در برخی مواقع پروژه ها نیاز به تامین مالی دارند. گاهی نیز ممکن است که از استارت کار، به منبع مالی نیاز داشته باشند. در روش های تامین مالی، روابط قراردادی تامین کننده مالی با نهاد های مربوط مانند دستگاه اجرایی، وزرات امور اقتصادی و دارایی، بانک مرکزی، بانک عامل، سرمایه گذار و پیمانکار، تعیین می گردند و منابع مالی مورد نیاز برای کسب و کار، مشخص می شود.
روش های تامین مالی پروژه، به روش هایی گفته می شود که به وسیله آنها، ساختار، نوع منابع پولی اعم از نقدی و اعتباری، روش بازپرداخت مبالغ استقراضی مورد نیاز پروژه مشخص می شوند.
تامین مالی برای اجرای طرح ها و پروژه ها از روش های مختلفی صورت می گیرد که در ادامه به بررسی مهم ترین روش های آن پرداخته شده است. در حالت کلی، تامین مالی به دو صورت سرمایه های خارجی و داخلی انجام می شود که در ادامه شرح داده می شوند.
یکی از مهم ترین روش های تامین مالی، جذب سرمایه های خارجی می باشد که برای اجرای پروژه های عمرانی از آن استفاده می شود. زیرا بزرگ ترین چالش در کشورهای در حال توسعه، نحوه تامین مالی و تهیه بودجه لازم برای اجرای پروژه های زیربنایی و بهره برداری از محصولات و خدمات حاصل از آنها می باشد.
در واقع می توان گفت که بحران مالی موجود برای تامین سرمایه در داخل این کشور ها وجود دارد که باعث شده است تا دنبال راه های جایگزین تامین مالی باشند. لذا استفاده از سرمایه های خارجی می تواند به صورت دو نحوه استقراضی و سرمایه گذاری صورت گیرد که در ادامه به شرح آن پرداخته شده است.
در روش استقراضی، کشور مربوطه جهت اجرای طرح های زیربنایی تلاش می کند تا از موسسات مالی، وام دریافت نماید که در این بین، ارائه سررسید های مقرر اقساط بازپرداخت وام الزامی می باشد. بنابراین موسسه یا کشور پرداخت کننده وام، بدون ریسک، وام را پرداخت می نماید. در واقع می توان گفت که تمامی ریسک روش استقراضی متوجه کشوری می باشد که وام را دریافت می کند. این نوع دریافت سرمایه خارجی می تواند به روش های زیر انجام شود:
روش فاینانس:
در روش فاینانس (Finance)، بین کشور وام گیرنده و کشور پرداخت کننده وام یک قرارداد بسته می شود که کشور پرداخت کننده وام تعهد می دهد در طرح یا پروژه، نیروی انسانی متخصص، انتقال تکنولوژی، مواد اولیه، توان ارزی و ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز را تامین کند و کشور دریافت کننده وام نیز متعهد می شود تا زمان بهره برداری از پروژه، کل قیمت تمام شده طرح یا پروژه را به صورت اقساطی در اختیار کشور سرمایه گذار قرار دهد.
در روش ریفاینانس (Refinance)، از خطوط اعتباری کوتاه مدت بین بانکی حداکثر به مدت یک سال برای افتتاح اعتبارات اسنادی بابت واردات كالا استفاده می شود. روش ریفاینانس، اغلب توسط واردکنندگان و تاجران مورد استفاده قرار می گیرد.
در این روش فروشندگان خارجی، در زمان معامله اسناد طبق شرایط اعتبار وجه اسناد را به صورت نقد از بانک کارگزار دریافت می نمایند و خریداران کشور وام گیرنده، با توجه به قرارداد عقد شده، با بانک در زمان تعیین شده (حداکثر یک سال) در قرارداد اقدام به پرداخت وجه اسناد می کنند.
روش یوزانس:
در روش یوزانس (Usance)، دریافت کننده وام تعهد می دهد که با ارائه برات مدت دار، هزینه فناوری و تجهیزات دریافت شده را در زمان مشخص پرداخت نماید و همچنین بایستی بهره سرمایه را نیز پرداخت کند. لازم به ذکر است که در این روش، پرداخت وجه پس از مدت تعیین شده انجام می گیرد.
در روش اعتبار خريدار (Buyer’s Credit)، که یکی دیگر از روش های استقراضی می باشد، اعطای اعتبار و تسهیلات لازم به تاجران، کارفرمایان و خریداران برای خرید کالا و خدمات ایرانی صورت می گیرد. این روش در چارچوب قرارداد تامين مالی انجام می شود و هدف از آن ایجاد زمینه و امكان فروش مدت دار كالا و خدمات است.
روش سرمایه گذاری مستقیم:
در روش سرمایه گذاری مستقیم (Direct Investment) یک یا چند سرمایه گذار خارجی در سهام ثبت شده یک موسسه داخلی شرکت می نمایند که حق و حقوقی را برای سرمایه گذار فراهم می کند. از جمله مزایای این روش می توان به مشارکت در سود و زیان، اشتغال زایی، افزایش توانمندی نیروی انسانی، انتقال دانش فنی و… اشاره نمود.
در روش بیع متقابل (Counter trade)، هدف اصلی، توسعه تجارت می باشد که در آن تاجر تعهد می دهد که در برابر کالا هایی که به کشور دیگر صادر یا وارد کند، یا موسسه سرمایه گذار در مقابل فراهم نمودن سرمایه نقدی و غیر نقدی مورد نیاز، کالای مرتبط یا غیر مرتبط با کالای اولیه را وارد یا صادر نماید.
روش های تامین مالی
یکی دیگر از روش های تامین مالی برای اجرای طرح ها و پروژه ها، استفاده از صندوق توسعه ملی است که دریافت این نوع سرمایه با توجه به شرایط و ضوابط خاصی صورت می گیرد.
در این روش ریسک سرمایه گذاری متوجه سرمایه گذار و تامین کننده سرمایه است که با به كارگيری منابع مالی در فعاليت يا طرح مورد نظر، باید اصل و سود منابع سرمايه گذاری شده از عملكرد اقتصادی طرح عودت داده شود. به همین دلیل سرمایه گذار باید نسبت به برآورده شدن حداقل سود مورد نظر خود اطمینان لازم را کسب و سپس برای سرمایه گذاری اقدام کند.
به طور کلی انواع طبقه بندی کلان به شرح زیر برای انوع روش های تامین مالی مطرح است.
