کمیته بازار آزاد فدرال رزرو ایالات‌متحده ممکن است امشب برای اولین بار طی یک دهه گذشته نرخ بهره وجوه فدرال را افزایش دهد. انقباض سیاست پولی مهم‌ترین بانک مرکزی جهان قطعا بازارهای مالی و کالایی را تحت تاثیر قرار خواهد داد. اما مساله این است که بازارها ماه‌ها است با پیش‌بینی افزایش نرخ‌های بهره آمریکا، روندهای خاصی را تجربه کرده‌اند و این امر نحوه واکنش آنها پس از افزایش احتمالی نرخ بهره در پایان نشست امشب را با ابهام مواجه کرده است. احتمال این افزایش 85 درصد عنوان شده است.

حمیدرضا آریان‌پور: سیاست پولی مهم‌ترین بانک مرکزی جهان، ممکن است امشب پس از حدود 10 سال، انقباضی شود. کمیته بازار آزاد فدرال رزرو ایالات‌متحده، چهارشنبه شب در پایان آخرین نشست خود در سال 2015 میلادی، درباره اولین افزایش نرخ بهره وجوه فدرال از تابستان 2006 تصمیم خواهد گرفت، اتفاقی که بازارهای مالی و کالایی جهان مدت‌ها است گوش به زنگ آن هستند. همین انتظار، عامل ابهام بازارها در آخر وقت چهارشنبه و روزهای کاری پس از آن است.

قیمت‌های پیش‌خور؟

واکنش بازارها به انقباضی شدن سیاست پولی بانک مرکزی آمریکا مشخص است، اما آنچه واکنش قیمت‌ها و شاخص‌ها را نامشخص کرده این که بازارها ماه‌ها است که خود را با پیش‌بینی افزایش نرخ‌های بهره آمریکا تنظیم کرده‌اند. کمیته بازار آزاد فدرال رزرو در اکتبر 2014 با توجه به روند احیای بزرگ‌ترین اقتصاد جهان به برنامه «تسهیل کمی» یا خرید اوراق قرضه برای تزریق پول به اقتصادی که از سال 2007 گرفتار بحران شده بود، پایان داد تا بلافاصله حاضران و ناظران بازارهای گوناگون متوجه بحث افزایش نرخ‌های بهره شوند. پایان برنامه تسهیل کمی به این معنا بود که اعضای کمیته بازار آزاد فدرال رزرو دیر یا زود نرخ بهره را افزایش می‌دهند، با این همه عوامل مختلفی باعث تشدید احتیاط این کمیته شد. روند احیای ضعیف اقتصاد ایالات‌متحده از یکسو و چالش‌های متعدد اقتصاد جهان به‌خصوص روند رشد اقتصادهای اروپا، چین، ژاپن و دیگر اقتصادهای عمده، باعث شد تا کمیته بازار آزاد نشستی پس از نشست دیگر، افزایش نرخ بهره وجوه فدرال را به تعویق بیندازد. با این همه بازارها از اوایل سال 2015 و به‌ویژه از میانه‌های این سال میلادی، با حتمی دانستن افزایش نرخ‌های بهره آمریکا در آینده نزدیک یا دور، واکنش‌هایی نشان دادند. با جدی شدن بحث افزایش نرخ‌های بهره از میانه‌های سال جاری میلادی، بازارهای ارز و کالاهای پایه تحت‌تاثیر قرار گرفتند. شاخص دلار که ارزش پول آمریکا را در برابر 6 ارز عمده جهانی مقایسه می‌کند، از میانه‌های تابستان خیز گرفت. خیز دلار کالاهای پایه را متاثر کرد و به‌خصوص کالاهایی که پناهگاه سرمایه بودند به دلیل پیش‌بینی ادامه احیای اقتصاد آمریکا رو به ضعف گذاشتند. این به آن معنا است که «پیش‌خور» شدن قیمت‌ها ممکن است، باعث واکنش معکوس انتظارات در آخر وقت چهارشنبه شود.

احتمالات معکوس

با توجه به ماهیت محتاط کمیته بازار آزاد، افزایش نرخ‌های بهره آمریکا هنوز هم امری قطعی نیست، اما بر اساس برآورد کارشناسان احتمال افزایش این نرخ اکنون بیشتر از 85درصد است. نشست این کمیته که از روز گذشته آغاز شده،‌ امشب به کار خود پایان خواهد داد و افزایش احتمالی نرخ بهره وجوه فدرال به معنای اعتماد اعضای کمیته به روند احیای اقتصاد آمریکا است. اطمینان به روند احیا و پایان سیاست‌های پولی آسان، دلار آمریکا را بیش از پیش تقویت و کالاهای پایه را بیش از پیش تضعیف خواهد کرد و همچنین بازارهای سهام را از سیاست‌های پولی انبساطی محروم خواهد کرد. این یعنی افزایش نرخ بهره وجوه فدرال قاعدتا باید دلار را گران‌تر و طلا و نفت و دیگر کالاهای پایه را ارزان‌تر و شاخص‌های بازارهای سهام را با افت مواجه کند، اما ماه‌ها حرکت بازارها بر اساس پیش‌بینی‌های پیش گفته، ممکن است روندی مخالف را شکل دهد. مثلا دلار ممکن است پیش از افزایش نرخ بهره، بیش از اندازه رشد کرده باشد و پس از رخ دادن این اتفاق، حتی با افت روبه‌رو شود یا فلز زرد ممکن است پیش‌تر چنان بیش از اندازه تضعیف شده باشد که پس از این رخداد، روندی دیگرگونه پیش بگیرد. مساله‌ای که بازارها پس از افزایش احتمالی نرخ بهره بر آن متمرکز خواهند شد، افزایش اندک نرخ بهره وجوه فدرال در نوبت اول و روند تدریجی آن در نوبت‌های دیگر است. این امر خود می‌تواند خنثی‌کننده بخشی از اثر انقباضی شدن سیاست‌ها باشد. نرخ بهره وجوه که چند سال است نزدیک به صفر مانده، اکنون در صورت افزایش، ‌بیشتر از 25/ 0 درصد رشد نخواهد کرد و اگر نشست دسامبر تاییدکننده این رشد باشد، بعید است که در نیمه نخست سال 2016 دو رشد دیگر نرخ را شاهد باشیم. با توجه به تمام این موضوعات معامله‌گران بازارهای مختلف همچنان با ابهام روبه‌رو خواهند بود تا تنها بتوان از سناریوهای مختلف در بازارهای مختلف حرف زد.

سناریوهای دلار قوی

در صورتی که بانک مرکزی آمریکا در نشست چهارشنبه شب بار دیگر در افزایش نرخ‌های بهره تردید کند، شاخص دلار قطعا با افت مواجه خواهد شد. ارزش دلار ایالات‌متحده بدون شک به قدرت اقتصاد آمریکا وابسته است و تردید چندباره فدرال رزرو در افزایش نرخ‌های بهره به معنای تردید نسبت به روند احیای اقتصاد آمریکا و در نتیجه عامل فشار روی ارزش دلار آمریکا است. با این همه، داده‌های خوبی که در ماه‌های اخیر از اقتصاد ایالات‌متحده منتشر شده چنان است که حتی چنین تردیدی نیز باعث تضعیف قابل توجه دلار نخواهد شد.

اما اگر نرخ بهره افزایش پیدا کند، دو حالت ممکن است. دلار ممکن است مانند ماه‌های گذشته از بحث این افزایش نفع ببرد و بر قدرت خود مقابل دیگر ارزها بیفزاید، اما حالت دیگر این است که دلاری که ماه‌ها از احتمال افزایش نرخ‌های بهره نفع برده، حالا ممکن است با معلوم شدن سیاست پولی بانک مرکزی آمریکا به تعدیل خیز ماه‌های گذشته بپردازد، اما حتی در حالت دوم نیز نباید انتظار افت قابل توجه دلار را داشت. اقتصاد آمریکا آنقدر قوی است که بتواند پول خود را قوی نگه دارد.

بیم و امید فلز زرد

وضعیت بازار کالاهای پایه نیز به همین ترتیب است. یکی از مهم‌ترین کالاهای این دسته که نفت رهبری آن را بر عهده دارد، طلا است. فلز زرد ماه‌ها است با پیش‌بینی‌های معامله‌گران رو به ضعف داشته است. اونس طلا که سال 2015 را با نوسان در محدوده‌های پایانی کانال 1100 دلار آغاز کرده بود، این روزها در میانه‌های کانال 1000 دلار نوسان می‌کند. موضوع افزایش نرخ‌های بهره در آمریکا به دو طریق بر فلز زرد فشار وارد می‌آورد. اول اینکه افزایش نرخ بهره می‌تواند به تقویت دلار منجر شود و دلار قوی همیشه دشمن کالاهای پایه و خام بوده که عمدتا با این ارز خرید و فروش می‌شوند، اما چنین افزایش نرخی، نماد احیای اقتصاد آمریکا نیزهست و از این رو می‌تواند خرید طلا به‌عنوان سرمایه امن را کاهش دهد. طلا که مانند برخی از ارزها از پناهگاه‌های سرمایه است در شرایط بحرانی با افزایش تقاضا روبه‌رو می‌شود و از این رو، اعتماد به اقتصاد آمریکا، طلا را ارزان خواهد کرد.

اما آنچه در مورد دلار گفته شد، در مورد طلا نیز صدق می‌کند. طلا که ماه‌ها است از بیم اثر کاهشی افزایش نرخ بهره در حال افت بوده، حالا ممکن است با معلوم شدن سیاست پولی بانک مرکزی آمریکا از روند چند ماهه خود فاصله بگیرد و ضمن تعدیل قیمت‌ها، با رشد مواجه شود. رشد این کالای گرانبها به‌خصوص در موردی محتمل است که دلار تضعیف شود. البته افت بهای نفت خام، همچنان به‌عنوان عامل سرکوب طلا عمل خواهد کرد. در این شرایط، برخی از احتمال افت اونس به زیر مرز 1000 دلار هم سخن گفته‌اند.

پایان آسودگی سهام؟

بازارهای سهام آمریکا که بیشترین اثر را بر دیگر بازارهای سهام جهان دارند، در بحران مالی جهانی سال 2008 آسیب شدیدی دیدند، اما با آغاز روند احیا در بزرگ‌ترین اقتصاد جهان، شاخص‌های آمریکایی سهام هم با شرایط خوبی روبه‌رو شدند. سیاست تسهیل کمی چنان اثری بر این بازارها داشت که چند بازار سهام در ایالات‌متحده رکوردهای چند ساله شکستند و کمتر رو به ضعف گذاشتند. هر چه باشد سیاست‌های تحریکی و تسهیلی، بیش از هر بازاری به بازارهای سهام کمک می‌کند. بازارهای سهام آمریکا پیش از پایان سیاست‌های تسهیل کمی آمریکا در برخی مقاطع نگران پایان سیاست‌های تحریکی بودند، اما بعد از این اتفاق نگران انقباضی شدن سیاست‌ها شدند. نگرانی دوم نیز در ماه‌های گذشته در برخی مقاطع،‌ افت شاخص‌ها را رقم زد، اما حالا کاهش ابهام درباره سیاست پولی است که می‌تواند به کمک این بازارها بیاید.

بازارهای سهام قاعدتا باید به بالا نرفتن نرخ بهره واکنش مثبت نشان دهند، اما ادامه تردید حدودا یکساله درباره سیاست‌های پولی بانک مرکزی آمریکا، می‌تواند معامله‌گران این بازارها را کلافه کند. این بازارها که اکنون به مشخص شدن سیاست پولی جدید فدرال رزرو امید بسته‌اند، ممکن است به افزایش نیافتن نرخ بهره واکنش بسیار شدیدی نشان دهند. در صورت افزایش نرخ بهره، احتمالا اثر رفع ابهام سیاستی بر اثر نگرانی از انقباضی شدن سیاست‌ها، غلبه خواهد کرد.

دردسرهای نفت خام

بهای نفت خام این روزها نزدیک پایین‌ترین سطح خود در 11 سال گذشته نوسان می‌کند. نفت خام از میانه‌های سال 2015 رو به ضعف شدید گذاشت، روندی که مهم‌ترین عامل آن مازاد تقاضا در بازار طلای سیاه بود. اضافه شدن نفت شیل آمریکا همراه با افزایش تولید برخی کشورها به‌ویژه عربستان برای افزایش فشار اقتصادی بر روسیه و ایران، بازار نفت را چنان اشباع کرده که فعلا امیدی به رشد بهای نفت نیست. در این شرایط، رشد ارزش دلار پس از افزایش احتمالی نرخ بهره آمریکا می‌تواند فشار بیشتری روی بازار نفت ایجاد کند. البته افزایش نرخ‌های بهره می‌تواند شرکت‌های مقروض آمریکایی وابسته به نفت شیل را مقروض تر کند. اگر چنین اتفاقی بیفتد، بازار نفت بخشی از تولید خود را از دست خواهد داد و رشد محدود قیمت‌ها دور از انتظار نخواهد بود.