد همکاری پکن با تهران به نیوزویک گفت که این کشور برجام را موضوعی مهمتر از توافق ایران و چین می داند.
از همان آغاز مذاکرات، تلاش‌های آمریکا به همراه چین، اتحادیه اروپا، فرانسه، آلمان، روسیه و انگلیس در جهت انجام توافقی با ایران بود که در آن تحریم‌ها در ازای محدود کردن شدید فعالیت های هسته ای ایران لغو شدند. اسرائیل مخالف فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی است. در دوران بنیامین نتانیاهو، اسرائیل از معدود کشورهایی بود که در کنار برخی از کشورهای مهم عربی، تصمیم ترامپ برای خروج از توافق را ستود.
اما جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، تصمیم گرفته است تا توافقی را که در دورانی که او معاون رئیس‌جمهور باراک اوباما بود منعقد شده است را تقویت کند و تلاش کرده است تا نگرانی‌های اسرائیل در مورد جریان مذاکرات وین کاهش دهد.
شکاف موجود در مواضع آمریکا و اسرائیل موضوع گفتگو روز دوشنبه بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا با لاپید همتای اسرائیلی خود در دیدار در ریگا پایتخت لتونی بود.
بلینکن در نشست مطبوعاتی به لاپید گفت: «ما متحد و متعهد هستیم که ایران هرگز نباید به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند، و من مشتاقانه منتظر هستم تا شما را در جریان آخرین اخبار در مورد مذاکراتمان با اروپایی‌ها، ایرانی‌ها، روسیه و چین در مورد برجام قرار دهم.»
ایران بارها هرگونه تمایل به دستیابی به چنین تسلیحاتی را رد کرده است اما مقامات آمریکایی بازگشت به برجام و اعمال محدودیت ها در مورد سطح غنی سازی ایران را بهترین راه برای حصول اطمینان در مورد عدم امکان تهران می دانند.
روز یکشنبه، بلینکن گفت که احساس می‌کند همه طرف‌ها به توافق نزدیک شده‌اند، «اما چند موضوع بسیار چالش‌برانگیز باقی مانده است و تا زمانی که در مورد همه چیز توافق نشود، کاری انجام نشده است».
سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز پنجشنبه پس از آخرین دور مذاکرات در وین، ارزیابی مشابهی ارائه کرد.
خطیب زاده در توئیتی نوشت: «خبرهای زودهنگام جای توافق خوب را نمی گیرد. تا زمانی که همه مسائل باقی مانده حل و فصل نشود، هیچ کس نمی تواند بگوید که توافق انجام شده است. تلاش های بیشتری لازم است. همه اکنون روی آخرین گام های مهم متمرکز شده اند.»
اما روز دوشنبه بنی گانتز وزیر دفاع تأکید کرد، حتی در صورت دستیابی به توافق هم اسرائیل که سلاح‌های هسته‌ای در اختیار دارد، این حق را برای خود محفوظ می‌دارد که اقدامی یکجانبه علیه دشمن اصلی خود انجام دهد.
گانتز گفت: «توافقی امضا شود یا نشود این پایان راه برای ما نخواهد بود و همچنین نباید پایان راه کشورهای منطقه و جهان برای تداوم مقابله با تجاوز ایران باشد.»
