چکیده
دنیای امروز به شکل گریزناپذیری به دهکده ای جهانی با ارتباطات گسترده و عمیق تبدیل شده است.امروزه اطلاعات وفناوری استفاده از آن به عنوان یکی از کلیدهای اصلی در توسعه کشورها مخصوصا کشورهای جهان سوم مطرح گردیده است. از سوی دیگر توریسم نیز با گذشت زمان امروزه به عنوان صنعتی درآمدزا و نجات بخش از لحاظ اقتصادی برای کشورهای مختلف معرفی شده است. به شکلی که درآمدهای حاصل از آن در برخی کشورها چندین برابر درآمدهای سرشار نفتی کشورهای دیگر است. کشور ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و می تواند با داشتن جاذبه های فراوان که از این لحاظ در رتبه ی پنجم قرار دارد به رتبه های اول در جهان دست یابد که این امر در صورتی اجرایی می شود که همه ی مسئولان به ویژه سازمان های مرتبط در این زمینه گام اساسی برداشته وبا یکدیگر هماهنگ باشند. این مطالعه به بررسی راه های افزایش گردشگری خارجی در صنعت توریسم ایران می پردازد واز روش توصیفی – تحلیلی استفاده می کند.
مقدمه
صنعت توریسم دارای آثار اقتصادی و اجتماعی قابل ملاحظه ای می باشد. ایجاد اشتغال و دستیابی به درآمد ارزی پایدار و مناسب و همچنین شناخت متقابل فرهنگی در راستای صلح و وفاق بین المللی از آثار اقتصادی و اجتماعی این صنعت است. بر اساس پیش بینی سازمان جهانی توریسم W.T.O این صنعت که از پویاترین بخش های اقتصادی جهان است، در چند سال آینده از نظر درآمد در راس صنایع کنونی دنیا قرار خواهد گرفت و بخش عمده ای از تجارت بین الملل را به خود اختصاص خواهد داد. هم اکنون نیز گردشگری اقتصادی صاحب حجم عظیمی از تجارت بین المللی است که کشورهای مختلف ،با آگاهی از این درآمد سرشار، اهمیت ویژه ای را برای گسترش این بخش از اقتصاد خود قایل می باشند. . بر اساس آمار موجود حجم پولی که از طریق جهانگردان دنیا طی یک سال جابجا می شود حدود 5/ 2 برابر درآمد سالانه کشورهای عضو اپک از محل فروش نفت می باشد. همچنین کارشناسان معتقدند که هر دلار سرمایه گذاری درصنعت گردشگری در مدت بیست سال حدود چهار هزار دلار درآمد عاید سرمایه گذار خواهدکرد. گردشگری ایران با این که از نظر جاذبه های جهانگردی در ردیف دهم و از نظر برخورداری از بیشترین تنوع زیستی کره زمین در ردیف پنجم جهان قرار دارد ،اما از لحاظ جذب توریسم جایگاه مناسبی را به خود اختصاص نداده است، تا آنجا که سهم در آمد توریستی کشور حدود یک هزارم درآمد جهانی از این صنعت است. متأسفانه ، علی رغم جاذبه های فراوان گردشگری، در بین 150 عضو سازمان جهانی توریسم دارای مقام هفتاد و پنجم می باشد که این امر نشان از عدم توجه کافی به چهار اصل اساسی صنعت گردشگری یعنی ساختار، آموزش ،فرهنگ و بهداشت است که بهداشت ،اساسی ترین معضل این صنعت در کشور ما می باشد. این واقعیت در برهه ای از زمان عینیت یافته که مهمترین دغدغه دولت و مسوولین ایجاد اشتغال وافزایش در آمد ارزی برای کشور است. صنعت توریسم به عنوان اشتغال زا ترین صنعت مطرح است ، چرا که سرمایه لازم برای ایجاد اشتغال در این صنعت بسیار پایین بوده ، قادر به ایجاد دهها شغل مختلف است. در زمینه قدرت اشتغال زایی این صنعت می توان به این نکته اشاره کرد که در مقابل ورود هر 6 نفر جهانگرد به کشور،برای یک نفر شغل ایجاد می شود به گونه ای که هم کارگران ساده بدون نیاز به مهاجرت وهم صاحبان مهارت های گوناگون می توانند در این صنعت مشغول به کار شود. بخش های اصلی صنعت گردشگری که هر کدام قادر به ایجاد شغل می باشند،عبارتند از مکان های اقامتی، ارائه دهندگان خدمات حمل ونقل ، سازمان های ارائ دهنده خدمات به جهانگردان مانند : محل های تفریحی وگردشگری وتشکیلات مربوط به پذیرایی یا فروشگاه ها سازمان های متخصص در امر جهانگردی) مانند سازمان ایرانگرد ی و جهانگردی و دفاتر دولتی و محلی جهانگردی.
با توجه به جاذبه های فراوان گردشگری کشور ما، اعم از میراث های فرهنگی و چشم اندازهای طبیعی و زیست محیطی ، سیاحت گران سراسر جهان علاقه فراوانی برای سفر به ایران دارند اما وجود مسایل و موانع فراوان ،که پاره ای از آنها به سادگی قابل حل و رفع است، مانع از این سفرهای پر سود و اشتغال زا به کشور می باشد.
تعریف جهانگرد
سازمان ملل متحد در تعریف خود از جهانگرد به عنوان یک ملاقات کننده موقتی از یک کشور یا منطقه ، با هدف تفریح یا تجارت، یاد می کند. به این ترتیب کلیه موضوعاتی که به تحلیل چنین رفتاری از انسان می پردازند در قالب این صنعت پر رونق یعنی جهانگردی قرار می گیرد. گردشگری که ترجمه ی آن توریسم بوده وعربی آن سیاحت می باشد عبارت است از : گذران اختیاری مدنی از اوقات فراغت خویش در مکانی غیر از محل سکونت دائمی به قصد التذاذ های گردشگری.
ناصر خسرو قبادیانی در بخشی از سفرنامه اش از قرمطیانی یاد می کند که « حجرالاسود » را دزدیدند زیرا گمان می کردند این سنگ مغناطیسی است که همه ی مردم را به خود و به شهر مکه جذب می کند. ناصر خسرو آورده است: ندانسته اند که شرف وجلالیت محمد(ص)می کشد،که حجر از سال ها باز آن جا بود وهیچ کس به آن جا نمی آمد. تعاریف زیادی از گردشگریو گردشگری شهری گردیده است ؛ « آرتور بورمن » در سال 1930 گردشگری را اینگونه تعریف کرده است : مجموعه مسافرت هایی را در بر می گیرد که به منظور استراحت و تفریح و تجارت یا دیگر فعالیت های شغلی و یا اینکه به منظور شرکت در مراسم خاصی انجام می گیرد وغیبت گردشگر از محل سکونت دایم خود در طی مسافرت موقتی و گذرا می باشد.
به حال جهانگردی بزرگترین تحرک اجتماعی بشر است که می تواند منشاء عمیق ترین اثرات فرهنگی،اجتماعی واقتصادی باشد.صنعت جهانگردی امروزه با توجه به میزان سرمایه گذاری و صرف هزینه ها در مقایسه با سایر صنایع موجب بیشترین درآمد می باشد. به علاوه این صنعت که منبعی تقریبا پایان ناپذیر است ،باید متوجه اثرات تخریبی زیست محیطی نیز باشد. نیاز های گردشگران خارجی دوست داران سیاحت و گردشگری در سراسر جهان به دلیل میراث فرهنگی و جاذبه های طبیعی و زیست محیطی کشور ما علاقمندند به ایران سفر کنند . ورای مسایل گوناگون و مانع تراشی های فراوان در زمینه توریسم و گردشگری ، پاره ای مسایل و مشکلات آشکار در این زمینه به چشم می آید که حل آنها در واقع پیش شرط توسعه جهانگردی است. در کشورهای اسپانیا، یونان ، ژاپن و حتی هند که بخش قابل توجهی از درآمدهای ارزی خود را از صنعت توریسم بدست می آورند، پس از تجربه های فراوان دریافتند که توجه به نیازهای اساسی یک جهانگرد،عامل اصلی موفقیت در رونق این صنعت می باشد. آنها این نیازها را با احداث سرویس های بهداشتی در مسیر راهها و به ویژه در نزدیکی مکان های تاریخی، ایجاد اقامتگاه های ارزان قیمت اما مجهز و راحت ،برطرف کردند یعنی در واقع پیش از هر نیازی توجه به نیازهای اولیه یک انسان اولویت دارد. وقتی یک جهانگرد واردسرزمین ما می شود باید در زمینه اقامتگاه و خوراک با مشکل رو به رو نباشد وجود سرویس بهداشتی ومراکز درمانی در مسیر راه ها از جمله نیازهای اساسی یک جهانگرد است..
اما با نگاهی گذرا به سرویس های خدماتي و بهداشتی موجود در مسیر راه های ایران به ویژه در جوار پمپ بنزین ها ،متأسفانه این نتیجه حاصل می شود که ما علی رغم برخورداری از فرهنگ و میراث فرهنگی غنی به این بخش از نیازهای انسانی کمترین توجهی نداریم. متأسفانه کمتر مسافری است که هنگام استفاه از سرویس های بهداشتی ودرماني وخدماتي واقع در مسیر جاده ابراز ناراحتی و حتی انزجار نکندو يا بعضاً حتی همان امکانات ابتدایی موجود نبوده است. وضع زننده این سرویس های خدماتي و بهداشتی واقع در پمپ بنزین ها و رستوران های بین راهی به ویژه هنگام تعطیلات نوروزی ،بسیار تأسف بار است . نبود دستگاه های مسوول و مشخص برای ساماندهی این اماکن موجب شده که هر بخش با سلب مسئوولیت از خود وضع غیر بهداشتی این مکان ها را توجیه کند. هر قدر در کشور ما برای احداث جاده ها،پل ها ، خطوط مواصلاتی سرمایه گذاری شود و حتی هر اندازه برای تأمین سوخت خودروها مجهز باشیم، در صورت نبود امکانات اولیه مثل اقامتگاه های مناسب، سرویس های بهداشتی برای یک مهمان خارجی و یا گردشگران داخلی،موفق به ارایه خدمات مطلوب در این زمینه نخواهیم بود. برای حل این معضل باید،کلیه اماکنی که پذیرایی از مسافران و گردشگران را بر عهده دارند، تحت استانداردهای معینی، تأمین کننده خدمات رفاهی گردشگران باشد. نه این که سرویس های غیر بهداشتی در جوار یک پمپ بنزین و رستوران های بین راهی به جهانگردان و مسافران دهن کجی کنند و هیچ دستگاهی مسئولیت آن را بر عهده نگیرد. به نظر می رسد توجه ویژه ای از سوی ادارات جهانگردی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به این مسئله مهم ضروری است.
مشکل گفته شده ریشه در سال های دور ودارای پیشینه ای صد ساله است ،و در بسیاری از سیاحت نامه ها نیز به آن اشاره شده است. اکنون که می توانیم در قالب سرمایه گذاری مناسب و لازم، اماکن مربوط به پذیرایی و ارایه خدمات به جهانگردان و گردشگران را ساماندهی کنیم، باید هر چه سریع تر در این مسیر گام برداشته و فرصت را از دست ندهیم. همانگونه که اشاره شد،پیش شرط رونق وتوسعه توریسم برای تقویت بنیان قتصادی ملی وایجاد شغل در چهار چوب مصالح نظام جمهوری اسلامی توجه به نیازهای اولیه مسافران و جهانگردان است. وجود مهمانسرا،هتل و اقامت گاه های خوب با قیمت های مناسب و مقدم بر آنها وجود سرویس های بهداشتی در مسیر راه ها ،اولین گام برای دستیابی به این هدف می باشد.
نتیجه گیری
جایگاه والای صنعت توریسم و گردشگری در سطح جهانی و نقش آن در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه موجب توجه بیشتر به ابعاد مختلف آن د ر سال های اخیر گردیده است.
– گردشگران به منظور به دست آوردن اطلاعات و آسان سازی آن جهت تصمیم گیری سفرشان نیازمند اطلاعات سازمان یافته می باشند. در حقیقت آنها نه تمایل و نه وقت کافی دارند که اطلاعات پراکنده و ناقص، به ویژه سازمان نیافته را جستجو کنند. به عبارت دیگر هدف یک گردشگر به دست آوردن اطلاعاتی هدف دار و جهت یافته برای یک مقصد گردشگری است که بیشترین کمک را در تصمیم گیری به مسافرت و نیز لذت سفر می باشد.
– نظارت بر اطلاعات و جه تدهی اطلاعات: چنانچه بر کانال های اطلاعات گردشگری، نظارت کافی انجام پذیرد، می توان اثربخشی در هر یک از کانال ها را در پدیده تصمی مگیری و رضای تمندی گردشگران بالقوه و بالفعل نسبت به مقصد توریستی مورد ارزیابی قرار داد و از این طریق نیازهای اطلاعاتی موثر مورد نیاز گردشگران در بازارهای هدف را شناسایی نموده، نسبت به تصویرسازی مثبت یکپارچه از مقصد استراتژ یهای مناسبی را اتخاذ نمود.
– اطلاعات یکپارچه و هدف مند نقش عمده ای در توسعه یکپارچه و ارتقای جامعه ایفا می کند. این عامل به خصوص در امر گردشگری بسیار مهم می باشد. از آنجا که گردشگران، جامعه را نه به عنوان یک جزء بلکه به عنوان کلیت یا اجتماع یکپارچه تلقی و مشاهده م ینمایند ، بنابراین برای تصمیم گیری های متولیانی که سرمایه گذاران آینده در بخش گردشگری م یباشند، یکپارچگی و تصویر مثبت ذهنی از مقصد گردشگری مانند ایران عامل مهمی در جذب گردشگر و ارتقای فعالیت گردشگری محسوب م یگردد. پس چنانچه سیستم اطلاعات را تحت مدیریت و کنترل فراگیر خود درآوریم تا به گونه ای که تصویری که می خواهیم شفاف شود، باید استراتژی مطلوب جهت اداره و مدیریت از طریق فن آوری اطلاعات و ارتباطات لازم در نظر گرفته شود.
میزان رستورانها وتاسیسات پذیرایی در شهر گسترش مطالعات و تحقیقات به منظور شناخت بیشتر داشته های گردشگری ایران، گردشگران و همچنین بازارهای جهانی توریسم و گردشگری و سیاست گذاری و برنامه ریزی در راستای واقعیت های بازار و شرایط صنعت گردشگری ایران به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری پیشنهاد می گردد.
