امید کشورهای دنیا برای ورود به بازار بکر ایران با نزدیک شدن به لغو تحریم‌های بین‌المللی بیشتر شده است. از زمان توافق ایران با 6 قدرت جهانی تاکنون هیات‌های زیادی از نقاط مختلف دنیا از جمله اروپا، آمریکا و آفریقا برای بررسی بازار ایران، به مذاکره با بخش خصوصی پرداخته‌اند.

هرچند امید بخش خصوصی ایران به جذب سرمایه‌گذار خارجی است اما حضور برخی از هیات‌های تجاری در ایران بیانگر این موضوع نیست. البته پیش از این نیز برخی از فعالان اقتصادی نسبت به تبدیل بازار ایران به بازار مصرفی هشدار داده بودند اما اقتصاددانان معتقد بودند که چنین رفتاری(بازاریابی برای فروش محصول) در شرایط کنونی، کاملا طبیعی است و نمی‌توان انتظار داشت که بلافاصله بعد از لغو تحریم‌ها، سرمایه‌گذار خارجی وارد ایران شود و به شراکت با شرکت‌های ایرانی‌ بپردازد. سرمایه‌گذاران برای ورود به یک کشور، جوانب بسیاری را در نظر می‌گیرند؛ از جمله امنیت فضای کسب و کار و ثبات قوانین که این امر نیز مستلزم گذر زمان است. بنابراین دور از ذهن نیست اگر تجار خارجی در مذاکرات رودررو با تجار ایرانی به جای مذاکره درخصوص چگونگی ورود سرمایه به ایران، به دنبال فروش محصولات خود باشند. البته این دیدگاه به این معنی نیست که هیچ‌یک از تجار خارجی برای سرمایه‌گذاری در ایران حاضر نشده‌اند. بدیهی است در صنایع بزرگی همچون خودروسازی، نفت، گاز و پتروشیمی تمایل به سرمایه‌گذاری مستقیم از سوی شرکت‌های خارجی وجود دارد اما این نکته را باید مدنظر قرار داد که بیشترین تاکید مدیران بخش خصوصی، توجه به صنایع کوچک و متوسط است. به علاوه برخی از کارشناسان معتقدند در شرایط کنونی، بخش خصوصی نیز تمایل زیادی به داشتن شریک خارجی ندارد که این طرز تفکر نیز ناشی از عدم اطمینان به ماندگاری خارجی‌ها و تجربه تلخ گذشته است. روز گذشته نیز اتاق بازرگانی ایران میزبان بیش از 60 نفر از تجار تایلندی به سرپرستی معاون وزیر بازرگانی این کشور بود. آسیایی‌هایی که سخن از روابط 400 ساله با ایران به میان می‌آورند و پایه‌گذار این رابطه را تبادلات تجاری بازرگانان ایرانی در دوره سلسله سیام در تایلند و همزمان با حکمرانی سلسله صفویه در ایران می‌دانند.

هر چند روابط 60 ساله دیپلماتیک ایران و تایلند موجب ارتقای سطح روابط دو کشور شد اما روابط تجاری این کشور با ایران در چند سال اخیر به دلیل نگرانی‌های ناشی از تحریم‌ها توسط تایلندی‌ها بسیار کاهش یافت. حال با آغاز شمارش معکوس برای لغو تحریم‌ها، این کشور نیز برای کسب بازار ایران به کمین نشسته و سعی دارد یکی از شرکت‌کنندگان ماراتن ورود به ایران باشد. البته کالاهای تایلندی حتی در دوره تحریم‌ها، برخلاف آنچه انتظار می‌رفت، در ایران بازار خوبی داشت و آن‌هم به دلیل ورود غیرمستقیم این کالاها از طریق امارات به ایران بود. حال این هیات که به گفته مسوولان دولتی تایلند، پیش قراولان ورود هیات بلندمرتبه تجاری در چند ماه آینده به سرپرستی معاون نخست‌وزیر این کشور هستند، با حضور در اتاق بازرگانی ایران، امیدوارند در فصل جدید اقتصادی، روابط بهتری را با فعالان اقتصادی ایرانی رقم بزنند اما آن‌طور که از شواهد امر پیدا است، تجار تایلندی، سرمایه‌گذاری در ایران را به‌عنوان اولین هدف خود، در نظر ندارند. گواه این ادعا نیز نوع خاص برگزاری مذاکرات(B to B) رودرروی فعالان اقتصادی دو کشور و تزیین خاص سالن مذاکرات در طبقه نهم اتاق بازرگانی ایران بود. روز گذشته طبقه نهم اتاق بازرگانی ایران به بازارچه‌ای کوچک از محصولات تایلندی بدل شده بود.

شرکت‌های تایلندی برخلاف سایر کشورها، در این بخش از همایش، نمونه کالاهای تولیدی خود را به نمایش گذاشته و مشغول بازاریابی بودند. از بادکنک‌های رنگارنگ و میوه‌های تایلندی گرفته تا عطر و شامپو و حتی لباس‌های بچگانه، همگی سالن مذاکرات رودررو را به بازارچه فروش کالا تبدیل کرده بود. البته بیشتر ایرانی‌هایی که در این سالن حضور داشتند نیز به صرف خرید محصول به آنجا آمده بودند، گویا همگی می‌دانستند که شرکت‌های تایلندی با چه هدفی وارد ایران شده‌اند. حال باید دید تایلند با چنین رویکردی می‌تواند چه میزان سهم از بازار ایران را به‌دست آورد. البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که تایلند تنها کشوری نیست که برای بازاریابی محصولاتش به ایران می‌آید؛ بلکه عمده هیات‌هایی که از سایر کشورها به ایران آمده‌اند، چنین رویکردی را مدنظر داشتند. به‌طور مثال، اخیرا یک هیات اتریشی مهمان اتاق بازرگانی تهران بود. حال آنکه یکی از شرکت‌هایی که این هیات را همراهی می‌کرد، در زمینه مانیکور و پدیکور فعال بود که به نظر نمی‌رسد رویکرد چنین شرکتی، سرمایه‌گذاری در ایران باشد.

معاون وزیر بازرگانی تایلند روز گذشته، در همایشی با حضور رئیس اتاق بازرگانی ایران و فعالان اقتصادی دو کشور حضور یافت و برای کسب سهم بیشتری از بازار ایران به مذاکره با این مقام مسوول پرداخت. رئیس اتاق بازرگانی ایران در دیدار با معاون وزیر بازرگانی تایلند گفت: ایران و تایلند می‌توانند با توجه به ظرفیت‌های دو کشور در زمینه سرمایه‌گذاری در بنگاه‌های کوچک و زودبازده همکاری‌ مشترکی داشته باشند. محسن جلال‌پور گفت: سابقه روابط دیپلماتیک ایران و تایلند به 60 سال پیش بازمی‌گردد که سنگ بنای این روابط را یک تاجر سرشناس ایرانی به نام شیخ احمد قمی بنا نهاد. وی با اشاره به اینکه برقراری ارتباط با بلوک شرق جزو سیاست‌های استراتژیک ایران است، گفت: اتحادیه اقتصادی (آ سه‌ آن) پنجمین اقتصاد بزرگ دنیا است که اهمیت ویژه‌ای برای کشور ما دارد و تایلند نیز به‌عنوان موسس این اتحادیه دومین قدرت اقتصادی در این حوزه بوده که می‌تواند به‌عنوان شریک راهبردی برای ایران محسوب شود.

رئیس اتاق بازرگانی ایران با انتقاد از اینکه به‌رغم ظرفیت‌های دو کشور، سطح روابط اقتصادی به هیچ‌وجه قابل‌قبول نیست، تصریح کرد: سهم ایران از بازار 200 میلیارد دلاری تایلند فقط 99 میلیون دلار است و سهم تایلند نیز از بازار 78 میلیارد دلاری ایران فقط 115 میلیون دلار است. جلال‌پور گفت: هدف‌گذاری ما رسیدن به حجم روابط تجاری یک میلیارد دلاری بین دو کشور در 3 سال آینده است و امیدواریم تا 7 سال آینده نیز این رقم به 3 میلیارد دلار برسد. به گفته رئیس اتاق ایران، ایران می‌تواند بخشی از نیاز تایلند را در محصولاتی همچون قیر، مشتقات نفتی، مواد اولیه پلاستیک، مس و کود شیمیایی به حجم 60 میلیارد تامین کند. همچنین تایلند می‌تواند در حوزه محصولات الکترونیک، سخت‌افزار، کامپیوتر و قطعات خودرو بخشی از بازار ایران را در اختیار گیرد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به ظرفیت بنگاه‌های کوچک و متوسط اشاره کرد و گفت: سرمایه‌گذاری در این بنگاه‌ها هم اشتغال‌زایی بیشتری در پی دارد و هم در کوتاه‌مدت می‌توان به نتیجه مطلوب رسید مضاف بر اینکه ایران و کشورهای اطراف ظرفیت بازار 400 میلیون نفری را دارد که می‌توان با سرمایه‌گذاری مشترک و تولید کالا، آن را به این بازارها صادر کرد. رئیس اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» گفت: به نظر من همکاری با کشورهای بلوک شرق آسیا به خصوص آ‌سه آن شرایط مناسبی را برای ما به دنبال خواهد داشت. وی افزود: در حال حاضر هیاتی که از تایلند وارد ایران شده بسیار قابل توجه بوده و مورد استقبال تجار ایرانی نیز واقع شده است. تایلند می‌تواند راه ورود ما به بازار بزرگ (آ سه آن) باشد. به گفته وی، در حال حاضر ایران نیز در وضعیتی به سر می‌برد که می‌تواند موقعیت مناسبی را برای تایلند به همراه داشته باشد. تایلندی‌ها نیز ایران را به چشم یک بازار بزرگ می‌بینند و بنابراین همان تولیدکنندگانی که در تایلند سرمایه‌گذاری کرده‌اند، در ایران نیز برای ورود به بازار منطقه یک کار مشترک را راه‌اندازی کنند. جلال‌پور در پاسخ به اینکه تایلندی‌ها ریسک‌پذیر نیستند، گفت: بله این ادعا درست است اما در عین حال نمی‌توانند از بازار بزرگ پر مصرف منطقه چشم‌پوشی کنند. آنها خیلی نگران بودند که مالزی و سنگاپور سهم آنها را در منطقه از آن خود کنند بنابراین آمادگی دارند که ریسک سرمایه‌گذاری در منطقه را با کار مشترک با ایران کم کنند.

معاون وزیر بازرگانی تایلند نیز در این نشست گفت: اولویت کشور ما سرمایه‌گذاری برون‌مرزی در حوزه‌های جدید به ویژه بنگاه‌های کوچک است که ایران می‌تواند در حوزه‌هایی همچون صنایع غذایی و خدمات رفاهی و درمانی و صنایع طراحی شریک تجاری خوبی برای ما باشد. سوویت مائه‌سینسی به موقعیت تجاری تایلند اشاره کرد و گفت: تایلند دروازه ورود به آسیا است و با توجه به جمعیت 600 میلیون نفری منطقه آسه آن، می‌تواند زمینه ساز تبادل کالا شود. مضاف بر آن، همکاری با 10 کشور آسیایی از جمله هند، کره جنوبی، ژاپن، نیوزیلند و استرالیا نیز می‌تواند در تکمیل فعالیت‌های دو کشور تاثیرگذار باشد. وی به این نکته اشاره کرد که ایران و تایلند جنبه‌های مشترک فراوانی دارند که می‌توانند در برخی ظرفیت‌ها مکمل یکدیگر باشند. معاون وزیر بازرگانی تایلند به سیاست‌های جدید دولتش درخصوص سرفصل‌های جدید سرمایه‌گذاری اشاره کرد و گفت: هفته گذشته 10 صنعت جدید را در تایلند برای همکاری‌های برون‌مرزی تعریف کردیم که نمونه آن در زمینه رفاه و خدمات درمانی، مهندسی و صنایع طراحی است. همچنین در زمینه نوآوری‌های صنایع غذایی نیز برنامه‌هایی در دستور کار داریم که ایران می‌تواند در این بین مفید واقع‌ شود. وی در بخش دیگری از سخنان خود در تایید سخنان جلال‌پور رئیس اتاق ایران مبنی بر سرمایه‌گذاری در بنگاه‌های کوچک گفت: دولت فعلی تایلند تمرکز روی SMEها را از اولویت‌های خود قرار داده است و باید این مساله را رقابتی‌تر نگاه کنیم و همکاری‌های مشترک را در این زمینه جدی بگیریم. به گفته معاون وزیر بازرگانی تایلند، اولویت کشورش سرمایه‌گذاری است و امیدواریم روابط ایران و تایلند فراتر از واردات و صادرات صرف باشد بلکه برنامه ما سرمایه‌گذاری برای توسعه پایدار است.

پیشنهاد انعقاد تعرفه ترجیحی با تایلند

اما مذاکرات تایلندی‌ها در ایران به اتاق بازرگانی ختم نشد و دیدار با معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس سازمان توسعه تجارت نیز در دستور کار سرپرست هیات تایلندی قرار گرفت. تاکید بر انعقاد تعرفه ترجیحی بین دو کشور و اشاره به قوانین مناسب مناطق آزاد و اقتصادی برای سرمایه‌گذاری از جمله مواردی بود که رئیس سازمان توسعه تجارت در این جلسه به آن اشاره کرد. ولی الله افخمی‌راد، در این دیدار گفت: امیدواریم این سفر، مقدمه‌ای برای افزایش سطح تعاملات دوجانبه و به‌ویژه ارتباط بیش از پیش بخش‌ خصوصی دو کشور باشد. وی به حجم تجارت ایران و تایلند در سال‌های گذشته نیز اشاره‌ای کرد و افزود: سطح مناسبات تجاری دو کشور به راحتی قابل افزایش است.

رئیس سازمان توسعه تجارت برگزاری کمیسیون‌های مشترک اقتصادی را نیز از عوامل موثر در تحرک روابط تجاری برشمرد و یادآور شد: نهمین اجلاس کمیسیون مشترک ایران و تایلند به زودی در تهران برگزار خواهد شد و امیدواریم در نشست آتی، بخش خصوصی دو کشور نیز حضور موثری داشته باشد. وی با برشمردن مزایای سرمایه‌گذاری در ایران تصریح کرد: معافیت 20 ساله از مالیات، معافیت از مالیات بر ارزش افزوده، امکان ورود مواد اولیه، تجهیزات و ماشین‌آلات بدون پرداخت هرگونه وجهی و تردد بدون ویزا، امکانات ویژه‌ای است که ایران برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی در مناطق آزاد اقتصادی فراهم کرده است؛ ضمن اینکه کسانی که در مناطق آزاد ایران مشغول به کار می‌شوند مجوز فعالیت خود را از همان مناطق در حداقل زمان ممکن دریافت می‌کنند و هر کالایی را هم که به تولید برسانند می‌توانند بدون کمترین مانعی صادر کنند؛ در مناطق ویژه‌ اقتصادی نیز مزایای مشابهی وجود دارد که برای هرگونه سرمایه‌گذاری جذاب است.

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت ضمن تاکید بر آمادگی ایران برای همکاری با تایلند افزود: در این مسیر ما آماده هستیم که موانع تجاری و محدودیت‌ها را حذف کنیم و در صورت امکان با تخفیف‌های تعرفه‌ای، تجارت ترجیحی را بین دو کشور برقرار کنیم. وی بر عزم ایران برای الحاق به سازمان تجارت جهانی تاکید کرد و گفت: برای تحقق این هدف، ما درصدد حضور گسترده در پیمان‌های منطقه‌ای و افزایش تجارت ترجیحی با کشورهای همسایه هستیم. همچنین رئیس سازمان توسعه تجارت پیشنهاد برقراری ارتباط کارگزاری بانکی میان دو کشور را ارائه کرد. وی پیشنهاد امضای یادداشت تفاهم جامع توسعه روابط اقتصادی را ارائه کرد و گفت: با امضای این یادداشت زمینه همکاری‌ها افزایش خواهد یافت. رئیس سازمان توسعه تجارت با اشاره به مشکلات بانکی ناشی از تحریم‌ها تصریح کرد: بانک‌هایی در ایران وجود دارد که تحریم نیستند، بنابراین می‌توانیم با استفاده از این بانک‌ها اقدامات مورد نیاز را انجام دهیم. پیشنهاد می‌کنم با مشخص شدن بانک‌هایی در تایلند ارتباط کارگزاری میان دو کشور برقرار شود.