تحریم صنعت نفت ایران طی سال‌های اخیر باعث شد که ایران سهم بسیار کمتری از فروش نفت و صادرات آن را در اختیار داشته باشد. این در شرایطی است که افت بهای نفت تا مرز 40 دلار در ماه‌های اخیر در کنار فروش پایین به کاهش دوباره درآمدهای نفتی کشور منتهی شده است.

کارشناسان در این میان معتقدند بعد از مذاکرات انجام شده بین ایران و 6 قدرت بزرگ دنیا و پس از لغو تحریم‌ها وزارت نفت ملزم است اقداماتی را در راستای رسیدن به تولید و صادرات پیش از تحریم‌ها و حتی بیش از آنها بردارد. به عقیده آنها در مجموع می‌توان 4 گام نهایی را تا بازگشت به نقطه بهینه در بازار نفت برداشت. بر این اساس باید تامین کافی و به موقع منابع مالی، اصلاحات شیوه تولید نفت بر مبنای بهینه‌سازی میادین و استفاده از همه ظرفیت‌های تولید و برداشت، بازاریابی جدید و اصولی در کنار دستیابی به ارتباطات جدید از جمله بازارهای بکر در گروه‌هایی همچون دی هشت، اکو، آسه آن و در نهایت توسعه میادین مشترک نفتی را در زمره این چهار اقدام دانست. تحرک در این مسیر باعث می‌شود کشور ما بتواند علاوه بر به دست آوردن جایگاه و سهم دوباره خود در بازارهای بین‌المللی و اوپک سطح تولید خود را لااقل به 4 میلیون بشکه و در حالت‌های خوش بینانه تا 7/ 5 میلیون بشکه در روز برساند.

دکتر سید‌حمید حسینی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به دوران پسا تحریم، رساندن ظرفیت تولید به 4 میلیون بشکه را مساله‌ای آسان دانست و گفت: به دلیل اعمال تحریم‌ها امکان استفاده از برخی منابع برای ما بسیار محدود بوده یا اصلا وجود نداشته اما با رسیدن به دوران آرامش و با دستیابی به تکنولوژی، مهندسی و سرمایه‌گذاری، با بازاریابی هدفمند می‌توان بازار کشورهای چین، آفریقای جنوبی، هنگ‌کنگ، تایوان، هند (با ظرفیت پالایشگاهی بالا) و اندونزی که دارای روابط خوبی با ایران هستند را با اندکی سرمایه تحت سلطه خود درآوریم. در این بین با اینکه برخی کارشناسان تولید 4 میلیون بشکه در پسا تحریم را مطلوب و بهینه می‌دانند حسینی رسیدن به 5 میلیون و 700 هزار بشکه را با رفع برخی چالش‌ها امکان پذیر دانست. در این بین وزیر نفت درباره افزایش میزان تولید و صادرات طلای سیاه به وجود برنامه‌هایی برای توسعه میدان‌های گازی و نفتی با استفاده از ظرفیت‌های خارجی و داخلی اشاره کرده و معتقد است که شرکت‌های خارجی هم مایل به همکاری با ایران در زمینه‌هایی همچون ورود دانش فنی، سرمایه و تکنولوژی هستند که در حال حاضر در مرحله مذاکرات با آنها. به عقیده وی به زودی می‌توانیم میزان صادرات خود را به میزان یک میلیون بشکه در روز ارتقا دهیم.

یکی از موضوعاتی که برای این جهش الزامی است تامین منابع مالی با استفاده از سرمایه‌گذاری‌های خارجی و داخلی است. صنایع بزرگ کشور ما از جمله صنعت نفت به دلایلی از جمله ضعف بازار‌های مالی همچون سیستم بانکی و بازار سرمایه نمی‌تواند فقط به تامین مالی داخلی تکیه کند. محدودیت ظرفیت تامین مالی به وسیله بانک‌های داخلی و نبود یک بانک تخصصی از جمله محدودیت‌های صنعت نفت در بازار پول و ضعف بازارهای اولیه سهام از مشکلات بازار سرمایه ایران برای تامین مالی این بخش است. در شرایط کنونی کل ارزش روز بازار سهام ایران به یک‌چهارم نیاز صنعت کشور هم نمی‌رسد. بر این اساس نمی‌توان انتظار خاصی از این بازارها داشت. این در حالی است که ریسک‌های حقوقی، فنی و اقتصادی زیادی در سال‌های اخیر رخ داده که هزینه‌های سرمایه‌گذاری را در کشور ما افزایش داد. با این حال خوشبختانه در شرایط فعلی و پس از لغو تحریم‌ها این ریسک‌ها متعادل شده و می‌توان از این ابزار به خوبی برای ارتقا و رشد سرمایه‌گذاری در صنعت نفت کشور استفاده لازم را برد. حسینی با اشاره به چالش تامین مالی نفت در ایران معتقد است: در این مسیر تامین سرمایه‌گذاری تولیدی مناسب و بهره‌برداری در حوزه‌های مهم نفتی و گازی ازجمله در سه حوزه سروش، نوروز و ابوذر از موضوعات مهم در این مسیر است. وی در ادامه به بهره‌برداری از میادین مشترک با قطر (پروژه‌های پارس شمالی و جنوبی)، ‌برخی میادین مشترک با عمان و عربستان اشاره کرد و در آخر تامین مالی پروژه‌های غرب کارون را از طریق قراردادهای IPC برای رسیدن به این مقدار از تولید را الزامی دانست.

در این زمینه کارشناسان با اشاره به ضرورت تقویت مالی این صنعت برای جهش بزرگ معتقدند که منابع نفتی نباید به راحتی هزینه شوند و تنها باید برای طرح‌های سرمایه‌گذاری از این منابع استفاده شود. پیش‌نیاز دیگر برای توسعه صنعت نفت ایران تا رسیدن به جهش بزرگ اصلاح روش‌های بازاریابی و حرکت به سمت روش‌های نوین بازاریابی نفت ایران در بازار جهانی است. سید‌محسن قمصری در این رابطه معتقد است که برای فروش بیشتر نفت خام پس از تثبیت جایگاه ایران در بازارهای جهانی باید از روش‌های نوین بیشتر استفاده کرد. وی روش‌های نوین را از روش‌های سنتی متمایز نمی‌داند، اما می‌گوید: استفاده از این روش‌ها باعث ایجاد انعطاف در بازاریابی می‌شود. قمصری معتقد است پیدا کردن مشتریان جدید با روش‌های نوین انجام می‌شود، ولی این کار به معنای مزایده یا حراج نفت کشور نیست. در این راستا کمیته بازنگری قراردادهای نفتی از یک طرف شرایط را برای بازگشت سرمایه‌ها فراهم می‌کند و از طرف دیگر با تزریق اعتماد به نفت ایران که از مرغوبیت بالایی نیز بین خریداران برخوردار است شرایط فروش بیشتر را فراهم خواهد ساخت. این موضوع زمانی از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود که بدانیم در سال‌های تحریم کشورهایی از جمله عربستان، کویت و تا حدی عراق با چنگ‌اندازی به بازارهای ایران میزان بیشتری از نفت خود را راهی بازارهای جهانی کرده‌اند؛ موضوعی که اکنون به معضلی برای نفت ایران و بازارهای جهانی تبدیل شده است. در این میان موضوع مهم دیگر تقویت جایگاه کشور در سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) است. با شروع تحریم‌ها علیه ایران و کمبود منابع و تکنولوژي کشور سیر نزولی را در پیش گرفت و جایگاه خود را در این سازمان از دست داد و حتی به مقام پنجم کشورهای تولید‌کننده و صادرکننده نفت رسید.

عضو هیات مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی با اشاره به تحرکات عراق و کویت برای قبضه کردن بازار نفت، بهبود شرایط کنونی بازار ایران را در گرو جذب خریداران نفتی از طریق تبادل کالا، تبادل پروژه، تجهیزات فنی و جذاب کردن قراردادهای نفتی دانست و اشاره کرد: برای بازگرداندن میزان خرید و صادرات مدیران باید جسارت خود را بالا ببرند و از برخی خواسته‌ها چشم‌پوشی کنند و استراتژی‌هایی بلند‌مدت برای به دست آوردن بازار کشورهایی همچون بازارهای اروپا داشته باشند. کارشناسان معتقدند درباره بازاریابی جهانی علاوه بر اصلاح شیوه‌های فروش باید بازارهای جدید را نیز مورد شناسایی قرار داد. اتحاد با کشورهای مناطق نزدیک و آسیایی همچون آ سه آن، دی هشت، اکو از دیگر عوامل بسیار موثر برای رسیدن به شرایط ایده‌آل است. پژوهش‌های بین‌المللی که در زمینه فرصت‌های اقتصادی در این مناطق انجام شده نشان می‌دهند که ظرف 10 سال آینده این کشورها به واسطه ورود به دوره‌های توسعه نیازمند گسترش زیرساخت‌ها در اقتصاد و تولید خود هستند که این شرایط رشد روز‌افزون مصرف انرژی را به همراه دارد. بر این اساس منطقا در صورتی که بتوانیم رابطه نزدیکی با این مناطق برقرار کنیم و بازارهای این مناطق را در دست بگیریم گامی بزرگ به سوی هدف خود برداشته‌ایم. در این بین مهم‌ترین‌ آسیب تحریم‌ها بر صنعت نفت کند شدن توسعه ظرفیت‌های تولید در بخش‌های بالادستی و پایین‌دستی این صنعت بوده که این بخش را با مشکلاتی مواجه کرده است.

به گزارش بلومبرگ پیش از فراهم شدن مسیر بازگشت ایران به بازارهای جهانی، تولید نفت خام ایران پیش از تحریم‌ها سه میلیون و 600 هزار بشکه در روز بود. سپس تولید نفت ایران روزانه به 2 میلیون و 500 هزار بشکه کاهش یافت و ایران سهم خود را در بازارهای سنتی از جمله بازار اتحادیه اروپا که پیش‌تر روزانه 587 هزار بشکه نفت از ایران وارد می‌کردند و دیگر بازارهای آسیایی که روزانه 528 هزار بشکه از نفت ایران می‌خریدند از دست داد. علاوه بر تحریم‌ها عدم مدیریت بهینه نیز در دولت گذشته تاثیر بسزایی را در این افول داشته است. با این حال انتظار می‌رود ایران پس از لغو تحریم‌ها بتواند با استفاده از ذخایر کافی، موقعیت‌های جغرافیایی و جمعیتی و با استفاده از مدیریت پیشرفته جایگاه خود را در بازار جهانی نفت دوباره به دست آورد. حسینی شیوه تولید ما را از کشور‌های دیگر متمایز ندانست اما این نکته مهم را یاد‌آور شد که ذخایر درجای کشور ما 550 میلیارد بشکه است که 157 میلیارد بشکه از این ذخایر قابل برداشت هستند (یعنی عددی در حدود 22 درصد) حال آنکه این عدد در استاندارد جهانی به رقمی حدود 35 تا 40 درصد نیز می‌رسد. وی افزایش یک درصدی بهینه‌سازی در ذخایر را معادل یک میلیارد و 60 میلیون بشکه دانست که این مقدار می‌تواند یک سال مصرف نفتی ایران را تامین کند. حسینی به شرایط فاینانس قراردادهای IPC نیز اشاره کرد و حضور15 -10ساله پیمانکاران در کشور را عاملی ضروری برای ارتقای تکنولوژی، دانش فنی، تجهیزات ایرانی و بازگشت به بازار قبلی دانست.