بازار سرمایه اتفاقی بزرگ را انتظار می‌کشد. اتفاقی که معلوم نیست چه بر سر شاخص بیاورد. اگر قرار باشد کار به روال زمان بازگشایی نماد بانک ملت پیش برود، حداقل باید افت هزار واحدی شاخص را پیش بینی کرد و اگر هم بازار، این رویداد را بی اهمیت جلوه دهد – که بعید به نظر می‌رسد- شاید ضرر و زیان سهامداران و افت شاخص کمتر باشد. همه چیز آماده این است که تغییری محسوس شکل گیرد.

هفته قبل بعد از ماه‌ها انتظار، بالاخره نماد بانک ملت به عنوان یکی از سه بانکی که بسته بودن نمادهایشان صدای اعتراض بسیاری از سهامداران را درآورده بود، بر تابلوی بورس قرار گرفت، اما همین بازگشایی کافی بود تا شاخص، افت محسوسی را تجربه کند و به یکباره یک هزار واحد کاهش را به ثبت برساند.

سازمان بورس اعلام کرده که ظرف هفته جاری، قرار است که نماد دو بانک دیگر هم بازگشایی شود تا پرونده این بانک‌ها – که به دلیل وجود مشکل در صورت‌های مالی‌، نمادشان بسته بود- بسته شود و باز هم معاملات آنها، روال عادی به خود گیرد. اما پیش بینی‌ها از واکنش شاخص به این بازگشایی نمادها، چندان خوشایند نیست. البته قضاوت بدون کارشناسی هم نمی‌توان کرد.

کارشناسان بازار سرمایه بر این باورند که افت شاخص به میزانی که در بازگشایی نماد بانک ملت تجربه شد، دور از ذهن نیست. اما به هرحال اصلاح صورت‌های مالی و حرکت به سمت سودهای باکیفیت در بانک‌ها، اتفاقی است که اگرچه ممکن است با افت شاخص همراه باشد، اما رخدادهای خوبی را در آینده هم برای بانک‌ها و هم برای سهامداران رقم خواهد زد.

شاخص کل به بازگشایی نماد دو بانک چه واکنشی نشان خواهد داد؟

محمدهادی بحرالعلوم در این رابطه می‌گوید: از جوانب مختلف باید موضوع بازگشایی نماد بانک‌ها را مدنظر قرار داد؛ به این معنا که این واکنش را باید از دو منظر مباحث مرتبط با نظام بانکی کشور و بازار سرمایه تحلیل کرد. در زمینه بانک‌ها بعد از مدت‌ها سنت‌شکنی شد و شرایطی که سال‌های سال، بانک‌ها به آن شیوه پیش می‌‌رفتند، زیر سوال رفت. از جمله شناسایی سودهایی که شاید واقعا باکیفیت نبود یا حتی مربوط به عملیات آنها نمی‌شد و بانک‌ها گستره‌ای از عملیات را در مقطعی شکل داده بودند که از بنگاهداری تا حضور در پروژه‌های ساختمانی گسترده شده بود. 

کارشناس ارشد بازار سرمایه افزود: در یک مقطعی این عملیات بانک‌ها جواب می‌داد؛ چراکه شرایط تورمی بر بازار حاکم بود و البته چه بسا قابل پیش‌بینی هم بود که نهایتا در مقطعی، بانک‌ها در این فرآیند گیر کنند؛ هم اکنون به دلایل مختلف همچون رکود کلی اقتصاد و همچنین فقدان گشایشی جدی در صنعت ساختمان، این موضوع با شکست مواجه شده، چراکه متاسفانه بعد از رکود بازار مسکن، وثایق بانکی از این جهت لطمه خوردند و بسیاری از وام‌ها و تسهیلاتی که داده شده بود ولی مبتنی بر وثایق با کیفیت نبودند، به مشکل برخورد.

وی تصریح کرد: چه بسا وثیقه‌ای از وام‌گیرندگان اخذ شد که ارزش واقعی آن کمتر از مبلغ وامی بود که بانک ها پرداخت کرده بودند، بنابراین چه از این جهت و چه از جهت گستره سرمایه‌گذاری‌های بانک‌ها، بسیاری از بیزینس پلان‌های بانکی با مشکل مواجه شد؛ چراکه این طراحی، فراتر از صنعت بانکداری صرف بود و آنها را با مشکل مواجه کرد و وثایق را هم دچار مشکل نمود.

به گفته بحرالعلوم، از سوی دیگر در سنوات گذشته، هر زمان دولت دچار مشکل می‌شد، سراغ استقراض از بانک‌ها می‌رفت؛ به ویژه از دهه هشتاد، این روند به اوج خود رسید، اما متاسفانه دولت منابع استقراض شده از نظام بانکی را به نحو مکفی و مطلوب، مسترد نکرد و بانک‌ها با منابع قفل‌شده در املاک، سرمایه گذاری‌ها، وثایق و استقراض دولتی مواجه شدند و البته دولت هم در مقاطعی گریزی نداشت و زیر فشار تحریم‌ها قرار گرفته بود.

وی با اشاره به وعده‌های اخیر دولت مبنی بر بازپرداخت بدهی‌های معوق سیستم بانکی، خاطرنشان کرد: از سوی دیگر وقتی بانک‌ها نمی‌توانند مطالبات خود را بگیرند و یا منابع راکد خود را احیا کنند، ناچار می‌شوند که از سیاستگذاری‌های بانک مرکزی عدول کرده و منابع را با نرخ بالا جذب کنند؛ بر همین اساس دومینوی استفاده از منابع گران قیمت در بانک‌ها شکل می‌گیرد و بانک هم برای جبران آن، ناچار است که مجدد، منابع گران‌قیمت‌تری را بگیرد. این روند درصورت منقطع نشدن، چشم انداز خوبی را برای بانک‌ها و فراتر از آن برای اقتصاد کشور ترسیم نمی‌کند.

سیگنال‌های اصلاحات بانکی بانک مرکزی

بحرالعلوم ادامه می‌دهد: اقدام بانک مرکزی در کلید زدن سلسه‌ای از اصلاحات، اگرچه در کلیت درست است؛ اما از حیث انتخاب زمان و شدت عمل، قابل تامل است. به هر تقدیر این تصمیم گریزناپذیر بود و از این حیث امیدبخش است که بعد از این، بانکداری پیور و علمی می‌تواند در ایران تجربه شود، ولی اگر این اصلاحات، همراه با کمک به بانک‌ها از محل آزادسازی منابع و تعهداتشان نباشد، مشکلاتی به همراه خواهد داشت، چراکه باید حق و تکلیف متناسب باشد و اگر بانک مرکزی به بانک‌ها در جهت اعمال مقررات، تکالیفی ارایه می‌دهد، وام گیرندگان کلان از جمله دولت نیز باید با آنها همراهی کنند؛ بنابراین نجات بانک‌ها از شرایط فعلی میسر است ولی نیازمند سلسله‌ای از عواملی است که شاید سررشته برخی از آنها در دست دولت باشد.

این کارشناس ارشد بازار سرمایه معتقد است که در این بین، برخی بانک‌ها شرایط خوبی دارند؛ به خصوص آنهایی که علمی‌تر کار کرده‌ و ریسک کمتری را پذیرفته‌اند؛ اکنون شرایط باثبات‌تری داشته و در بازار بد هم، شاخص‌هایشان منفی نشده است؛ اما اگر شرایط عمومی بانک‌ها را کنار بگذاریم، باید به بازار هم توجه کنیم.

بحرالعلوم می‌گوید: بازار سرمایه در شرایط فعلی کشش تقاضای بالایی ندارد و چنانچه منابع گسترده‌ای به بازار عرضه شود که حجم سنگینی از عرضه را رقم زند، بازار آن را پس خواهد زد. مثل اتفاقی که در بازگشایی سهام بانک ملت ظرف روزهای گذشته رخ داد؛ این در حالی است که با وجود اینکه بانک ملت، یک بانک نسبتا خوب و پرتوانی است و از گردنه سختگیرانه بانک مرکزی تلاش کرد که به خوبی بیرون آید، ولی فشار بازار زیاد بود و بازگشایی نمادش به تعبیر برخی کارشناسان، در اعداد ناروا و شاید حتی دور از ارزشگذاری منصفانه، انجام شد.

حجم معاملات بورس تنها ۱۰۰ میلیارد تومان در روز

وی اظهار داشت: به هر ترتیب سهام بانک ملت بعد از مدتی آرام می‌گیرد و با توجه به سلسه برنامه‌های اصلاح ساختار و بهبود عملیات که آغاز نموده است از جمله الگوهای بانکداری نوین، عرضه شرکت‌های پرپتانسیل و واگذاری دارایی‌های غیرضرور به سمت چابکسازی و حصول سود با کیفیت پیش خواهد رفت، کما اینکه بانک‌های دیگر نیز با الزام بانک مرکزی این برنامه‌ها را در دستور کار خود دارند؛ اما احتمالا سهام دو بانک بزرگ دیگر نیز در بازگشایی، میزانی از فشار عرضه را تحمل خواهند کرد؛ دلیلش هم آن است که فعالان بازار چشم‌انداز مناسبی از کلیت شرایط اقتصادی حس نکرده‌اند و همچنان علیرغم سیگنال‌های مثبتی که در برخی صنایع به چشم می‌خورد، رکود در کشور حاکم است؛ بنابراین شاید این دوره استراحت در بورس کمی به طول بیانجامد و البته مدتی دیگر هم به اتمام رسد.

بحرالعلوم خاطرنشان کرد: در حال حاضر حجم معاملات بورس نشان می‌دهد که منابع رد و بدل شده، ناچیز است و حجم معاملات روزانه عمدتا درحدود ۱۰۰ میلیارد تومان و زیر این مبلغ می‌رسد، بنابراین نمادهای بزرگ برای اینکه بتوانند بعد از مدت‌ها وقفه، بازگشایی شوند، احتمالا در برهه‌ای به عرضه‌های پرحجم برمی‌خورند، به خصوص اینکه سهامداران خسته‌ای هم دارند که با مشکل نقدینگی مواجه هستند.

کارشناس ارشد بازار سرمایه در خصوص پیش ‌بینی شاخص کل بازار سرمایه با بازگشایی نماد بانک‌های صادرات و تجارت خاطرنشان کرد: ممکن است این مساله خیلی خوشایند به نظر نرسد اما دور از ذهن نیست که آن دو بانکی که به زودی نمادشان در بورس بازگشایی می‌شود، همانند بانک ملت، در مقطعی تاثیر منفی بر روی شاخص کل بگذارند البته برخی از بانک‌ها مکانیزم بازارگردانی دارند که امیدبخش است و به نظر می‌رسد که اگر حتی در بازگشایی دچار مشکل شوند، در یک روند میان مدت به تعادل بازگردند.

بازار آمادگی ریزش مجدد شاخص را دارد

همچنین سیدحمید میرمعینی، کارشناس ارشد بازار سرمایه نیز در این رابطه می‌گوید: با توجه به وضعیتی که بعد از بازگشایی نماد بانک ملت رخ داد، بازار آمادگی لازم در خصوص دو نماد دیگر بانکی را دارد؛ این در حالی است که شاخص کل اثرپذیری بالایی از بازگشایی نماد بانک ملت داشت و با افت هزار واحدی مواجه شد.

وی افزود: بازار انتظار دارد که بر روی این دو بانک دیگر هم، به همین روال افت شاخص را تجربه کند؛ هرچند که به هرحال، سهام بانک‌های صادرات و تجارت قبل از بسته شدن در بورس نیز، افت قابل توجهی داشت؛ همانطور که نباید از نظر دور داشت که بحث سیستم مالی جدید بانک ملت، بسیار مناسب‌تر از دو بانک دیگر است؛ ولی با توجه به افت‌هایی که از قبل بسته شدن نماد، این دو بانک تجربه کردند، پیش بینی می‌شود که افت شاخص بعد از بازگشایی نماد این دو بانک نیز با همان میزان افت مواجه باشد.

پیش بینی افت ۳۵ درصدی شاخص بعد از بازگشایی دو نماد دیگر بانکی

به گفته میرمعینی، این در حالی است که پیش بینی می‌شود علیرغم اینکه گزارشات مالی بانک‌های تجارت و صادرات نامناسب‌تر نسبت به بانک ملت است، اما شاخص با بازگشایی آنها در محدوده ۳۵ درصدی افت را تجربه کند؛ یعنی شاخص بین ۱۵۰۰ تا ۱۷۰۰ واحد افت داشته باشد.

وی با بیان اینکه هنوز اطلاعات بانک صادرات روی کدال قرار نگرفته است، خاطرنشان کرد: بر همین اساس، احتمال دارد که نماد بانک تجارت زودتر از نماد بانک صادرات باز شود؛ به هرحال در مجموع بازار انتظار این افت شاخص را دارد و احتمالش خیلی کم است که این افت البته، به بقیه بازار تسری پیدا کند.

این کارشناس ارشد بازار سرمایه خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه در طول چند ماه گذشته، شاخص به صورت مرتب در حال افت بوده و تقریبا رشدی را در آن شاهد نبودیم، انتظار اینکه افت قابل توجهی در بقیه صنایع با بازگشایی نماد بانک‌ها صورت گیرد، به نظر نمی‌رسد.

وی ابراز امیدواری کرد که بعد از این، شاخص و بازار سرمایه روال منطقی‌تری به خود گیرد و البته شاهد این نباشیم که این نمادها به صورت بلندمدت متوقف شوند و آسیب به سهامداران خرد و اکثریت سرمایه‌گذاران وارد آورند.

نماد بانک‌های تجارت و صادرات تا آخر هفته حتما بازگشایی می‌شود

در این میان، یک مقام مسئول در بازار سرمایه می‌گوید که سازمان بورس و اوراق بهادار، حتما نماد بانک‌های تجارت و صادرات را در روزهای باقیمانده از هفته جاری، بازگشایی خواهد کرد. این در حالی است که تمام پیش‌بینی‌های لازم برای این کار صورت گرفته است.

وی در پاسخ به این سوال که با توجه به عدم قرار گرفتن اطلاعات بانک صادرات بر روی کدال، آیا ممکن است که نماد دو بانک به صورت مجزا بازگشایی شود، گفت: احتمال این موضوع ضعیف است و سازمان بورس و اوراق بهادار در نظر دارد که نماد هر دو بانک با هم بازگشایی شود.